Audyt wewnętrzny w polskich spółkach giełdowych edycja 2009
•
0 gefällt mir•1,359 views
Audyt wewnętrzny powinien dotyczyć nie tylko procesów produkcyjnych, ale i zarządzania. Prawidłowo przeprowadzony audyt wewnętrzny, sprawi, że procesy produkcyjne będą bardziej efektywne, jak i przedsiębiorstwo będzie miało większą kontrolę nad ryzykownymi przedsięwzięciami.
Empfohlen
Empfohlen
Weitere ähnliche Inhalte
Ähnlich wie Audyt wewnętrzny w polskich spółkach giełdowych edycja 2009
Ähnlich wie Audyt wewnętrzny w polskich spółkach giełdowych edycja 2009 (20)
Mehr von Grant Thornton
Mehr von Grant Thornton (20)
Audyt wewnętrzny w polskich spółkach giełdowych edycja 2009
- 1. Audyt wewnętrzny w polskich spółkach giełdowych Edycja 2009
- 2. Wprowadzenie Jakość wymaga konsekwencji i uporu. Wymaga ciągłego weryfikowania, przeglądania i oceniania przyjętych rozwiązań, a w konsekwencji poszukiwania możliwości doskonalenia. W świecie produkcji to nic nowego. Procedury, okresowe kontrole i sprawny audyt, czyli działania prowadzące krok po kroku do uzyskania oczekiwanej przez rynek jakości produktu to codzienność. A jak wygląda sytuacja w obszarze zarządzania? Czy tutaj również możemy mówić o szeroko wdrożonych mechanizmach zapewniających ich najwyższą jakość. Czy spółki wdrożyły rozwiązania zapewniające, że „produkty” jakie powstają we wspomnianych obszarach są najwyższej jakości. Że podejmowane decyzje są optymalne z punktu widzenia interesu właścicieli? Że działalność operacyjna jest prowadzona w sposób sprawny i możliwie efektywny? Że wszystkie ryzyka są faktycznie pod kontrolą organizacji. A jeśli nie, to czy poziom tych zagrożeń jest zwyczajnie na tyle nieistotny, że nie warto się nim zajmować? Są to pytania szczególnie istotne, biorąc pod uwagę doświadczenia ostatniego roku, by wymienić tylko kryzys gospodarczy, problem opcji walutowych, trudności z utrzymaniem płynności, czy znaczącą utratę wartości posiadanych aktywów. Powyższe dylematy skłoniły nas do przyjrzenia się powyższej kwestii „doskonalenia zarządzania” w spółkach notowanych na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych. Postanowiliśmy spytać firmy jak wykorzystują podstawowe narzędzie doskonalenia spółki jakim jest audyt wewnętrzny. Badanie zostało przeprowadzone przez Grant Thornton Frąckowiak przy współpracy Stowarzyszenia Emitentów Giełdowych. Ankiety skierowaliśmy do wszystkich spółek notowanych na GPW. Zapytaliśmy o organizację i praktyczne aspekty działania audytu wewnętrznego w ich strukturach. Uzyskaliśmy odpowiedzi od 20 spółek, przy czym jedynie 13 z nich zadeklarowało posiadanie komórki audytu wewnętrznego. Nie jest to być może
- 3. duża próba, aczkolwiek jest ona reprezentatywna, biorąc pod uwagę wyniki innego badania Grant Thornton Frąckowiak (raport – „System kontroli i zarządzania ryzykiem – praktyka spółek notowanych na GPW – edycja 2009” dostępny jest na www.grantthornton.pl), w którym 10% spółek giełdowych (a więc około 30) deklaruje posiadanie audytu wewnętrznego. W efekcie naszych prac powstało zatem pierwsze tak obszerne opracowanie na temat audytu wewnętrznego w sektorze prywatnym. Jako adresatów naszego raportów widzimy zarówno zarządzających i członków Rad Nadzorczych, jak również osoby bezpośrednio zaangażowane w działanie audytu wewnętrznego. W związku z powyższym wnioski zostały zestawione w dwóch częściach, a każda z nich dedykowana jest odrębnej grupie adresatów. Dziękujemy wszystkim uczestnikom badania i już dziś zapraszamy do udziału w przyszłorocznej edycji badania. Wierzymy, iż wyniki badania posłużą Państwu jako inspiracja oraz będą stanowiły doskonały benchmark niezbędny w procesie doskonalenia i rozwoju.
- 4. Spis treści Podsumowanie ........................................................................................................................ 5 Wnioski dla Rad Nadzorczych, Komitetów Audytu oraz Zarządów ......................................... 6 Jak spółki postrzegają audyt wewnętrzny i co tracą nie wdrażając go? ................................... 6 Argumenty „ZA” ................................................................................................................ 7 Argumenty „PRZECIW” ................................................................................................... 8 Jakie zadania pełni audyt wewnętrzny w spółkach giełdowych? ............................................... 9 Podstawowa działalność audytorów ................................................................................ 9 „Drugi etat” audytora ...................................................................................................... 10 Dla kogo audyt wewnętrzny wykonuje swoją pracę? ............................................................... 11 Podległość audytu.......................................................................................................... 11 Audyt wewnętrzny a Komitety Audytu ........................................................................... 12 Raportowanie i dostęp do organów spółki ..................................................................... 13 Czy utrzymywanie audytu jest opłacalne? ................................................................................ 14 Wnioski dla zarządzających audytem wewnętrznym i audytorów wewnętrznych ................. 15 Jak audyt wewnętrzny realizuje swoje zadania? ...................................................................... 15 Podejście zadaniowe a planowanie ............................................................................... 15 Kim są audytorzy? ....................................................................................................................... 17 Jakie zasady wewnętrzne regulują działanie audytu wewnętrznego? .................................... 19 Podstawowe regulacje ................................................................................................... 19 Zasady odnośnie zapewnienia jakości .......................................................................... 20 Czy audyt wewnętrzny współpracuje z otoczeniem organizacji? ............................................ 22 Współpraca z audytem zewnętrznym ............................................................................ 22 Outsourcing / cosourcing ............................................................................................... 23 Jakie spółki wzięły udział w badaniu? ................................................................................... 24 Kto jest autorem badania? ..................................................................................................... 26 Dane kontaktowe......................................................................................................................... 27
- 5. Podsumowanie Audyt wewnętrzny jest wciąż nowym, a w efekcie stosunkowo rzadko wdrażanym rozwiązaniem w polskich spółkach giełdowych. Spółki, które zdecydowały się na wdrożenie audytu wewnętrznego podkreślają jednak jego wartość jako mechanizmu pozwalającego na systematyczną ocenę wielu obszarów. W praktyce audyt najczęściej skupia się na dawaniu zapewnienia o skuteczności i efektywności działalności operacyjnej, finansów i IT. W najbliższych latach zakres ten spółki planują poszerzyć o funkcję doradczą audytu, która obecnie wykorzystywana jest stosunkowo rzadko. Podstawowym hamulcem w rozwoju audytu wewnętrznego w spółkach notowanych na GPW jest przeświadczenie o kosztach związanych z jego uruchomieniem oraz brak twardych danych świadczących o opłacalności takiej inwestycji. Część spółek ucieka się do łączenia funkcji audytora z innymi funkcjami, szczególnie w obszarze controllingu czy sprawozdawczości finansowej. Sposób organizacji audytu wewnętrznego, jego umiejscowienie w strukturze organizacyjnej (zarówno w ujęciu formalnym, jak i funkcjonalnym) oraz stopień sformalizowania w większości przypadków spełnia najlepsze praktyki w tym obszarze. A za te spółki zgodnie uznają Standardy Profesjonalnej Praktyki Audytu Wewnętrznego opracowane przez Międzynarodowy Instytut Audytorów Wewnętrznych (IIA). W niewielkim stopniu udokumentowane są kwalifikacje osób pełniących role audytorów wewnętrznych oraz stopień wdrożenia mechanizmów zapewnienia jakości samego audytu wewnętrznego.
- 6. Wnioski dla Rad Nadzorczych, Komitetów Audytu oraz Zarządów Jak spółki postrzegają audyt wewnętrzny i co tracą nie wdrażając go? Audyt wewnętrzny jest nowym elementem polskich organizacji, Rok utworzenia komórki zarówno prywatnych, jak i publicznych. Przed rokiem 2000 można audytu wewnętrznego było go spotkać w sporadycznych przypadkach. Data ta wydaje przed 2000 2000 - 2004 2005 - 2009 się nie być przypadkowa – to właśnie z początkiem XXI wieku, na skutek głośnych skandali finansowych, zarówno w Polsce, jak i na świecie, zaczęto szerzej mówić o potrzebie 15% większego nadzoru nad systemami kontroli wewnętrznej. Mimo wszystko zdania co do przydatności i skuteczności audytu 39% wewnętrznego są wciąż podzielone. Jednak wśród naszych ankietowanych przeważały głosy „za”. 46%
- 7. Argumenty „ZA” Celem audytu wewnętrznego jest wsparcie zarządzających w ciągłym doskonaleniu systemu zarządzania poprzez cykliczną weryfikację, ocenę i doradztwo. I tak właśnie jego rolę postrzegają te spółki notowane na GPW, które zdecydowały się wdrożyć funkcję audytu wewnętrznego. Odpowiadając na pytanie, dlaczego podjęto decyzję o wdrożeniu audytu wewnętrznego?”, w sposób szczególny podkreślają one rolę tej funkcji jako elementu systemu kontroli wewnętrznej. Ponadto jednoznacznie wskazują na jego wartość jako dostawcy systematycznej oceny poszczególnych obszarów spółki. Wartym podkreślenia jest również fakt, że spółki rzadziej wskazywały wymagania zewnętrzne (Dobre Praktyki Spółek Notowanych na GPW) oraz wymagania Rady Nadzorczej i właścicieli jako motywację do wdrożenia audytu wewnętrznego. Pokazuje to zatem, że decyzja o powołaniu funkcji audytu wewnętrznego wynikała z faktycznych potrzeb spółki, a wymagania odgórne były raczej dodatkowym bodźcem. 100% jest elementem wdrożonego systemu kontroli wewnętrznej dostarcza systematycznej oceny i skuteczności systemu kontroli wewnętrznej dostarcza systematycznej oceny i skuteczności systemu zarządzania ryzykiem przynosi wartośd dodaną jest wymagany przez Dobre Praktyki Spółek Notowanych na GPW 50% jest wymagany przez Radę Nadzorczą / Komitet Audytu gwarantuje niezależną ocenę i profesjonalne doradztwo dokonuje profesjonalnej oceny istotnych kwestii z obszarów finansowych, kwestii związanych z ryzykiem, kontrolą wewnętrzną pełni kluczową rolę w strategii Spółki jest wymagany przez właściciela (grupę kapitałową) 0%
- 8. Argumenty „PRZECIW” Spółki, które nie wdrożyły do tej pory audytu wewnętrznego uzasadniają to głównie wysokimi kosztami związanymi z jego ustanowieniem i działaniem. Z jednej strony trudno się z tym nie zgodzić, z drugiej jednak należy mieć na uwadze, że są to pieniądze wydawane w celu podniesienia prawdopodobieństwa realizacji celów spółki. A więc koszty uzasadnione, które należy postrzegać jako inwestycję w przyszły rozwój organizacji. Twierdzenie o barierach kosztowych poddaje jednak pod wątpliwość część spółek deklarując, że nie posiadają po prostu informacji wskazujących na wymierne efekty jego funkcjonowania. Odpowiedzią na tą wątpliwość może być fakt, że większość spółek, która wdrożyła audyt wewnętrzny dokonując okresowej oceny kosztów i korzyści z jego utrzymywania dochodzi do wniosku, że warto (patrz punkt „Czy utrzymywanie audytu jest opłacalne?”). wysokie koszty wdrożenia / utrzymywania brak wymiernych efektów jego funkcjonowania nie jest wymagany przez prawo 0% 50% 100%
- 9. Jakie zadania pełni audyt wewnętrzny w spółkach giełdowych? Podstawowa działalność audytorów Najwięcej uwagi audytorzy poświęcają kwestiom wydajności i efektywności swoich organizacji – realizację zadań z tego zakresu deklaruje niemal 8 na 10 ankietowanych. Ponadto wszystkie spółki uznały ten obszar za najistotniejszy w perspektywie 3-5 lat. Patrząc na niewielkie wykorzystanie funkcji doradczej można odnieść wrażenie, że potencjał audytu wewnętrznego w tym obszarze jest niewykorzystany. Najwyraźniej do podobnych wniosków dochodzą spółki ponieważ na pytanie o zadania dla audytu na najbliższych 3-5 lat po „tradycyjnym” audycie operacyjnym w takim samym stopniu wskazują audyt finansowy, IT oraz właśnie doradztwo. Jakie obszary audytorzy wewnętrzni uznają za istotne? 100% 50% 0% obecnie w ciągu 5 lat Można też przewidywać, że w ciągu najbliższych kilku lat wzrośnie zainteresowanie audytorów obszarami takimi jak społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR) czy kwestie etyczne, które do tej pory nie znajdowały się w kręgu ich zainteresowań, a może bardziej – nie generowały zdaniem audytorów zbyt wielkiego ryzyka dla spółki.
- 10. „Drugi etat” audytora W części spółek (31%) audytorzy wewnętrzni obok swojej podstawowej funkcji realizują szereg dodatkowych zadań działając jako specjaliści w obszarach controllingu czy rachunkowości. Takie podejście, zidentyfikowane głównie w spółkach o dominującym kapitale polskim, jest niebezpieczne, gdyż może uniemożliwić prawdziwie niezależną ocenę obszarów, za które audyt wewnętrzny sam odpowiada operacyjnie. Na dodatkowe zadania audytorzy poświęcają: od 15 do 35% czasu (sprawozdawczość grupowa i rachunkowość zarządcza), od 20 do 60% czasu (sprawozdawczość finansowa). W tym skrajnym przypadku, kiedy na audyt poświęca się mniej czasu niż na pomoc innym komórkom w przygotowaniu sprawozdania finansowego, trudno w zasadzie mówić o funkcji audytu wewnętrznego. Bardziej rysuje się obraz komórki pionu finansowego, dokonującej okresowo audytów, czy może bardziej nawet kontroli (z uwagi na brak warunku niezależności). Rodzaje prowadzonej przez audytorów wewnętrznych działalności operacyjnej sprawozdawczośd grupowa / korporacyjna sprawozdawczośd finansowa (jednostkowa i skonsolidowana) controlling / rachunkowośd zarządcza 0% 50% 100%
- 11. Dla kogo audyt wewnętrzny wykonuje swoją pracę? Podległość audytu Z powszechnie uznawanych definicji wynika, że audyt wewnętrzny powinien być funkcją niezależną i obiektywną. Dlatego też zapewnienie niezależności, w tym również organizacyjnej, ma dla jego funkcjonowania kluczowe znaczenie. Widać, że spółki giełdowe dostrzegają znaczenie tej kwestii, gdyż w większości z nich audyt wewnętrzny podlega formalnie pod możliwie najwyższy szczebel kierownictwa, czyli pod Prezesa lub innych członków Zarządu. Jednocześnie, obok Zarządu, głównym zleceniodawcą zadań i odbiorcą wyników ich realizacji (podległość funkcjonalna) jest Komitet Audytu oraz szarzej – Rada Nadzorcza. Taki model działania audytu, który dostarcza wiedzę i zapewnienie na temat sposobu funkcjonowania organizacji bezpośrednio Radzie Nadzorczej, a równocześnie posiada do tego odpowiednie umocowanie i wsparcie ze strony Zarządu spółki jest rozwiązaniem optymalnym. Podległośd audytu wewnętrznego 100% 50% funkcjonalna formalna 0% Komitet Audytu prezes zarządu dyrektor przewodniczący dyrektor przewodniczący wiceprezes / członek zarządzający Rady Nadzorczej finansowy Komitetu zarządu Komitetu Audytu Audytu Warto w tym miejscu podkreślić, że umieszczenie komórki audytu wewnętrznego w jakimkolwiek pionie, czy ustanowienie podległości funkcjonalnej (np. w pionie finansowym) może mieć zdecydowanie negatywny wpływ na zakres jego zadań oraz sposób funkcjonowania, z uwagi na potencjalne ograniczenie niezależności audytu.
- 12. Audyt wewnętrzny a Komitety Audytu Funkcjonowanie audytu wewnętrznego powinno być powiązane jest z funkcjonowaniem w ramach Rady Nadzorczej Komitetu Audytu. Wynika to z faktu, że jednym z głównych zadań Komitetów Audytu jest monitorowania skuteczności i efektywności funkcjonującego w spółce systemu kontroli wewnętrznej i w tym właśnie zadaniu podstawowym narzędziem wydaje się być audyt wewnętrzny. Jednak w przypadku spółek notowanych na GPW nie zaobserwowaliśmy tego typu jednoznacznej zależności, choć w 70% spółek giełdowych, w których powołany został Komitet Audytu, występuje również audyt wewnętrzny. Jeśli chodzi o wszystkie spółki biorące udział w badaniu, to audyt wewnętrzny został powołany w 2/3 z nich, jednak nie zawsze były to te same spółki, w których powołany został Komitet Audytu. Warto zaznaczyć ponadto, że wszystkie spółki, które nie powołały Komitetu Audytu to spółki z dominującym udziałem prywatnego kapitału polskiego. Dowodzi to, że rozwiązanie to nie przyjęło się jeszcze w pełni wśród polskich akcjonariuszy, natomiast zachodni kapitał traktuje takie rozwiązanie jako swoisty standard.
- 13. Raportowanie i dostęp do organów spółki Podległość formalna, czy funkcjonalna to jedno, natomiast w praktyce często ważniejszą okazuje się być faktyczna dostępność przedstawicieli poszczególnych organów spółki dla audytorów wewnętrznych oraz przekazywanie im wnioski ze zrealizowanych zadań audytowych. Z deklaracji spółek wynika, że audytorzy Audytorzy wewnętrzni deklarujący wewnętrzni nie mają żadnych problemów z swobodny dostęp do dostępem do członków zarządu. Nie powinno to dziwić z uwagi na fakt, że prezesa zarządu zarządy realizują w większości przypadków codzienne zadania w siedzibie spółki. Jak członków zarządu wcześniej wspomniano są oni także głównymi formalnymi zwierzchnikami komitetu audytu audytu wewnętrznego. Nieco gorzej wygląda dostępność dla pracowników audytu rady nadzorczej wewnętrznego członków Komitetu Audytu oraz Rady Nadzorczej. 0% 50% 100% Audytorzy wewnętrzni raportujący do Biorąc pod uwagę omówioną wcześniej podległość komórek prezesa zarządu audytu wewnętrznego nie dziwi fakt, kierownika komórki audytowanej że głównym odbiorcą informacji Komitetu Audytu / członka Komitetu Audytu płynących z komórki audytu dyrektora zarządzającego wewnętrznego jest Prezes Zarządu. dyrektora finansowego Podobnie widać wyraźnie przepływ przewodniczącego Rady Nadzorczej informacji do członków Komitetów przewodniczącego Komitetu Audytu Audytu oraz Rady Nadzorczej. zarządu Rady Nadzorczej / członka Rady Nadzorczej 0% 50% 100%
- 14. Czy utrzymywanie audytu jest opłacalne? Każda komórka organizacyjna, system czy proces w przedsiębiorstwie powinien mieć swoje uzasadnienie biznesowe. Z takiego założenia też wychodzi większość spółek, w których funkcjonuje audyt wewnętrzny. 77% z nich prowadzi bowiem okresową ocenę korzyści wynikających z utrzymywania audytu wewnętrznego. Przez ocenę korzyści spółki głównie rozumieją analizę ilości obserwacji czynionych podczas audytów oraz analizę ilości rekomendacji wdrożonych po audycie. Tu oczywiście kryje się pewne ryzyko utożsamienia ilości z jakością. W naszej ocenie niedoceniona jest wartość analizy korzyści finansowych płynących z wdrażanych rekomendacji. Zdajemy sobie sprawę, że wycena poszczególnych korzyści jest często trudna, jednak tak naprawdę jest ona kluczowa. Jako jedyna pozwala obiektywnie stwierdzić czy audyt wewnętrzny się opłaca. Szczególnie, że większość spółek (69%) prowadzi równolegle analizę kosztów wynikających z funkcjonowania audytu wewnętrznego. W związku z tym wydaje się, że w sytuacji, kiedy wartość audytu wewnętrznego jest kwestionowana przez część spółek, w najlepszym interesie audytorów jest podjęcie starań pozwalających w sposób wymierny udowodnić opłacalność ich pracy. Sposoby analizy korzyści statystyka rekomendacji zalecanych / wdrożonych z funkcjonowania audytu wewnętrznego liczba kluczowych obserwacji / rekomendacji z audytu 100% ocena korzyści finansowych z tytułu wdrożenia rekomendacji liczba zgłoszonych potrzeb na projekty zapewniające / doradcze ze strony kierownictwa Spółki 50% ankiety / oceny ze strony audytowanego ocena funkcjonowania audytu wewnętrznego przez audytorów zewnętrznych ocena przez Komitet Audytu 0% Ponadto audytorzy wewnętrzni bardziej zainteresowani są informacją zwrotną na temat swojej pracy ze strony audytowanych, a nie „zleceniodawców”, czyli członków Komitetu Audytu (taką formę oceny deklaruje jedynie co dziesiąta spółka).W naszej ocenie nie jest to optymalna sytuacja, rzetelna ocena audytu powinna uwzględniać oba te źródła informacji równorzędnie i to w zdecydowanie większym zakresie niż do tej pory.
- 15. Wnioski dla zarządzających audytem wewnętrznym i audytorów wewnętrznych Jak audyt wewnętrzny realizuje swoje zadania? Podejście zadaniowe a planowanie Ilośd zadao zrealizowanych w 2008 roku Ilość zrealizowanych zdań audytowych zależy bezpośrednio od liczy zatrudnionych w komórce audytorów, ale również od 8% czynników, które trudno ująć w badaniu, 1-10 takich jak: zakres zadań, złożoność, zakres 23% 39% 11-20 geograficzny zadania czy doświadczenie i 20-50 umiejętności audytora. Wydajność pracowników komórek audytu wewnętrznego 50-100 jest zdecydowanie różna, gdyż liczba powyżej 100 15% zrealizowanych zadań przez pojedynczego 15% audytora waha się od 1 do 6 rocznie. Zdecydowana większość audytorów zatrudnionych w spółkach giełdowych (77%) opracowuje plany działania audytu wewnętrznego. Powstaje pytanie, jak funkcjonują pozostałe komórki audytu wewnętrznego w spółkach giełdowych? Wydaje się mało prawdopodobne, aby ¼ audytorów działa na zasadzie „od zadania do zadania”. W takim przypadku trudno byłoby bowiem mówić o racjonalnym, efektywnym podejściu. Przede wszystkim nie byłby spełniony podstawowy warunek realizacji profesjonalnej funkcji audytu tj. oparcie działań audytu na analizie ryzyka. Chyba, żeby założyć, że komórki audytu niesporządzające planu po zakończeniu każdego zadania przeprowadzają nową analizę ryzyka dla jednostki. Wydaje się to jednak mało prawdopodobne. Szczególnie jeśli wziąć pod uwagę, że nawet spółki, które sporządzają plany, aktualizują je raz do roku (kilka razy w roku robi to niecała 1/3 spółek. .
- 16. Z analizy sposobów definiowania zadań audytowych rysuje się modelowa procedura planowania. Wśród czterech najważniejszych elementów wymieniono bowiem: analizę ryzyka, wytyczne od Zarządu i Komitetu Audytu oraz wnioski z poprzednich audytów. Warto ponadto wspomnieć, że równocześnie wszystkie te elementy uwzględnia połowa spółek. Sposoby definiowania zadao do planu audytu wewnętrznego metodyka oparta na analizie ryzyka wnioski z poprzednich audytów wytyczne od Zarządu wytyczne od Komitetu Audytu wytyczne od audytorów zewnętrznych wytyczne od Rady nadzorczej wytyczne od kierownictwa wymogi grupowe / korporacyjne wytyczne od właścicieli wymogi prawne 0% 50% 100% Pozytywne jest duże zaangażowanie Komitetów Audytu, nasuwa się wniosek, że spółki, które posiadają audyt wewnętrzny, nie utworzyły Komitetu Audytu tylko w celach „marketingowych”, aby spełnić wymogi Corporate Governance).
- 17. Kim są audytorzy? Ponad 2/3 komórek audytu wewnętrznego w spółkach giełdowych dysponuje zasobami ludzkimi na poziomie 4 osób i więcej. Co interesujące wielkość komórki audytu wewnętrznego nie zależy ani od wielkości spółki, ani struktury właścicielskiej czy branży, a bardziej od etapu rozwoju danej komórki audytu wewnętrznego. Stwierdzono bowiem zależność - im dłuższa historia audytu wewnętrznego w danej organizacji, tym większa liczba zatrudnionych w nim pracowników. Komórka audytu działająca do pięciu lat zatrudnia średnio 3 osoby, natomiast zatrudnienie w komórkach o dłuższej historii działania (niezależnie czy będzie to 6 czy 11 lat) wynosi średnio 18 etatów. Średnia liczba osób zatrudnionych w komórce audytu wewnętrznego w 2008 roku Bardzo zróżnicowana jest struktura zatrudnienia w komórkach 1-3 4-6 7-10 powyżej 10 audytu wewnętrznego. Niepokojące jest to, że w niemal 40% komórek audytu wewnętrznego, audytorzy wewnętrzni nie posiadali certyfikatów czy tytułów zawodowych, potwierdzających umiejętności i wiedzę. 39% 31% W ponad ¾ komórek osoby z certyfikatami stanowiły mniejszą część zatrudnionych w komórce. 15% 15%
- 18. Wśród audytorów wewnętrznych zatrudnionych w polskich spółkach giełdowych największą popularnością cieszą się kwalifikacje Certyfikowanego Audytora Wewnętrznego (CIA) oraz zdany egzamin Ministra Finansów. Popularność tych pierwszych wyjaśnia ich uniwersalność. Druga grupa, czyli egzamin ministerialny skierowany do audytorów sektora finansów publicznych był do niedawna najbardziej rozpowszechnioną formą (głównie z uwagi na wymogi ustawy o finansach publicznych) potwierdzania kwalifikacji zawodowych audytorów wewnętrznych. Zdecydowanie rzadziej zdarza się posiadanie przez audytorów kwalifikacji wspomagających audyt systemów informatycznych (np. CISA) czy szacowanie ryzyka nadużyć (CFE). Silnie reprezentowana jest natomiast grupa osób posiadająca kwalifikacje w zakresie rachunkowości i finansów (biegli rewidenci, osoby posiadające certyfikaty CFA i ACCA). Analizując potwierdzone certyfikatami kwalifikacje audytorów wewnętrznych można Kwalifikacje posiadane przez audytorów również dostrzec silne zależności pomiędzy wewnętrznych nimi, a realizowanymi zadaniami audytowymi 3% 3% 0% 0% CIA (patrz rozdział „Jakie zadania pełni audyt Egzamin MF wewnętrzny w spółkach giełdowych? - 8% ACCA Podstawowa działalność audytorów)”. Zatem 8% uprawnienia biegłego rewidenta audytorzy wewnętrzni zdobywają certyfikaty w 42% tych obszarach, które są dla nich najważniejsze CISA w codziennej pracy. 17% CFA CFE 19% CGAP CISM
- 19. Jakie zasady wewnętrzne regulują działanie audytu wewnętrznego? Podstawowe regulacje Funkcjonowanie audytu wewnętrznego na poziomie strategicznym, zgodnie z najlepszymi standardami, powinno zostać uregulowane na piśmie w formie statutu, regulaminu czy karty audytu wewnętrznego. Dokument taki został co prawda powołany w niemal 2/3 spółek posiadających audyt, jednak widać wyraźnie, że spółki nadrabiają zaległości w tym zakresie dopiero od niedawna (połowa regulacji pochodzi z ostatnich pięciu lat). Niemal wszystkie spółki wyczerpały w swoich regulacjach katalog obszarów, jakie zgodnie z najlepszymi praktykami winny być uregulowane w statucie / karcie audytu. Dodatkowo w celu dalszej standaryzacji i Treści zawarte w karcie / statucie ujednolicenia działania audytu wewnętrznego 100% 62% spółek ustanowiło szczegółowe zasady/ procedury funkcjonowania audytu wewnętrznego na poziomie operacyjnym. 50% Były to te same spółki, które posiadają również kartę czy regulamin działania audytu wewnętrznego. Można więc powiedzieć, że audyt wewnętrzny w tych spółkach 0% funkcjonuje w środowisku sformalizowanym. I to zarówno na poziomie strategicznym, jak i odnoszącym się do codziennego działalności.
- 20. Zasady odnośnie zapewnienia jakości Jak już wspomniano wcześniej audyt wewnętrzny jest jednym z mechanizmów zapewnienia jakości systemów i mechanizmów zarządzania, dlatego też spółki, które go wdrażają można uznać za świadome konieczności ustawicznej analizy i weryfikacji przyjętych rozwiązań. W tym kontekście może dziwić fakt, że tylko w co drugiej komórce audytu wewnętrznego w spółkach giełdowych wdrożono system zapewnienia i poprawy jego jakości. Najczęściej podejmowane działania w tym zakresie to nadzór ze strony przełożonych oraz stosowane w każdej komórce audytu (deklarującej wdrożenie programu zapewnienia jakości) procedury audytu. Jak podkreślano już wcześniej w reporcie (patrz rozdział „Czy utrzymywanie audytu jest opłacalne?”), audytorzy wewnętrzni zabiegając o informację zwrotną na temat podejmowanych przez siebie działań zwracają się zdecydowanie częściej do audytowanych niż zarządu (czyli w głównej mierze swoich – zleceniodawców i przełożonych). A to przecież właśnie ta druga grupa jest głównym interesariuszem funkcji audytu wewnętrznego w organizacji. Z drugiej strony wyjaśnieniem może być omawiana wcześniej deklaracja przedstawicieli spółek, że audyt nie ma problemów z dostępem do członków zarządu czy członków Komitetu Audytu – być może zatem wnioski, rekomendacje i sugestie z ich strony są przekazywane w sposób nieformalny podczas spotkań i niepotrzebne są dodatkowe narzędzia w postaci ankiet, czy formalnych zapytań? Stosowane narzędzia zachowania i poprawy jakości 100% procedury audytu weryfikacja przez przełożonych przegląd przez osoby / firmy zewnętrzne wobec komórki / organizacji listy kontrolne 50% ankiety dla audytowanych przegląd przez innych pracowników komórki ankiety dla Zarządu 0%
- 21. Niemal 8 na 10 komórek audytu wewnętrznego w spółkach giełdowych deklaruje zgodność (z czego 2/3 stuprocentowe spełnienie wymagań) ze standardami profesjonalnej praktyki audytu wewnętrznego. Niewiele mniej powołuje się na kodeks etyki IIA. W tym miejscu widać wyraźnie, że wytyczne IIA są głównym wyznacznikiem działania audytorów w polskich spółkach giełdowych. Nietrudno to wyjaśnić, gdyż IIA jest organizacją zrzeszającą audytorów wewnętrznych z całego świata i od wielu lat dbającą o rozwój tej grupy zawodowej. Komórki audytu wewnęrznego zachowujące zgodnośd z najlepszymi praktykami oraz zakres zgodności 100% 50% brak informacji 0% częściowa zgodnośd kodeksem etyki standardami innymi nie pełna zgodnośd ustanowionym profesjonalnej standardami przez IIA praktyki audytu wewnętrznego ustanowionymi przez IIA
- 22. Czy audyt wewnętrzny współpracuje z otoczeniem organizacji? Współpraca z audytem zewnętrznym Współpraca audytorów wewnętrznych i zewnętrznych (rozumianych najczęściej jako biegłych rewidentów) może przynosić korzyści obu stronom, szczególnie jeśli chodzi o wskazanie obszarów największego ryzyka. Ponadto audytorzy zewnętrzni, mający często po raz pierwszy styczność z daną jednostką, uzyskują lepszy wgląd w procesy i organizację spółki, natomiast audytorzy wewnętrzni mają okazję uzyskać cenne spojrzenie z zewnątrz pozbawione pewnej rutyny. Patrząc na wyniki naszego badania można powiedzieć, że taka praktyka pojawia się na Charakter współpracy z audytem zewnętrznym rodzimym parkiecie. Choć większość spółek posiadających audyt wewnętrzny współpraca obopólna 8% wykorzystuje tą szansę, to jednak trudno nazwać takie podejście standardem. brak współpracy Możnaby się zatem zastanowić, czy brak 23% 38% współpracy wynika z dystansu audytorów wewnętrznych do audytorów zewnętrznych. wykorzystanie wniosków audytu wewnętrznego przez Niechęci do współpracy działającej w audytorów zewnętrznych odwrotnym kierunku? Czy być może jest inny charakter efektem niedostrzegania potencjalnych 31% korzyści płynących z takiej współpracy?
- 23. Outsourcing / cosourcing Abstrahując od współpracy na linii „audyt wewnętrzny a audyt zewnętrzny”, audytorzy spółek giełdowych są bardzo samodzielni. Na co dzień ze wsparcia zewnętrznego nie korzysta żadna ze spółek biorących udział w badaniu, a jedynie w 4 na 10 przypadków korzystano ze wsparcia przy wdrożeniu funkcji audytu w spółce. Analiza ryzyka była obszarem najczęściej wskazywanym jako ten, w którym audytorzy otrzymywali wsparcie zewnętrzne. Może to wskazywać, że analiza ryzyka sprawia audytorom największą trudność. Z drugiej strony być może audytorzy przywiązują po prostu największą wagę do tego zagadnienia w związku z czym poszukują świeżego, obiektywnego spojrzenia pozwalającego skutecznie i efektywnie przeanalizować zagrożenia drzemiące w spółce i jej otoczeniu. Zakres wsparcia zewnętrznego podczas wdrożenia audytu wewnętrznego 100% 50% 0% ocena ryzyka analiza szkolenia wdrożenie realizacja procesów funkcji audytu wybranych, wewnętrznego pierwszych (całośd zadao procesu) audytowych Jeśli wziąć pod uwagę wcześniejsze informacje o przewidywanym dużym znaczeniu audytów IT w ciągu najbliższych 3-5 lat oraz uwzględniając rzadkość występowania wśród audytorów potwierdzonej certyfikatami wiedzy w tym obszarze, wydaje się, że w najbliższych latach większe wsparcie zewnętrzne dla audytu wewnętrznego będzie konieczne. Nie ma z resztą w tym nic dziwnego. Utrzymywanie specjalistów w wielu obszarach jest często nieefektywne kosztowo i bardziej opłaca się outsourcowanie części usług audytorskich do wyspecjalizowanych w danym zakresie jednostek.
- 24. Jakie spółki wzięły udział w badaniu? W badaniu (przeprowadzonym w maju 2009 roku) uczestniczyły głównie spółki o kapitale polskim (stanowiły one 2/3 próby badawczej). Zwrot ankiet otrzymano głownie ze spółek dużych i bardzo dużych, zarówno jeśli chodzi o zatrudnienie, jak i wielkość obrotów. Reprezentowane były wszystkie branże, jednak dominowały instytucje finansowe, jak i firmy zajmujące się produkcją. Struktura własności Spółka z większościowym 5% udziałem prywatnego kapitału polskiego 10% Spółka z większościowym udziałem prywatnego kapitału zagranicznego 20% Spółka z rozproszonym akcjonariatem 65% Spółka z większościowym udziałem Skarbu Paostwa Liczba pracowników w 2008 roku 10% 10% poniżej 100 101 - 1.000 1.001 - 10.000 40% 40% powyżej 10.000
- 25. Obroty w 2008 roku 5% 10% poniżej 5 mln zł 40% 50-100 mln zł 100-500 mln zł 30% 500-1.000 mln zł powyżej 1 mld zł 15% Branża informatyczna energetyczna telekomunikacyjna usługi pozostała handel finansowa produkcja 0% 20% 40%
- 26. Kto jest autorem badania? Badanie, którego wyniki zostały zaprezentowane w niniejszym opracowaniu, zostało przeprowadzone przez Grant Thornton Frąckowiak, członka sieci Grant Thornton International. Grant Thornton International jest jedną z wiodących organizacji światowych zrzeszającą ponad 100 niezależnie zarządzanych firm księgowych i doradczych świadczących usługi w zakresie audytu, podatków i udzielania specjalistycznych porad dla firm prywatnych oraz jednostek interesu publicznego. Grant Thornton International jest marką wysoko cenioną i rozpoznawalną przez organy regulujące rynek, instytucje finansowe, inwestorów, analityków, media specjalistyczne. Jako członek sieci Grant Thornton Frąckowiak posiada dostęp do najlepszych praktyk w zakresie czterech grup produktowych: audyt, outsourcing księgowości, doradztwo podatkowe oraz doradztwo gospodarcze oraz możliwość korzystania ze specjalistycznej wiedzy doradców zagranicznych i zapewnia spójną i sprawną obsługę przez zagranicznych partnerów sieci Grant Thornton. Grant Thornton Frąckowiak oferuje swoim klientom specjalistyczną wiedzę lokalną wspartą przez międzynarodową metodologię i ekspertyzy.
- 27. Dane kontaktowe Kontakt z Grant Thornton Frąckowiak w związku z tym dokumentem Anatol Skitek Certyfikowany Audytor Wewnętrzny (CIA) T +48 661-538-546 E anatol.skitek@pl.gt.com
- 28. Informacje zawarte w niniejszym dokumencie mają jedynie charakter ogólny i poglądowy. Nie stwarzają one stosunku handlowego ani stosunku świadczenia usług doradztwa podatkowego, prawnego, rachunkowego lub innego profesjonalnego doradztwa. Przed podjęciem jakichkolwiek działań należy skontaktować się z profesjonalnym doradcą w celu uzyskania porady dostosowanej do indywidualnych potrzeb. Grant Thornton Frąckowiak Sp. z o.o. dołożyło wszelkich starań, aby informacje znajdujące się w niniejszym dokumencie były kompletne, prawdziwe i bazowały na wiarygodnych źródłach. Grant Thornton Frąckowiak Sp. z o.o. nie ponosi jednak odpowiedzialności za ewentualne błędy lub braki w nich oraz błędy wynikające z ich nieaktualności. Grant Thornton Frąckowiak Sp. z o.o. nie ponosi także odpowiedzialności za skutki działań będące rezultatem użycia tych informacji.