Менежментийн үйл явц ба менежерийн ажил, байгууллага, менежер, менежментийн үүрэг, удирдлагын зарчим, менежерийн түвшин, менежерийн ур чадвар ...

1. Менежментийн үндэс хичээл
А.Гэлэгжамц
2009 он

4. Менежмент гэж юу вэ?

6. Менежмент гэж юу вэ?
Менежментийг тодорхойлохын тулд дараах
асуудлуудыг авч үзэх хэрэгтэй.
1. Менежмент нь урлаг шинжлэх ухаан
2. Менежмент бол мэргэжил
3. Менежмент гэдэг нь бизнесмен, ажил хэрэгч хүн
гэдгээс ялгаатай утга санааг илтгэдэг
4. Менежмент гэдэг үгийг олон янзаар хэрэглэдэг.

7. Менежмент гэж юу вэ?
Ер нь хорвоод удирдлагагүй юм гэж үгүй бөгөөд
түүнээс нийгэм, түүний бүлгийн удирдлагын тухай
ярихын тулд байгууллага, менежмент, менежер гэсэн
З ойлголтыг харилцан уялдаатай авч үзэх хэрэгтэй
болно гэдгийг менежментийн ухаан баталсан юм.
Англи хэлний "to manage" "менежмент" гэдэг үг
боловсрол олсон болон түүний төлөв тэмцэж буй бүх
хүнд амьдрал практик дээр дэндүү ойлгомжтой
болсоор удлаа. Дэлхийн улс орнуудад менежментийн
ач тусыг 1930-аад оноос тодорхой мэдэрч эхэлсэн
бөгөөд тэр үеэс удирдах урлагийг мэргэжил хэмээн
үзэх болсон байна.

9. Чухал суурь ойлголт
Менежмент
Байгууллага Менежер
9

10. Менежмент гэж юу вэ?
Дэлхийн улс орнуудад менежментийн ач тусыг
1930-аад оноос тодорхой мэдэрч эхэлсэн бөгөөд тэр
үеэс удирдах урлагийг мэргэжил хэмээн үээх
болсон байна. Хүмүүс хамтарч ажиллах нь ганц
нэгээр хүч бололцоогоо дайчилснаас илүү
ашигтай гэдгийг эртнээс мэдэрч байна. Өрх
гэрийн амьдралаас эхлээд байгууллага, төр улсын
үйл ажиллагаанд удирдагч, жолоодогч, чиглүүлэн
хошуучлагчийн хэрэгцээг бий болгожээ.
Менежмент бол аливаа байгууллагын өмнө
тавигдсан зорилт хэрэгжүүлэх зарчим, арга
барилыг багтаасан цогц асуудал юм.

11. Менежмент гэж юу вэ?
Менежмент гэдэг нь байгууллагын
зорилгод хүрэхийн тулд нөөцүүдийг үр
ашигтай, үр дүнтэй арга замаар
төлөвлөж шийдвэр гаргах, зохион
байгуулах, манлайлах, хянах үйл
ажиллагаануудын нэгдэл мөн.

12. Байгууллага, байгууллагын
хэлбэрүүд, байгууллагын
нийтлэг хүчин зүйлүүд

14. Байгууллага нь менежерүүдийн
ертөнцийн үндсийг бүрдүүлдэг ба
менежментийн оршин тогтнох
шалтгаан болдог. Иймээс байгууллага
гэж юу вэ, байгууллагыг яагаад
удирдах хэрэгтэй вэ? гэдэг асуудлаас
эхэлж менежментийг судалъя.

15. Байгууллага гэдэг нь нэгэн зорилгод хүрэхийн тулд
зохион байгуулагдсан хамтран ажиллаж буй хоёр буюу
түүнээс дээш хүмүүсийн нэгдэл мөн.
Албан ёсны байгууллага
Байгууллага Нийлмэл байгууллага
Албан ёсны бус байгууллага

16. Ямар ч байгууллагын зорилгын ерөнхий шинж нь үр дүнд
хүрэхийн тулд нөөцүүдийг хувиргах юм. Байгууллагын
ашигладаг үндсэн нөөцийн тоонд хүмүүс, санхүү, биет нөөц болон
мэдээлэл ордог. /Байгууллагынхаа онцлогоос хамаарна/
Санхүүгийн Мэдээллийн
Байгууллага Хүний нөөц Биет нөөц
нөөц нөөц
Үйлдвэрийн
тоног Борлуулалтын
Удирдлагын Ашиг, хөрөнгө
Нэхий ХК баг, ажилчид оруулалт
төхөөрөмж таамаглал, зах
барилга зээлийн судалгаа
байгууламж
Судалгааны
Багш нар, Хандив, Компьютер,
Энх-Орчлон илтгэл,
захиргааны оюутны сургалтын
ДС хичээлийн
ажилтангууд төлбөр хэрэгсэл
хөтөлбөр
Барилга ЭЗ-ийн
Аймгийн Төрийн албан Татварын
байшин, үзүүлэлтүүд,
ЗДТГ хаагчид орлого, тасаас
техник статистик мэдээ
Ашиг, өөрийн Байшин, Үнийн жагсаалт,
Хүсний
Худалдагч хөрөнгө бараа бэлтгэн
дэлгүүр оруулалт материал нийлүүлэгч

17. Төлөвлөлт ба
Зохион
шийдвэр
гаргалт байгуулалт
Менежментийн
үйл явц
Хяналт Манлайлал

19. Менежментийн үүрэг
Аливаа байгууллагын менежмент тодорхой үүрэгтэй. Энэ үүргийг
менежер хүн хариуцаж мэргэжил мэдлэгийнхээ ур чадварын дагуу
хэрэгжүүлнэ. Францын эрдэмтэн А.Файоль менежмент нь төлөвлөх,
зохион байгуулах, захирах, зохицуулах, хянах гэсэн таван үүрэгтэй гэж
үзжээ. Эдгээр үүрэг нь менежерийн үүрэгтэй давхцан менежментийн
функциональ тодорхойлолтонд орж байдаг. Дараагийн хичээлүүдэд дээрх
үүргүүдийг тодорхой авч үзэх болно.
Удирдлагад нөлөөлөх олон
Төлөвлөлт Зохион хүчин зүйлсийг харгалзан үзэх
байгуулалт зарчмуудыг А.Файоль,
У.Тейлор, М.Вебер нарын
зэрэг судлаачид боловсруулсан
Зохицуулалт нь өнөө хүртэл удирдлагын янз
бүрийн түвшинд тэдгээрийг
хэрэгжүүлэх онолын үндэслэл
Хяналт Захирах
болж байна.

20. Менежерүүд, тэдний
гүйцэтгэх үүргүүд,
удирдлагын үе шатууд

21. Менежмент-менежер
Ганц нэгээрээ хэрэгжүүлэх боломжгүй зорилгод
хүрэхийн тулд хүмүүс хамтран ажиллаж эхэлсэн
тэр үеэс менежмент үүссэн түүхтэй.
Менежмент, менежер гэсэн ойлголт нь
удирдах, жолоодох, манлайлах гэсэн
утга бүхий англи үгнээс гаралтай,
менежментийг үйл ажиллагаа болох
талаас нь хялбаршуулан авч үзвэл энэ нь
хүмүүсээр ашигтай үйл бүтээлгэх, ажил
хэрэг өрнүүлэх урлаг юм.

22. Удирдагч, менежер, манлайлагч...
Удирдагч- шинэ жанжин шугам, алсын хараа, зорилго,
зарчим, үнэт зүйлс, чиглэлийг тодорхойлогч, түүндээ
бусдыг зоригжуулан удирддаг хүн.
Менежер- Байгууллага, группын хүний болон бусад
нөөцийг тогтсон журам, дүрэм, зарчмын дагуу захирдаг,
зохицуулдаг хүн.
Манлайлагч- Ажил үйлс, үг яриа, үйл хөдлөлөөрөө
бусдыг үлгэрлэн манлайлагч.
Менежер юмыг зөв хийдэг хүн.
Удирдагч бол зөв юм хийдэг хүн.

24. Удирдлага
Удирдлага бол баигууллагын зорилтуудыг томъёолж
түүнд хүрэхийн тулд зайлшгүй төлөвлөх, зохион
байгуулах, идэвхижүүлэх, хянах үйл явц мөн.
Зохион байгуулалт болон удирдлагын салбарын тэргүүний
онолч Питер Ф. Друкер удирдлагыг дараах байдлаар
тодорхойлжээ.
"Удирдлага гэдэг нь зохион байгуулалтгүй
бөөгнөрсөн хүмүүсийг үр ашигтай, бүтээмжтэй
бүлэг болгон өөрчлөх үйл ажиллагааны онцгой
хэлбэр юм"

25. Үргэлжлэл... (Удирдлагын үе шатууд)
Хөдөлмөрийн хуваарилалт
Генерал Захирал
Дэд
Хурандаа захирал Босоо Хөндлөн
Сургалтын
Хошууч алба
Захирал
Тэнхимийн
Ахмад эрхлэгч Санхүү Үйлдвэрлэл Маркетинг
Цэргийн Их дээд
байгууллагад сургуульд

26. Үргэлжлэл...
Удирдлагын зарчим гэдэг нь аливаа үйлдэл хийх, шийдвэр гаргах ажилд
зайлшгүй мөрдөх чиг баримтлал, зүй тогтол юм. Хүн төрөлхтний хөгжлийн үеэс
үед амьдарч байсан олон эрдэмтэд удирдлагын зарчмуудыг янз бүрээр тодорхойлж
байжээ. Үүнд:
Г.Эмерсоны (1853-1931) удирдлагын зарчим А.Файоль (1841-1925) -ын удирдлагын зарчим
1. Тодорхой зорилго 1. Хөдөлмөрийн хуваарь
2. Эдийн засгийн чиг хандлага 2. Эрх хариуцлага
3. Мэргэжилтний сонирхол татах 3. Сахилга бат
4. Хяналт 4. Захирах, захирагдах ёс
5. Үйл ажиллагааг зохицуулах 5. Удирдлагын нэгдсэн чиглэл
6. Оновчтой норматив хэрэглэх 6. Байгууллагын сонирхолыг хувь хүнийхээс илүү
7. Ажиллах нөхцөл бололцоогоор хангах үзэх
8. Үйл ажиллагаа (үйлдэл)-г стандартчилах 7. Цалин урамшил 8. Төвлөрсөн шийдвэр
9. Урамшуулах 9. Шатлан захирамжлах
10. Дэг журам 11. Шударга журам
3. Федрик, Ц.Тейлор (1815-1915)-ын 12. Боловсон хүчний тогтвор суурьшил
удирдлагын зарчим 13. Санаачлага 14. Нэр хүнд
1. Ажилчдыг ШУ-ы үндэслэлээр сонгох
М.Вебер (1864-1920)-ийн удирдлагын зарчим
2. Ажилчдыг шинжлэх ухааны үндэстэй сургах
1.Нарийн мэргэшсэн мэргэжилтэн
3. Ажлыг мэргэшүүлэх
2.3ахирах, захирагдах ёс, удирдлагын хяналт
4. Цалинг ажилдаа шинэ зүйл сэдсэнээр нь
3. Ажил үүргийн функциональ хуваарь, стандарт
урамшуулах
4. Субъектив алдаа гарахаас сэргийлэх
5. Удирдлага, ажиллагсдын хооронд
5. Ажлын хөлс төлөлт
хариуцлагын тогтолцоог зөв хуваарилах

27. Менежерийн үүрэг
Менежерийн ажил байгууллагын өмнө тавигдсан
зорилтыг хэрэгжүүлэхэд бүх хүмүүсийн хүчийг нэгтгэн
зохион байгуулах чадвараас нь хамаардаг. Менежерүүдийн
ажлын агуулга ойролцоо боловч, чиг үүрэг, арга нь өөр өөр
байна. Менежерийн ерөнхий үүрэг юу болох нь тухайн
байгууллагын үйл ажиллагаатай хэрхэн холбогдож чадах
вэ гэдгээр тодорхойлогдоно. Менежерийн үүрэг. Үүнд:
•Төлөвлөлт
•Зохион байгуулалт
•Хүн хүчний сонголт, хуваарилалт
•Идэвхжүүлэлт
•Хяналт
•Шийдвэр гэх мэт...

29. Менежментийн түвшин
Менежерүүд нь дээд, дунд, анхан шатны гэсэн
үндсэн 3 түвшинд хуваагдаж болно.
Хамрах хүрээ
Дээд
Дунд
Анхан шатны
Менежерийн бус

30. Менежерийн ур чадвар
Менежерүүд амжилттай ажиллахад хэд хэдэн онцлог бүхий дор
дурьдсан ур чадвартай байх хэрэгтэй. Үүнд: техникийн, харилцааны,
шийдвэр гаргах, сэтгэн бодох, оношлогоо шинжилгээний гэх мэт...
Оношлогоо
Техникийн Сэтгэн бодох Харилцааны сэтгэлгээний
Дээд
шат
Дунд
шат
Анхан
шат
Сэтгэн Оношлогоо
Техникийн Харилцааны сэтгэлгээний
бодох

31. Үргэлжлэл...
Менежментийн ур чадварыг хэрхэн эзэмших вэ? гэдэг асуулт зүй
ёсоор гарч ирж байна. Тухайн ур чадваруудыг өөр хоорондоо
уялдаатай байж болох үндсэн хоёр эх үүсвэрээс эзэмшиж болно.
Үүнд:
Боловсрол Туршлага

36. Менежментийн үндэс хичээл 1-р курс
Ашигласан ном
Заавал судлах ном:
•Н.Цэнд ба бус
Менежмент. УБ.: 2005., 497 хууд.
•Т.Дорж, Ү.Чимэд
Менежемент. УБ.: 2000., 325 хууд.
•Д.Болормаа
Менежмент. УБ.: 2001, 2008., 247 хууд
•Б.Мөнхжаргал, Б.Амаржаргал
Менемент. УБ.: 2002., 323 хууд.
•Ю.Адъяа
Менежментийн ухаан. УБ.: 2002., 291 хууд.
•Н.Отгонбаяр
Менежмент. УБ.: 2006., 123 хууд.
•П.Наранцэцэг
Монгол менежмент. уб.: 2003., 98 хууд.
•Ч. Пүрэвдорж
Менежментийн удиртгал. УБ.: 2002., 291 хууд.
•К.Боуман, М.Жаррет
Менежмент практикт. уб.: 2002., 271 хууд.
•Менежментийн шинэ парадигма. уб.: 2005., 262 хууд.
•Х.Пүрэвдагва
Менежерийн арга барил. УБ.: 1994., 147 хууд.
•П. Мөнх, Б.Норжваанчиг
Менежмент. УБ.: 1997., 239 хууд.
•Х.Лутчимэг
Менежмент менежерийн арга барил. УБ.: 2005., 217 хууд.

37. ДАРААГИЙН ЛЕКЦ-2
Менежментийн онолын үүсэл хөгжил ...