Хэрэглээ, Хуримтлал ба хөрөнгө оруулалт

1. Макро Эдийн Засаг хичээл
Багш: А.Гэлэгжамц
2009 он http://www.gelegjamts.blogspot.com/

4. Макро эдийн засгийн загвар
Дэлхийн
Санхүүгийн
Эдийн засаг
сиситем
2 3
Хөрөнгө
4
оруулагч
Хэрэглэгч 1
ТӨР
Пүүс
5 (дотоодын
үйлдвэрлэл)
6
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

5. 2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

6. Орлого ба хэрэглээ
Хязгаар
Хэрэглээ Хадгаламж
Орлого
Хомсдол
T
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

7. 2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

8. Хадгаламж, хэрэглээ, хөрөнгө
оруулалт
Санхүүгийн
систем
2 Дэвшүүлж буй нөхцөл:
1. Хаалттай эдийн засаг
Хөрөнгө
оруулагчид
2. Төрийн оролцоо байхгүй
3. Бүр хуримтлал хувийнх
Хэрэглээ 1
Пүүс
3 (дотоодын
үйлдвэрлэл)
Y
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

10. Хадгаламж, хэрэглээ, хөрөнгө
оруулалт
Санхүүгийн
систем
2 Дэвшүүлж буй нөхцөл:
1. Хаалттай эдийн засаг
Хөрөнгө
оруулагчид
2. Төрийн оролцоо байхгүй
3. Бүр хуримтлал хувийнх
Хэрэглээ 1
төрийн ямар нэгэн оролцоогүйгээр эдийн засаг
нь нөөцийн бүрэн ашиглалтыг хангаж чадах
уу, тодорхой хугацаанд хангалаа ч гэсэн бүрэн
3
ажил эрхлэлтийг хадгалах нийт эрэлтийн
Пүүс
(дотоодын
түвшинг хангаж чадах уу гэсэн асуудалд
1. Сонгодог онол үйлдвэрлэл)
дараах 2 онолыг харьцуулах замаар мэдэх
2. Кейнсийн онол боломжтой юм.
Y
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

11. Хадгаламж, хэрэглээ, хөрөнгө
оруулалт Сонгодог ажил
эрхлэлтийн онол
Францын эдийн засагч Жан Батист Сей
аливаа үйлдвэрлэлийн процесс нь
үйлдвэрлэгдсэн бүтээгдэхүүнийхээ өртөгтэй
тэнцүү хэмжээний орлогыг бий болгодог.
Өөрөөр хэлбэл орлого нь үйлдвэрлэгдсэн
бүтээгдэхүүнийг зах зээлд худалдан авахад
бүрэн хүрэлцээтэй байдаг гэж үзсэн. Үүнийг
Сейгийн хууль гэдэг.
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

12. Үргэлжлэл...
Сонгодог чиглэлийн эдийн засагчид үзэхдээ хүмүүст
бий болсон хуримтлал нь зээлийн хүү, үнэ, цалин зэрэг
зах зээлийн аяндаа тохируулагч механизмын
тусламжтайгаар бүхэлдээ хөрөнгө оруулагчдад очиж
хөрөнгө оруулалтанд зарцуулагддаг. Иймээс нийт
зардал ба үйлдвэрлэлийн бодит хэмжээ хоёрын
хоорондын тэнцвэр алдагдах нь түр зуурын үзэгдэл юм.
Хуримтлал хурдтай нэмэгдэж хөрөнгө оруулалтаас
давахад түр зуурын ажилгүйдэл өсөх боловч зээлийн
хүүгийн түвшин буурч үүний үр дүнд хөрөнгө оруулалт
нэмэгдэн богино хугацаанд хуримтлал, хөрөнгө
оруулалтын тэнцвэр эргэж тогтоно.
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

13. Үргэлжлэл...
Хэрэв ямар нэгэн шалтгаанаар зээлийн хүүгийн түвшин
нь хуримтлал, хөрөнгө оруулалт хоёрын хоорондын
тэнцвэрт байдлыг бий болгож чадахгүйд хүрвэл
үйлдвэрлэгчид үнээ бууруулах замаар нийт зардал ба
үйлдвэрлэгдсэн үндэсний орлого хоёрын хоорондын
тэнцвэрт байдлыг хангадаг гэж сонгодог чиглэлийг
баримтлагчид үзсэн. Өөрөөр хэлбэл, үйлдвэрлэгдсэн
бүтээгдэхүүн зах зээлд бүрэн борлогдох нь нийт зардлын
хэмжээнээс хамаарах төдийгүй мөн бүтээгдэхүүний үнээс
хамаардаг. Ийнхүү сонгодог чиглэл нь хуримтлал ба
хөрөнгө оруулалтын хоорондын тэнцвэрт байдал зээлийн
хүү, үнэ, цалин зэрэг маш уян хатан байдлаар өөрчлөгдөж
байдаг зах зээлийн механизмын үйлчлэлийн үр дүнд
хангагдаж байдаг гэж баталдаг.
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

15. Хадгаламж, хэрэглээ, хөрөнгө
оруулалт Кейнсийн онол
Кейнсийн чиглэлийг баримтлагчид өрх гэр хэдий
хэмжээгээр хуримтлалаа нэмэгдүүлнэ пүүсүүд төдий
хэмжээгээр хөрөнгө оруулалтаа өсгөдөг. Энэ нь зах
зээлийн механизм, түүний дотор зээлийн хүүгээр
зохицуулагдана гэсэн сонгодог чиглэлийн үзэл
баримтлалыг эрс шүүмжлэн хуримтлалын тухай
шийдвэрийг өрх гэр, хөрөнгө оруулалтын тухай
шийдвэрийг пүүсүүд гаргадаг. Хуримтлалыг орон
байр, машин унаа худалдан авах, ирээдүйн
хэрэглээгээ хангах, хөрөнгө оруулж ашиг, орлого олох
гэх мэт олон янзын зорилгоор хийдэг.
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

16. Үргэлжлэл...
Жишээ нь: орон байр, машин унаа авах
зорилгоор хийсэн хуримтлалаа зээлийн хүү өсч
байлаа ч хөрөнгө оруулалтанд зориулахыг тэр
бүр сонирхохгүй. Үүнээс гадна хөрөнгө оруулах
сонирхол нь зөвхөн зээлийн хүү төдийгүй
хөрөнгө оруулалтаас олох ашгийн хэмжээнээс
ихээхэн шалтгаалдаг. Иймд зээлийн хүү, үнэ,
цалин зэрэг нь хуримтлал, хөрөнгө
оруулалтын хоорондын тэнцвэрт байдлыг
бүрэн хангаж чадахгүй гэж үзсэн.
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

17. Үндсэн хамаарал (Кейнс)
Орлого-зарцуулалт (C)
• Шууд хамааралтай
Оролого-хамдгаламж (S)
• Шууд хамааралтай
• DI = татвар төлсний дараах
орлого
• C = DI харьцаа 45 шулуун
2009
• S = DI – C (хоорондын зай)
http://www.gelegjamts.blogspot.com/

18. Үргэлжлэл... Хамаарал
DI =C+S татвар
DI =Ү-Т
ҮНБ
100%-ийн хэрэглээ DI =C
DI =Ү-ҮЦБ-тэй татвартэнцүү байна
орлоготой
төлсөний дараахь
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

20. Ахиу хэрэглэх хандлага
Ахиу хэрэглэх хандлага гэдэг нь орлого
нэгжээр өөрчлөгдөхөд уг нэмэгдэл
орлогын хэдэн хувь нь хэрэглээнд
зарцуулагдаж буйг харуулах харьцаа юм.
Орлого хэрэглээ 2-ын хоорондын
хамаарал
C = F(Y)
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

21. Ахиу хэрэглэх хандлага
Зардлын функц
Бодит хэрэглээ
C
DC
DY
MPC = ΔC/ ΔY Бодит орлого Ү
Хэрэглээний шулууны өнцгийн кэоф
Ахиу хэрэглэх хандлага
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

22. Ахиу хадгалах хандлага
Ахиу хадгалах хандлага нь орлого
нэгжээр өөрчлөгдөхөд хадгаламж хэрхэн
өөрчлөгдөж буйг харуулах харьцаа юм.
MPS = ΔS/ ΔY
Хадгаламжийн функцийн өнцгийн
кэоффициент
Ахиу хадгалах хандлага
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

23. Хадгалах график
Хэрэглээний функц
хэрэглээ, хадгаламж
45o
Орлого
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

25. Жишээ
MPC = ΔC/ ΔY
MPS = ΔS/ ΔY
Жишээ: Y = 500, C = 400, S = 100
Y1 = 600, C1 = 480, S1 = 120
ΔY= 100, ΔC = 80, ΔS=20
хариу нь: MPC = 80/100 = 0.8
MPS = 20/100 = 0.2
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

26. Нөхцөл болон Жишээ
Нөхцөл:
MPC + MPS=1
Хэрвээ хэрэглэгчийн орлого 30,000
төгрөгөөс 33,000 төгрөг болж өсөхөд
хэрэглээ нь 28,000 төг-өөс 30,000 төг
бож өссөн гэвэл MPS, MPC-ийг олно уу!
MPC = $2000 / $3,000 = 0.67
MPS = $1000 / $3,000 = 0.33
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

27. Нөхцөл болон Жишээ
Нөхцөл:
MPC + MPS=1
Хэрвээ хэрэглэгчийн орлого 30,000
Нөхцөл ёсоор:
төгрөгөөс 33,000 төгрөг болж өсөхөд
хэрэглээ нь 28,000 төг-өөс 30,000 төг
0,67 + 0,33=1
бож өссөн гэвэл MPS, MPC-ийг олно уу!
MPC = $2000 / $3,000 = 0.67
MPS = $1000 / $3,000 = 0.33
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

28. Хэрэглээ ба хадгаламж ФУНКЦ
500 45° тэнцвэр
C = DI C
Хэрэглээний функц: 475
Хэрэглээ (мянган төгрөг)
C = a + b (DI) 450
a = тогтмол /Автономит Хадгаламж Хэрэглээний
425
хэрэглээ/ шулуун
b = MPC (налалт) 400
Орлогын хуваарилалт:
375
C = DI
Хадгаламжийн функц: Өр
S = -a + s (DI)
a = тогтмол 45°
370 390 410 430 450 470 490 510 530 550
s = MPS (налалт)
(мянган төгрөг)
Татварын дараах орлого (мян.төг)
Хадгаламж
50
Өр Хадгаламжийн шулуунS
25
0 хадгаламж
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/
370 390 410 430 450 470 490 510 530 550

30. Дундаж хэрэглэх хандлага
Дундаж хэрэглэх хандлага нь
орлогод хэрэглээ хэдэн хувийг
эзэлж байгааг харуулах харьцаа
юм.
АPС = С/ Y
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

31. Дундаж хадгалах хандлага
Дундаж хадгалах хандлага нь
орлогод хадгаламж хэдэн хувийг нь
эзэлж буйг харуулах харьцаа юм.
АPS = S/ Y
Нөхцөл: APS+APC=1
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

32. Хэрэглээ, Хадгаламжинд
нөлөөлөх хүчин зүйлс
Орлогын ба
орлогын бус
хүчин зүйлс
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

33. Орлогын бус хүчин зүйлс
• 1.Баялаг
• 2.Үнийн түвшин ...
• З.Хүлээлт
• 4.Хэрэглэгчдийн өр
• 5.Татвар
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

35. Үнийн түвшний нөлөөлөл
45 45
C2 + I + G + (X–IM)
E2
C0 + I + G + (X–IM)
Бодит хэрэглээ
Бодит хэрэглээ
E0 C 0 + I + G + (X–IM)
E0
C1 + I + G + (X–IM)
E1
45 45
Y1 Y0 Y0 Y2
Бодит Ү Бодит Ү
(a) (b)
Үнийн түвшний өсөлт Үнийн түвшний бууралт
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

36. Жишээ
Хүмүүс бодит амьдрал дээр хэрэглээ, хадгаламжийн
талаар хэрхэн сонгот хийдэг вэ?
Жишээний нөхцөл 1. Сонголт хийх цаг хугацаа нь одоо ба ирээдүй гэсэн
хоёр үе шаттай гэж таамаглая.
БАТ 2. Жишээ дэх Бат анхны баялагтай бөгөөд одоо ба
ирээдүйд олох орлого, баялаг өгөгдсөн гэж үзье.
3. Бат яг ижил зээлийн хүүгийн түвшинд зээлж мөн
хадгаламж хийнэ.
4. Одоо эхлэхдээ 7800 төгрөгийн баялагтай, эхний үедээ
сард 52000 төг, дараагийн үедээ сард 39600 төгрөгийн
нэрлэсэн орлоготой гэж үзье.
5. Нэг бүтээгдэхүүн хэрэглэдэг. Үнэ нь 260 төгрөг гэж
таамаглая.
1-р 52000/260=200 ширхэг Одоо 7800/260=30 ширхэг
2-р 39600/260=110 ширхэг 200+30=230 ширхэг
S=Y-C=200-230= -30
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

37. Үргэлжлэл...
Дээрх жишээн дээр үргэлжлүүлбэл:
Зээл, хадгаламжийн хүү r=10% гэе
у-Батын одоо үе дэх бодит орлого
а- Батын анхны баялаг
с-одоо үе дэх хэрэглээ гэе
s=у+а-с хадгаламж нь (у+а-с)(1+r) хэмжээний орлого авчирна. Энэ нь
Батын амьдралын хоёрдох үеийн эхэн үе дэх хөрөнгө болно.
Түүний ирээдүйн нийт орлого нь: cf
(у+а-с)(1+r)+yf
Ирээдүйн хэрэглээ
Хэрэглэгчийн төсвийн
Өв хөрөнгө үлдэхгүй гэвэл, түүний хязгаарлал
2-дох үеийн хэрэглээ нь:
cf =(у+а-с)(1+r)+yf
Одоогийн хэрэглээ c
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

38. Ирээдүйн өртөг
Өнөөдрийн 100$-г жилийн 10%-ийн хүүтэй, 3 жилийн
хугацаатайгаар Х.О хийвэл 3 дахь жилд хэдэн төгрөг болох вэ?
0 1 2 3
10%
100 FV = ?
• PV нь эхний хөрөнгө оруулалт буюу өнөөгийн үнэ цэнэ,
• FV ирээдүйн үнэ цэнэ
FVn = PV(1 + r )n
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

40. Өнөөгийн өртөг
Жилийн хүү 10% байхад ирээдүйд 100$-той болохын
тулд өнөөдөр хэдэн төгрөгийн хадгаламж хийх вэ?
FV1 FV2 FV3 FVn
0 1 2 3
PV = FV1/(1+i)
PV = FV2/(1+i)2
PV = FV3/(1+i)3
⎛ 1 ⎞3
n PV = 100 ⎜ ⎟
FV n ⎛ 1 ⎞ ⎝ 1.10 ⎠
PV = = FV n ⎜ ⎟
(1 + r )n
⎝1+ r ⎠ (0.7513 ) = 75.13$
= 100
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

41. Хөрөнгө оруулалт
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

42. • Сонгодог ба Кейнсийн чиглэлийн аль аль нь
үйлдвэрлэлийн процесс өөрөө үйлдвэрлэгдсэн
бүтээгдэхүүнийхээ өртөгтэй тэнцүү хэмжээний
орлогыг бий болгох боловч хүмүүсийн
ирээдүйдээ зориулж хуримтлал хийх гэсэн
сонирхлын улмаас зарцуулалт нь үйлдвэрлэгдсэн
бүтээгдэхүүнийхээ бодит өртгөөс хоцордог
гэдгийг нэгэн адил хүлээн зөвшөөрдөг боловч
хуримтлал болон эргэлтээс гарсан орлогын
тэрхүү хэсэг хэрхэн яаж хөрөнгө оруулалт болон
зарцуулагдаж нийт орлого, зарлагын тэнцвэрт
байдал тогтдог талаар нэлээд өөр өөр байр суурь
баримталж байдаг.
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

43. Сонгодог чиглэлийнхэн
• Сонгодог чиглэлийн эдийн засагчид үзэхдээ
хүмүүст бий болсон хуримтлал нь зээлийн хүү, үнэ,
цалин зэрэг зах зээлийн аяндаа тохируулагч
механизмын тусламжтайгаар бүхэлдээ хөрөнгө
оруулагчдад очиж хөрөнгө оруулалтанд
зарцуулагддаг. Иймээс нийт зардал ба
үйлдвэрлэлийн бодит хэмжээ хоёрын тэнцвэр
алдагдах нь түр зуурын үзэгдэл юм. Хуримтлал
хурдтай нэмэгдэж хөрөнгө оруулалтаас давахад түр
зуурын ажилгүйдэл өсөх боловч зээлийн хүүгийн
түвшин буурч үүний үр дүнд хөрөнгө оруулалт
нэмэгдэн богино хугацаанд хуримтлал, хөрөнгө
оруулалтын тэнцвэр эргэж тогтоно.
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

45. Сонгодог чиглэлийн хуримтлал,
хөрөнгө оруулалтын тэнцвэр
хүү S1 S2
%
R1% Хуримтлал
нэмэгдэхэд
R2%
Зээлийн I
хүүгийн
бууралт
0 I1 I2 Хуримтлал, хадгаламж
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

46. Кейнсийн чиглэлийнхэн
• Кейнсийн чиглэлийг баримтлагчид өрх гэр
хэдий хэмжээгээр хуримтлалаа нэмэгдүүлнэ
компаниуд төдий хэмжээгээр хөрөнгө
оруулалтаа өсгөдөг. Энэ нь зах зээлийн
механизм, түүний дотор зээлийн хүүгээр
зохицуулагдана гэсэн сонгодог чиглэлийн
үзэл баримтлалыг эрс шүүмжлэн
хуримтлалын тухай шийдвэрийг өрх
гэрүүд, хөрөнгө оруулалтын тухай
шийдвэрийг компаниуд гаргадаг.
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

47. Үргэлжлэл... Кейнсийн чиглэлийнхэн
• Хөрөнгө оруулах сонирхол нь
зөвхөн зээлийн хүү төдийгүй
хөрөнгө оруулалтаас олох ашгийн
хэмжээнээс ихээхэн шалтгаалдаг.
Иймд зээлийн хүү, үнэ, цалин зэрэг
нь хуримтлал, хөрөнгө оруулалтын
хоорондын тэнцвэрт байдлыг
бүрэн хангаж чадахгүй гэж үзсэн.
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

48. Хөрөнгө оруулалт гэдэг нь
• Хөрөнгө оруулалт гэдэг нь барилга байшин,
зам гүүр, үйлдвэр завод барьж байгуулах,
өргөтгөх, шинэчлэх, тоног төхөөрөмж
худалдан авах зэрэгт хөрөнгө зарцуулах үйл
явц юм. Өрх гэр, аж ахуйн нэгжүүдэд үүссэн
хуримтлал бүхэлдээ хөрөнгө оруулалтын эх
үүсвэр болон зарцуулагдсан нөхцөлд нийт
эрэлт, нийлүүлэлтийн тэнцвэр хангагдан
эдийн засаг тогтвортой өндөр хурдацтай
хөгжих боломжтой.
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

49. Хөрөнгө оруулалт график
C+I
Зардал
ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ
C = a + bY
b
1
Хэрэглээ
a 45o
Орлого
Орлого
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

51. Хөрөнгө оруулах эсэх талаарх
шийдвэр нь
•Бодит зээлийн хүүгээс
•Хүлээгдэж буй ашгийн нормоос хамаарна.
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

52. Хүүгийн хүчин зүйлс
хүү S1
%
R3%
R1%
R2%
Зээлийн I
хүүгийн
бууралт
0 I3 I1 I2 Хуримтлал, хадгаламж
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

53. Хүүгийн бус хүчин зүйлс
Хөрөнгө оруулалтын
эрэлтийн өсөлт
Хүү
Хөрөнгө оруулалтын
эрэлтийн бууралт ID2 ID0 ID1
0
2009 http://gelegjamts.blogspot.com/
http://www.gelegjamts.blogspot.com/

54. Микро ЭЗ-ийн ойлголт
Пүүсийн удирдлага капиталын хэмжээг
нэмэгдүүлэхдээ капиталын...
MR > MC Хөрөнгө оруулалт хийнэ.
MC > MR Хөрөнгө оруулалт
бууруулна магадгүй
болиход хүрнэ
2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

55. 2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

56. 2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

57. 2009 http://www.gelegjamts.blogspot.com/

62. Ашигласан ном, сурах бичгийн жагсаалт
•Б. Сувд, Б.Алтанцэцэг “Экономикс”, 2000 он, Улаанбаатар хот
•К.Р.Макконелл, С.Л.Брю “Экономикс”
•П.Самуельсон, В.Нордхаус “Экономикс”
•Б.Баярдаваа, Д.Гансүлд. “Макро экономикс”, 2005 он, Улаанбаатар хот
•Н.Г.Мэнкью “ Макро эдийн засаг” 2005 он, УБ
•З.Баярмаа, Б.Нарантунгалаг “Макро эдийн засаг” 2004 он, УБ
•Марк Скаузэн “Эдийн засгийн ухаан эдүгээчлэгдсэн замнал” 2003 он, УБ
•Р.Оросоо “Макро эдийн засаг” 2005 он, УБ
•Р.Амаржаргал “Макро эдийн засгийн суурь” 2005 он, УБ
•Д.Болдбаатар “Макро эдийн засгийн ухаан” 2006 он, УБ
•Б.Баярдаваа “Эдийн засгийн онол” 2006 он, УБ
•Peter Jochumzen “Essentials of Macroeconomics”
•Stephanie Schmitt-Grohe Martin Uribe “International Macroeconomics” 2008 он
•David A.Dilts “Introduction to Macroeconomics” 2006 он
•Robert M. Kunst “Introduction to Macroeconomics” 2006 он
•Antonio Mele “Lecture Notes in Financial Economics” 2009 он
•John C.Driscoll “Lecture Notes in Macroeconomics” 2001 он
•Martin Uribe “Lectures in Open Economy Macroeconomics” 2007 он
•Brian Krauth “Macroeconomic Theory” 2004 он
•Dirk Krueger “Macroeconomic Theory” 2004 он
•David Andolfatto “Macroeconomic Theory and Policy” 2005 он
•Гэх мэт ...