Slides van de seminar Leren in de 21e eeuw die ik heb verzorgd tijdens FutureProof: een grote edutech scholingsdag op ROC West Brabant.

1. Creativiteit & innovatie
leren
in de 21e eeuw
Fons van den Berg

2. Fons van den Berg
Helikon
consultant trainer
onderwijs & technologie
edublogger
2

3. achtergrond uitdaging houvast

4. 
De Europese
Creativiteit is een drijvende kracht voor
Commissie heeft
innovatie en een doorslaggevende factor
2009 uitgeroepen tot
voor de ontwikkeling van persoonlijke,
Europees Jaar van
professionele, ondernemers- en sociale
de creativiteit en
vaardigheden en het welzijn van alle
innovatie.
individuen in de maatschappij.
Thema van deze IPON is natuurlijk geen toeval
Leg uit wat de achterliggende gedachte van het Europees Jaar is en welke mogelijkheden er zijn om hierop in te haken.
• De Europese Commissie heeft 2009 uitgeroepen tot Europees Jaar van de creativiteit en innovatie.
• Hiermee wordt het belang van creativiteit en innovatie voor de persoonlijke, maatschappelijke en economische
ontwikkeling erkend.

5. 
creativiteit is een
ei t
uitgangspunt voor
v i it ä
innovatie
it é t
éa ti iv innovatie is inzicht en creativiteit in
t iv t
cr ea at
toegepaste vorm – ook goed voor
anderen en verbeteringsgericht
cr e
innovatie
Kr
mensen zijn
creatief van
& innovation
nature, maar
innovatie
vergt
Neuerung vertrouwen
Creativiteit en innovatie liggen dicht tegen elkaar aan
21e eeuw is een heel andere eeuw dan gewend zijn
Leg de termen en de onderlinge verbanden uit.
• Creativiteit is een uitgangspunt voor innovatie en vloeit voort uit verbeelding en leergierigheid.
• Innovatie is het resultaat van de toepassing van inzicht en creativiteit.
• Innovatie is nuttig voor anderen.
• Innovatie is gericht op verbetering.
• Mensen zijn creatief van nature, maar dat wordt niet altijd erkend.
• Mensen hebben vertrouwen, "goedkeuring" nodig om te kunnen innoveren.

6. achtergrond
Ophangen aan 6 boeken die inzicht geven in leven, leren en
werken in de 21e eeuw

7. ”Hoe ziet onze
toekomst eruit, als we
deze jongeren
lesgeven zoals wij ons
hebben voorbereid op
”
ons verleden?
Friedman:
Wereld is radicaal veranderd en zal nog veel meer gaan
veranderen.
Invloed van allerhande maatschappelijke, economische,
politieke factoren
Alomtegenwoordigheid van technologie heeft katalysator
gediend.
Hoe heeft onderwijs gereageerd? Heeft onderwijs
gereageerd?
Kunnen we met ons onderwijs die continue verandering wel
het hoofd bieden?
Are we teaching what we think learners will need or what we

8. 1. Jongeren zijn communicatieprofessionals –
ze weten wat je van ze wilt
2. Jongeren zijn zakelijk –
no nonsense, vertel wat het is
3. Jongeren leren anders –
in netwerken, kennisautoriteit bestaat niet meer
4. Jongeren zijn authentiek –
blijf altijd jezelf
5. Jongeren zijn snel –
zaken mogen weinig tijd kosten
6. Jongeren willen kwaliteit –
in enorm aanbod kiezen ze het beste, willen goed
onderwijs en goede leraren
7. Jongeren zijn functioneel -
iets moet het gewoon doen, simpel en eenvoudig
zijn
8. Jongeren zijn pubers –
emotionele ongeleide projectielen
Dicht bij huis.
Focus op
3. Jongeren leren anders –
in netwerken, kennisautoriteit bestaat niet meer
5. Jongeren zijn snel –
zaken mogen weinig tijd kosten
6. Jongeren willen kwaliteit –
in enorm aanbod kiezen ze het beste, willen goed onderwijs en goede
leraren
7. Jongeren zijn functioneel -
iets moet het gewoon doen, simpel en eenvoudig zijn

9. ”
We've been educated to
become good workers,
rather than creative
thinkers;
we are educating people
”
out of their creativity.
Robinson:
We hebben mensen die Creatief kunnen denken om die
wereld aan te kunnen, om er een rol in te spelen
Probleemoplossend / divergent is de belangrijkste eigenschap
van de leerder die zich voorbereid op een toekomst waarvan
we niet weten hoe die eruitziet.

10. ” One of the enemies
of creativity and
innovation is
common sense.
Robinson:
”
Maar dat is wel de basis van ons onderwijs: gezond verstand
School praktisch georganiseerd rond roosterwensen van docent
Onderwijskundig en didactisch opgehangen aan methodes (want
uitgevers zullen het wel weten)
Vakken die je voorbereiden op de toekomst
We hebben geen gezond verstand nodig, maar een avonturiersgeest
21e eeuw geeft ons een wereld die opnieuw ontdekt moet worden …
telkens opnieuw en continu
*↖

11. ”High concept, high touch
Six Senses
1. Design
2. Story
3. Symphony
4. Empathy
5. Play
”
6. Meaning
Daniel Pink noemt deze tijd waarin we leven The Conceptual age.
R(ight) Direct Thinkers laten zich 'aanspreken' op / zich triggeren door / worden
gestimuleerd door hele andere zintuigen en ze ontwikkelen daarbij heel andere
skills
Ook hier voor een belangrijk deel onder invloed van technologie

12. ”
Student-centric
learning is the escape
hatch from the
temporal, lateral,
physical, and
hierarchical cells of
”
standardization.

13. Gemeenschappelijk
1. Het leren / de leerling centraal
2. Stimuleer creativiteit en innovatie
3. Technologie is de katalysator
Apple Distinguished Educators
Intermezzo
Mike Wesh

15. Uitdaging!
Dat stelt scholen voor een forse uitdaging
Veranderen is moeizaam. Maar een simpel raamwerk biedt al wat houvast.
Om scholen op weg te helpen hanteert Apple bij onderwijs prjecten een simpel
raamwerk
In ontwikkeling
Science & Leadership Academy in Philly
Aspecten zie je ook terug bij andere innovatiescholen in NL

17. Wat doet jullie dit?
Intermezzo 1
Wat doet jullie dit?
Wat

18. verandering
is
de
enige
constante
Of
we
het
nu
willen
of
niet,
we
zullen
moeten
accepteren
dat
we
in
een
wereld
leven
die
een
groot
beroep
doet
op
onze
vaardigheid
om
te
gaan
met
verandering.
Een
wereld
waarin
voor
het
onderwijs
andere
paradigma's
nodig
zijn:
-­‐ minder
waarde
aan
kennis
/
informaAe
-­‐ meer
waarde
aan
creaAviteit
-­‐ acceptaAe
van
een
voortdurend
veranderende
docentrol
(kennisbank
>
begeleider
>
mededeelnemer)
*↖

19. Houvast
>> Start onderdeel ACOT2

20. We zijn vaak bang om afgerekend te worden op verkeerde keuzes.
Die angst is terecht en beleidsmakers zouden in de 21e eeuw
terughoudender moeten zijn in het top down opleggen van wat 'good
practice' is.
Veel docenten hebben geen beeld van leren in de 21e eeuw, maar veel
beleidsmakers ook niet.
En zijn er nu wel of geen Digital Natives / Generatie Einsteiner / Net
Gen's etc, het doet er niet toe.
Wat je zoekt is een simpele set principes die flexibel en open zijn zodat
je ze in kunt zetten bij het ontwikkelen van elke denkbare 21e
eeuwseleeromgeving
*↖

21. www.acot2.com
Is zoiets er?
Misschien wel.
Apple heeft van 1985 - 1998 ACOT gehad met als doel te onderzoeken wat de rol van
technologie voor het onderwijs zou kunnen zijn
Het is vrij veilig om te kunnen stellen dat Apple heeft een geschiedenis in edu en dat is
opmerkelijk.
ACOT 2 = 2e ronde van dit programma en heeft wezenlijk andere doelen: het vormgeven van
een 21e eeuwse leeromgeving

22. Understanding of 21st Century
Skills and Outcomes
Apple Distinguished Educators
Zoals benoemd door P21 Partnership for 21st century skills; Apple al jaren bij betrokken
Bij onderwijsontwerp bewust zijn van en rekening houden met het bestaan van 21e
eeuwse skills en effecten daarvan herkennen
Wat een leerling moet kennen en kunnen om (sociaal, economisch en educatief)
redzaam te zijn te zijn in de 21e eeuw vereist een compleet andere skill set dan ± 10 jaar
geleden.
Je moet die als docent kennen én aanspreken in je onderwijsontwerp

23. 
Leervaardigheden en
innovatief vermogen
Leervaardigheden en
innovatief vermogen
Kernvakken en Infor-
Sociale Kernvakken en matie-,
en
-thema's
-thema's media- en
arbeids- techno-
vaardig- logische
heden vaardig-
heden
© 2004 Partnership for 21st-Century Skills
Leg uit dat een op vakken gericht lesprogramma aan kwaliteit wint als er structureel meer aandacht aan vaardigheden wordt besteed.
• In de 20e eeuw werd er lesgegeven in vakken.
• In de 21e eeuw werken we aan de ontwikkeling van vaardigheden waarmee we de verworven inzichten uit de theorie van de vakken kunnen toepassen.
• Leerlingen moeten weten hoe het leerproces verloopt en dat ze een persoonlijke bijdrage aan innovatie kunnen leveren.

24. Relevant and Applied Curriculum
Apple Distinguished Educators
Relevant en toegepast onderwijsprogramma
Niet relevant voor de leraar of voor de organisatie van het onderwijs, maar
relevant voor de leerder.
Non scholae sed vitae discmus

25. Voorbeeld
• niet alleen kennis, maar ook wijsheid
• Value beyond school.
Apple Distinguished Educators
Relevant betekent Value beyond school. Niet alleen of
hoofdzakelijk kennis, maar ook / vooral wijsheid
Toegepast betekent: het bieden real world uitdagingen die
voorbij het digitaliseren van bestaande content gaan
[Wikiplan van Plasterk is eigenlijk weinig meer dan digitale
boekjes maken. Leuk voor documentatiecentrum]

26. Informative Assessment
Apple Distinguished Educators
Met toetsen is niets mis, maar hoe en wat je toetst …
en wat je met de resultaten doet …
Christensen:
Standardized tests are always a political tool, not a pedagogical one."

27. Toetsen op een andere manier en (dus) met een ander doel.
"Wat wil je weten van een leerling als je die toetst?"
CITO / ons toetssysteem niet als afrekening maar als onderwijskundig planinstrument
voor de leerling. Toetsen moet net zo relevant zijn (en toegepast) als het onderwijs
waar ze op aansluiten. Wordt al toegepast, scholen zijn succesvoller
Anders toetsen zou ook een optie kunnen zijn …!?
Docent en lerende inzicht verschaffen in wat er nog geleerd zou kunnen worden, hoe
onderwijs ingericht moet worden om de hiaten te vullen.
John gaat straks nog wat vertellen over Digital Cre8or dat gebruik maakt van dit
principe

28. A Culture of
Innovation and Creativity
Apple Distinguished Educators
Dat is natuurlijk vertrouwd terrein voor Apple
Associatie is vaak (en deels terecht) met traditioneel creatieve
beroepen / sectoren

29. Apple Distinguished Educators
Nieuwe creatives in termen van Robinson:
• in staat om flexibel, creatief en veelvormig met nieuwe problemen om te gaan
• jongeren stimuleren op zoek te gaan naar …
• nieuwe oplossingen, voor nieuwe problemen in een nieuwe wereld
• en daarvoor natuurlijk tools gebruiken die je creatriviteit niet belemmeren

30. Social and Emotional
Connections with Students
Apple Distinguished Educators
Er is meer dan leerlingen naar de eindstreep helpen
Een school moet veel meer zijn dan een soort academische concours
hippique.
Wie nu het snelst en zonder al te veel strafpunten de eindstreep haalt,
moet wel het beste, slimste etc zijn.
Lukt je dat niet, dan heb je pech ...

31. Uitval in het onderwijs is een groot probleem ook in NL. Is actueel
natuurlijk ...
Voor een groot deel van de jongeren die dreigen uit te vallen is een
goede sociale en emotionele relatie met school en met docenten, veel
belangrijker dan het bereiken van eindtermen
Met onderwijsontwerp dat bouwt op sociale relaties, als je investeert in
mensen, bereik je meer. Investeren in mentoraat, relaties met ouders
zorgt voor een grotere betrokkenheid bij school en leren
Onderwijs zou een hoger doel moeten dienen dan mensen voldoende
punten te laten scoren voor hun diploma's

32. Ubiquitous Access to Technology
Apple Distinguished Educators
School zou in dat opzicht niet anders moeten zijn
dan de real world

33. Voorbeeld
• 1:1 met zandbakmodel als voorbeeld voor EU
• Vrijheid
Apple Distinguished Educators
We geven ze al die technologie en dan op school moet het uit / weg /
verstopt / gereguleerd / in labs
Apple 1:1 in NL
• 1:1 met zandbakmodel als voorbeeld voor EU (Laptopkarren in PO)
• Gebruik -->Vrijheid = enige manier om ze creatief, zelfverantwoordelijk en
authentiek aan leren te laten werken
Vrijwel alle hard en software wordt gemaakt met toepassingen voor het onderwijs in
het achterhoofd

34. Waar leidt dit toe?
Onderwijs waarin de leerling centraal staat.
Niet de docent, zijn lesrooster, niet de methode, niet de centrale
examens, …
Als dat geen Paradigm shift is, wat dan nog wel
Alles bij elkaar heb je het over echte systeemverandering in termen van
Christenen

35. Hoe maak je onderwijs
waar dit in zit?
En hoe moeilijk is dat?
Intermezzo 2
Vragen aan groep
Hoe moeilijk is dat?
Waar komt dat door?
Wie heeft het idee dat hij al een heel eind is? Voorbeelden?

36. http://ali.apple.com/cbl/
Challenge Based Learning
Apple Distinguished Educators
Prikkelend en uitdagend onderwijs dat leerlingen met échte, actuele, eigentijdse
problemen en situaties laat werken.
Zoals bij Mythbusters ...

37. CBL raamwerk
Het Grote Idee
De Essentiële Vraag
De Uitdaging
Gidsbronnen
Gidsvragen Gidsactiviteiten web en iTunes U
Oplossing - Actie
Beoordeling
Publiceren - Leerlingmateriaal Publiceren - evaluatie / documentatie
Eigenlijk heel erg simpel.
Niet alleen andere onderwerpen en andere benadering van de content maar ook ander
'werk' voor de leerling en een andere rol voor de docent
*↖

38. Waarom Challenge Based Learning?
Vervaagt het onderscheid tussen formeel en informeel leren - meer tijd voor leren
24/7 toegang tot tools & bronnen - studenten kunnen hun werk doen en experts raadplegen
Teams nodig om het beste werk te leveren
Vak- en disciplineoverstijgend werken is natuurlijk, niet gekunsteld
Leerlingen moeten weten hoe informatie te vinden, toe te passen en erover te communiceren
Leerlingen kunnen een uitdagingen op verschillende manieren aanpakken
Leerlingen oefenen tijdbeheersing en afspraken maken - prioriteiten stellen
Leerlingen publiceren hun oplossing online - communiceren met media
CBL is schaalbaar - in een vrije, open leeromgeving

39. “Teachers must move beyond the
role of facilitators and become
collaborators in learning, seeking
new knowledge alongside students
and modeling positive habits of
work and mind.”
Apple Classrooms of Tomorrow - Today
22

40. Poging wagen
Intermezo 3
Kun je zelf zo'n challenge bedenken bij je vak

41. CBL raamwerk
Het Grote Idee
De Essentiële Vraag
De Uitdaging
Gidsbronnen
Gidsvragen Gidsactiviteiten web en iTunes U
Oplossing - Actie
Beoordeling
Publiceren - Leerlingmateriaal Publiceren - evaluatie / documentatie
Eigenlijk heel erg simpel.
Niet alleen andere onderwerpen en andere benadering van de content maar ook ander
'werk' voor de leerling en een andere rol voor de docent
*↖

42. kort & goed
21e eeuw is anders
Vraagt om ander onderwijs
Dat maak je niet door de erfenis van de 120 jaar onderwijs die nieuwe wereld in te
trekken
Paradigma shift nodig?
Handvatten:
ACOT2
CBL
Leren centraal, dus leerling voorop

43. www.helikon.nl/blog
Meer weten over onderwijs en Mac?
Lees mijn blog!

44. Tot ziens!