SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo
1 von 34
Downloaden Sie, um offline zu lesen
Freskida Gjikaj Page 1
Universiteti I Tiranes.
Fakulteti I shkencave mjekesore teknike.
Dega:Logopedi
Tema :Obeziteti (0-18 vjec)
Punoi :FRESKIDA GJIKAJ Pranoi : Prof.ASC.DR. Edmond Pistulli
Detyre kursi
Freskida Gjikaj Page 2
Ceshte obeziteti?
Historia
Etiologji
Cfare e Shkakton Obezitetin ?
Simptomat
Mjekimi
Trajtimi
Parandalimi
Publikime
Keshilla
OBEZITETI
Freskida Gjikaj Page 3
Çfarë është obeziteti?
Obeziteti tek femijet dhe adoleshentet eshte nje nga sfidat me te medha te
sjelljes me te cilat perballen specialistet si mjek ,psikolog,punonjes social.
Perpjekjet x ta parandaluar dhe trajtimi jane te veshtira. Obeziteti ka prevalence
te larte,eshte rritur ne 14% tek femijet dhe 12% te adoleshtentet . 33% e burrave
ne ShBA dhe 36% e grave jane mbi peshe . Prevalenca varion nga rraca seksi
pasha,mosha dhe statusi social ekonomik.ne shume raste varet dhe nga pozicioni
gjeografik.Gjate dimrit ne zonat metropolitan dhe ato rurale jane te shoqeruara
me nje varg pasojash sa mjekesore aq dhe psikologjike.secila prej tyre mund te
filloj qe ne femijeri. Pasojat e semundjes muns te jene si psh. Diabeti
mielitus,hipertensjoni,hiperlipopretenimia,problem ortopedike,veshtiresi ne
frymemarje,fraktura te artikulacionit koksofemoral . Ne pasojat psikosocaiale
perfshijne vetvlersim te ulet ,crregullim te imazhit te trupit ,veshtiresi ne krijimin
e mardhenieve ,izolim social,depression . Adoleshentet obez jane shpesh te
pakenaqur dhe jo aktiv socialisht .Diagnoza e obezitetit behet duke kalkuluar
indeksin e mases trupore ku raporti peshes me gjatesise I transformuar ne kurbat
referente te standarteve te monitorimit te vlersimit antropometrik ,dhjamosja
vihet re ne dy vjet .Dy vitet e par ate jetes eshte perjudha e shendoshjes me e
madhe .Tek femijet me peshe normaleqelizat e shendoshjes arrijne nga fundi I
vitit te dyte te jetes ku menifastohet me rritjen e indit subkutan .Dallojme tre
perjudha kritike te obezitetit te cilat I korespondojne
1) Femijerise se hershme
2) Moshes 5-7 vjec
3) Adoleshences
Gjate viteteve te par ate jetes kane tendencen te akumulojne dhe te kthehen ne
bebifat te ndjekur me reduktim relative ne vitet qe do te vijne me pas .Natyra
multifaktorjale e femijeve obez na shpie drejt faktorve
ambjentik,gjentetik,familjar dhe sipas zakoneve familjare .
Freskida Gjikaj Page 4
Obeziteti është një pjesë e tepërt e trupit yndyrë totale. Një person është
konsideruar obez kur pesha e tij ose të saj është 20% apo më shumë mbi peshë
normale.Masa më e zakonshme e obezitetit është indeksi I mases trupore, ose
BMI. Një person është konsideruar mbipeshë nëse BMI e tij ose të saj është midis
25 dhe 29.9, një person është i konsideruar obez në qoftë tij ose të saj BMI është
mbi 30.
"obezitet patologjik" do të thotë se një person është ose 50% -100% mbi peshë
normale, më shumë se 100 £ mbi peshë normale, ka një BMI prej 40 ose më të
lartë, ose është mjaft mbipeshë per te nderhyre ne funksjonin e tij trupor.
Obeziteti është nga obesitas latine, që do të thotë "i shëndoshë, yndyrë, ose
shëndoshet."Ēsus është pjesore kaluara e edere (për të ngrënë), me ob (mbi)
shtuar në të.
Gjatë Mesjetës Obeziteti është parë shpesh si një shenjë e pasurisë, dhe ishte
relativisht e zakonshme në mesin e elites se njerzve me te pasur.
Grekët ishin të parët që e njohen Obezitetin si një çrregullim mjekësor.[153]
Hipokrati shkroi se "obeziteti nuk është vetëm një sëmundje në vetvete, por
shenjë paralajmëruese e të tjerëve". [2] Indian Kirurg Sushruta (6 shekullit pes)
obeziteti eshte I lidhura me diabetin dhe crregullime zemre [161] Ai rekomandoi
punë fizike për të ndihmuar kuruar atë dhe efektet e saj anësore. [161] Për
shumicën e njerëzve ne historisë njerëzorekane luftuar me mungesën e ushqimit.
[162] Obeziteti ka qenë historikisht kështu shihet si një shenjë e pasurisë dhe
prosperitet.Ajo ishte e zakonshme në mesin e zyrtarëve të lartë në Europë në
Mesjetë [160], si dhe në qytetërimet e lashta e Azisë Lindore. [163]
HISTORIA E OBEZITETIT/ETIMOLOGJIA
Freskida Gjikaj Page 5
Me fillimin e revolucionit industrial u kuptua se fuqia ushtarake dhe ekonomike e
kombeve ishin varur në të dyja përmasat e trupit dhe fuqinë e ushtarëve të tyre
dhe të punëtorëve. [78] Rritja mesatare në masë indeksin e trupit nga ajo
konsiderohet tani mbipeshe,është varg normale luajtur një rol të rëndësishëm në
zhvillimin e shoqërive të industrializuara. [78] Gjatesia dhe pesha kështu dy u rrit
me shekullin e 19-të në botën e zhvilluar. Gjatë shekullit të 20, si popullsitë arritur
potencialin e tyre gjenetik për lartësinë, peshën filloi rritur më shumë se lartësia,
duke rezultuar në trashje. [78] Në 1950 rritje pasuri në botën e zhvilluar ulur
vdekshmërisë foshnjore, por si pesha e trupit rritur zemrës dhe veshkave
Sëmundja u bë më e zakonshme. [78] [164] Gjatë kësaj periudhe kohore
kompanitë e sigurimeve e kuptoi lidhjen mes peshës dhe jetëgjatësia dhe rritja e
obezitetit Shumë kultura gjatë gjithë historisë e kanë parë trashje si rezultat i një
krisje karakter. Karakteri obesus ose yndyrë në komedi greke ishte një grykës dhe
figurë e tallje.Gjatë kohës kristiane ushqimi ishte parë si një portë për mëkatet e
përtaci dhe epshit. [11] Në kulturën moderne perëndimore, pesha e tepërt është
konsideruar shpesh si të shëmtuar, dhe trashje është i lidhur zakonisht me
stereotipe të ndryshme negative. Njerëzit e të gjitha moshave mund të përballen
me stigmatizimin shoqëror, dhe mund të vihen në shënjestër nga kolegët e
tyre.Obeziteti është sërish një arsye për diskriminim. [165]
Perceptimet publike në shoqërinë perëndimore në lidhje me peshë të
shëndetshme të trupit ndryshojnë nga ato në lidhje me peshën që konsiderohet
ideale - dhe të dyja kanë ndryshuar që nga fillimi i shekullit të 20-të.Pesha që
shihet si një ideal ka bërë më të ulët që nga viti 1920.Kjo ilustrohet nga fakti se
lartësia mesatare e fituesit e Miss Pageant Amerikë është rritur me 2% 1922-
1999, ndërkohë që pesha mesatare e tyre ka rënë me 12%.[166] Në anën tjetër,
pikëpamjet e njerëzve në lidhje me peshë të shëndetshme kanë ndryshuar në
drejtim të kundërt.Në Britani peshë në të cilën njerëzit e konsideronin veten të
jenë mbipeshë ishte dukshëm më e lartë në vitin 2007 sesa në vitin 1999. [167]
Këto ndryshime janë të besohet të jetë për shkak të normave rritje të adipoziteti
çojnë në pranimin rritjen e trupit yndyrë ekstra si jo normale. [167 ]
Obeziteti ende shihet si një shenjë e pasurisë dhe të mirëqenies në shumë pjesë
të Afrikës. Kjo është bërë veçanërisht e zakonshme që epidemia e HIV-it filloi.
Freskida Gjikaj Page 6
SIZE ACCEPTANCE
United States PresidentWilliam Howard
Taft was often ridiculed for being overweight
Freskida Gjikaj Page 7
. Cilat jane Shkaqet e obezitetit?
Obeziteti ndodh kur një person konsumon më shumë kalori se sa ai ose ajo djeg.
Për shumë njerëz kjo tedence eshte shume e perhapur“ për të ngrënë shumë dhe
ushtruar shumë pak. Por ka edhe faktorë të tjerë që gjithashtu luajnë një rol në
Obezitet. Këto mund të përfshijnë:
• Mosha. Sa me te vjeter te jeni, aftësinë e trupit tuaj për të metabolizem
ushqimor ngadalësohet dhe do të kërkojë sa më shumë kalori për të mbajtur
peshën tuaj. Kjo është arsyeja pse njerëzit hanë të njëjtën dhe të bëjë të njëjtat
aktivitete siç bënë kur ata ishin 20 vjeç,por ne moshn 40 vjec ata fitojne shume
peshe.
•Gjinia. Gratë priren të jenë më mbipeshë se meshkujt. Burrat kanë një normë të
lartë metabolike pushimi (të thotë se ata digjen më shumë energji) se sa gratë,
kështu që burrat kërkojnë më shumë kalori për të mbajtur peshën e tyre trupore.
Përveç kësaj, kur gratë bëhen postmenopausal, norma e tyre metabolike
zvogëlohet. Kjo është pjesërisht arsyeja pse shumë femra të fituar peshë pas
menopauzës.
• Gjenetikë.Obezitet (dhe thinness) tenton për të kandiduar në familje. Në një
studim të rriturit të cilët ishin të miratuara si fëmijë, studiuesit gjetën se pesha
pjesëmarrëse ishin rritur afër 'peshat se prindërit e tyre adoptues "prindërit
biologjikë. Mjedisi i dhënë nga familja birësuese me sa duket ka pasur pak ndikim
në zhvillimin e trashje se përbërjen gjenetike e personit. Në fakt, në qoftë se nëna
juaj biologjike është e rëndë si një i rritur, ka afërsisht një shans 75% se ju do të
jenë të rënda. Nëse nëna juaj biologjike është e hollë, ekziston edhe një shans
75% se ju do të jetë i hollë. Megjithatë, njerëzit që mendojnë se gjenet e tyre kanë
dënuar ato në një jetë të trashje duhet të marrë në zemër. Shumë njerëz të
predispozuar gjenetikisht për trashje nuk bëhet i trashë, ose janë në gjendje për
të humbur peshë dhe për të mbajtur atë.
• Faktorët mjedisorë. Edhe pse gjene janë një faktor i rëndësishëm në shumë
raste të trashje, mjedisi e një personi gjithashtu luan një rol të rëndësishëm.
Freskida Gjikaj Page 8
Faktorët e mjedisit përfshijnë sjelljet e jetesës të tilla si çfarë një person ha dhe sa
aktive ai ose ajo është.
• Aktiviteti fizik. Individët aktivë të kërkojë më shumë kalori se sa ato më pak
aktive për të ruajtur peshën e tyre. Përveç kësaj, aktiviteti fizik ka tendencë për të
ulur oreksin në individë të trashë duke rritur aftësinë e trupit për të favorizuese
metabolize yndyrë si një burim të energjisë. Pjesa më e madhe e rritjes në trashje
në 20 vitet e fundit mendohet të ketë rezultuar nga niveli i zvogëluar i aktivitetit
të përditshëm fizik.
• Faktorët psikologjik. Faktorë psikologjikë ndikojnë edhe zakone të te
ngrenit.Shumë njerëz hanë në përgjigje ndaj emocioneve negative të tilla si
mërzitje, trishtim, zemërim apo.Njerëzit të cilët kanë vështirësi me menaxhimin e
peshës mund të përballet me çështje më emocionale dhe psikologjike, rreth 30%
e njerëzve të cilët kërkojnë trajtim për probleme peshe serioze kanë vështirësi me
hahet qejf. Gjatë një episod qejf-ngrënie, njerëzit hanë sasi të mëdha të ushqimit,
ndërsa ndjenja që ata nuk mund të kontrollojë se sa ata janë të hahet.
• Sëmundje. Edhe pse nuk është aq e zakonshme sa më shumë besojnë, janë disa
sëmundje që mund të shkaktojë trashje. Këto përfshijnë probleme të hormoneve
të tilla si hypothyroidism (keq vepron ngadalson metabolizmin tiroide),
depresioni, dhe disa sëmundjeve të rralla të trurit që mund të çojë në rritjepeshe.
• Ilaçet.Disa droga, të tilla si steroid dhe disa ilaqet kundër depresionit, mund të
shkaktojë të fituar peshë të tepërt.
OBEZITETI TEK FEMIJET
Freskida Gjikaj Page 9
Obeziteti infantil
BMI ndryshon me moshën dhe seksin e fëmijës.Trashje në fëmijët dhe adoleshentët është
përcaktuar si një BMI më të madhe se 95 përqindësh.Të dhënat e referencës që këto
përqindjeve janë të bazuara në është 1963-1994 dhe kështu nuk ka qenë prekur nga rritjet e
fundit në normat e trashje. Fëmijëria ka arritur përmasa epidemike në shekullin e 21-të, me
normat e rritjes në të dy botë të zhvilluara dhe në zhvillim. Normat e trashje në djemtë
kanadeze janë rritur nga 11% në vitin 1980 në mbi 30% në 1990, ndërsa gjatë kësaj kohe të
njëjtën periudhë u rrit normat e 4-14% e fëmijëve braziliane
Si me obezitet në të rriturit, shumë faktorë të ndryshëm kontribuojnë për normat
në rritje të trashje fëmijëri. Ndryshuar dietën dhe uljen e aktivitetit fizik janë të
besohet të jenë dy më të rëndësishme për të shkaktuar rritjen e kohëve të fundit
në normat e. [194] Sepse trashje fëmijëri shpesh vazhdon në moshën e rritur dhe
është e lidhur me sëmundje kronike të shumta, fëmijët të cilët janë të trashë janë
testuar shpesh për hipertensionit , diabeti, hyperlipidemia, dhe mëlçisë yndyrore.
[65] Trajtimit të përdorura në fëmijë janë kryesisht ndërhyrje jetesës dhe teknikat
e sjelljes, ndonëse përpjekjet për të rritur aktivitetin e fëmijëve kanë pasur pak
sukses.]Në Shtetet e Bashkuara, medikamente nuk janë të FDA miratuar për
përdorur në këtë grup moshe.
Obeziteti tek femijet si pasoje e mosushqyerjes me gji.
Në ditët e sotme foshnjat ushqehen me shume me qumesht kutie dhe jo qumësht
gjiri.
Freskida Gjikaj Page 10
Nga ana tjeter,nënat janë të prirura ti ushqenjë ato me produkte ushqimore te
gatshme.
Këto të dy tendenca,sipas mjekëve pediatër çojnë në obezitetin tek fëmijët.
Studimi më i fundit kombëtar i Institutit të Shëndetit Publik tregon se obeziteti i
fëmijëve në Shqipëri arrin në nivelin 4 %.
Por çfarë duhet të bëjmë për të shpëtuar nga ky problem?
Sipas Organizatës Pediatrike Amerikane, 17 % e fëmijëve të grupmoshave 2-19
vjeç janë mbi peshë. Specialistët të cilët theksojnë domosdoshmërinë e vendosjes
së mënyrave të shëndetshme të ushqyerjes për të mbrojtur fëmijët nga obezitetit,
pohuan se familjet duhet të ndihmojnë dhe mbështesin fëmijët.
Specialistët na këshillojnë të tregohemi
të kujdesshëm në disa pika:
Freskida Gjikaj Page 11
1. Specialistët të cilët kërkojnë t’u shpjegojmë dhe flasim fëmijëve për rrugët e
konsumimit të produkteve të shëndetshme na këshillojnë të bëjmë një plan
ushqimi dhe t’i mbajmë afër vetes kur gatuajmë ndonjë gjë.
2. Kthejeni blerjen në diçka zbavitëse . Kërkoni ndihmën e fëmijës për të
përgatitur një listë rreth gjërave që do të blini. Kërkoni nga ato të gjejnë gjërat e
shkruara në liste kur të shkoni në market apo pazar.
3. Përpiquni të hani bashkë me gjithë familjen. Bisedoni rreth gjërave që keni bërë
gjatë ditës ose bëni plane rreth pushimeve të ardhshme.Kufizoni ushqimet.Nëse
keni zakon të hani jashtë në restorant mundohuni t’i kufizoni shkuarjet.Sepse
produktet që përdoren në restorant kanë më shumë kalori.
4. Përgatisni vetë drekën që mund të hajë fëmija në shkollë. Hamburgeri, patatet
e skuqura apo pijet e gazuara që mund të marrë në shkollë kanë shumë kalori dhe
yndyrna.
5. Zgjohuni herët , zgjoni fëmijën dhe bashkë me të bëni disa ushtrime. Një nga
rrugët më të mira të djegies së kalorive është bërja e ushtrimeve fizike. Ushtrime
si kërcimi në litar apo aerobia do t’i pëlqejnë.
6. Bëhuni një shembull i mirë për fëmijën dhe konsumoni ushqime të
shëndetshme. Fëmijët imitojnë shumë shpejt çdo gjë. Nëse do të krijoni një
mënyrë të shëndetshme jetese edhe fëmijët do të mësohen më shpejt.
http://www.ikub.al/FEMRA_CATEGORY/1102100038/Article-Si-te-parandalojme-
obezitetin-tek-femijet.aspx?redirectToAd=fals
PARANDALIMI.
Shume medikamente ne faze ekperimentale mund te sjellin nje obezitet te
menjehershem keshtu qe duhet bere kujdes me keto lloj medikamentesh.
Freskida Gjikaj Page 12
Duhet bere vazhdimisht moniorimi I BMI ,eleminimi I fast food,aktivitet
fizik,ushtrime.menyra e te ushqyerit shume e kujdesshme.
Një nga shqetësimet më të mëdha të shekullit tonë është dhe obeziteti tek
fëmijët.
Fëmijët tanë po ndikohen negativisht nga ndryshimi i kushteve të jetesës dhe
mënyrës së ushqyerjes. Por çfarë duhet të bëjmë për të shpëtuar nga ky problem?
Parandaloni obezitetin tek fëmijët me ushtrime!
Në kuadrin e luftës kundër obezitetit, bëhet e ditur se edhe fëmijët që nuk kanë
mësuar të ecin akoma duhet të bëjnë ushtrime.
Autoritetet e shërbimeve shëndetësore të Anglisë publikuan listën e këshillave, të
cilat ndihmojnë në parandalimin dhe luftimin e obezitetit, shëndoshjes së tepërt
gjë e cila është kthyer në një epidemi në vend.
Në listë përfshihen dhe fëmijët nën moshën një vjeçare.Fëmijët nën moshën 5-
vjeçare duhet të bëjnë të paktën 3 orë aktivitet fizik në ditë.
Duke pohuar se duhet minimizuar koha e qëndrimit para televizorit dhe në
karrocë, autoritetet shëndetësore theksojnë se edhe fëmijët e porsalindur apo
ato që nuk dinë të ecin, duhet të mbahen mbi bark, të luhet me ta ose të nxiten
në aktivitete fizike si noti etj. me prindërit.
Freskida Gjikaj Page 13
Obeziteti rrit edhe më shumë rrezikun e sëmundjeve të zemrës, diabetit dhe
kancerit.Fëmijët duhet të nxiten në zhvillimin e ushtrimeve fizike sepse duke
vepruar kështu parandalohet problemi i obezitetit kur të rriten. 02/2012
Sipas Organizatës Pediatrike Amerikane, 17 % e fëmijëve të grupmoshave 2-19
vjeç janë mbi peshë. Specialistët të cilët theksojnë domosdoshmërinë e vendosjes
së mënyrave të shëndetshme të ushqyerjes për të mbrojtur fëmijët nga obezitetit,
pohuan se familjet duhet të ndihmojnë dhe mbështesin fëmijët.
http://www.bebaime.com/nenat-shkruajne/parandaloni-obezitetin-tek-f-mij-t-
me-ushtrime-
STUDIME.
Bruksel, 28 shtator NOA-Bashkimi Evropian ka ndërmarrë një fushatë për
promovimin e ushqimit të shëndetshëm, për t'a penguar rritjen e mbipeshës tek
fëmijët.
Freskida Gjikaj Page 14
Komisionerja për Bujqësi, Marijan Fisher Boel, tha se duhet të reagohet tani,
sepse numri i fëmijëve me mbipeshë po rritet.
Ajo tha se në vendet e Bashkimit Evropian ka 22 milionë fëmijë me mbi peshë,
nga të cilët pesë milionë me peshë të niveleve ekstreme.
Ndërkohë qe edhe ne vendin tone rastet e fëmijëve autike po shtohen, një studim
amerikan tregon edhe disa shkaqe te reja te kësaj sëmundjeje. Një femër obeze
apo diabetike ka me shume rrezik te linde një fëmijë autist apo me probleme
nervore. Kërkuesit kane zbuluar se ky rrezik rritej me rreth 70% kur nenat
bëheshin obeze gjate shtatzënisë. Për sa i përket lindjes se fëmijëve me vonesa
nervore, kjo dyfishohej me obezitetin.
Për te bere këtë studim u desh te analizoheshin 1.004 nena qe kishin fëmijë
autiste apo me vonesa ne zhvillim, ndërkohë qe vetëm 14% e këtyre grave obeze
kishin lindur fëmijë normale. Duhet thënë se edhe përqindja foshnjave me
autizem te lindura nga nena diabetike rritej (nga 6,4% ne 9,3%). Megjithatë ky nuk
është një tregues aq i larte sa për te bindur shkencëtaret për lidhjen mes diabetit
dhe autizmit.
Obeziteti tek adoleshentete eshte nje shqetesim ne rritje per shume prinder. Jeta
sedentare, pijet me shume sheqer, perdorimi i ushqimeve te keqija dhe
predispozitat gjenetike e kane kthyer kete problem ne epidemi sidomos ne
Amerike. Femijet mbi peshe dhe qe jane obeze paraqesin me shume rreziqe
lidhur me shendetin ne te ardhmen, duke perfshire semundjet e zemres, kaceri,
diabeti e shume te tjera. Megjithate prinderit mund te luajne nje rol shume te
rendesishem ne parandalimin e obezitetit tek femijet.
OBEZITETI TEK MOSHAT 16-18 VJEC
Freskida Gjikaj Page 15
1. Kerkojini femijes suaj qe te beje sa me shume aktivitete fizike. Kur femijet jane
te vegjel, lejojini te provojne sporte te ndryshme dhe gjeni se cfare u pelqen.
Mbajtja e femijeve tuaj aktive do te mundesoje qe ata ta mbajne larg mbipeshen
gjate kohes qe hyjne ne vitet e para te adoleshences.
2. Inkurajojini femijet te luajne perjashta dhe limitoni kohen qe ata shohin
televizor dhe qe luajne video game. Qendrimi brenda ndikon ne shtimin ne peshe.
Cojini femijet ne park, ne nje pishine ose cojini te bejne ski ose snowboard.
Mesojini femijes suaj se te qenit sa me aktive nuk eshte e veshtire dhe mund te
jete shume argetuese. Jepni nje shembull te mire duke u ushtruar per vete.
3. Mesojini femijes suaj rendesine e te ngrenit ne menyre te shendeteshme dhe
jepni shembull per kete. Jepuni femijeve drithera, proteina, fryta e shume perime.
Nese mesohen me ushqim te shendetshem qe te vegjel, kane me shume mundesi
qe me kalimin e moshes kjo te mos ndryshoje.
4. Parapergatisni vaktet. Pergatitja e ushqimeve ne shtepi mund te jete e veshtire
kur jeni ne pune dhe gjithe oraret i keni te zena. Te pakten, minimalisht duhet te
gatuani dy here ne jave.
5. Eleminoni pijet me shume sheqer nga dieta e femijes suaj. Kalorite shtese
mund te kthehen lehtesisht ne kile te teperta. Konsumi i sasive te medha te ujit jo
vetem qe eshte dicka pozitive per shendetin e femijes suaj, gjithashtu ajo
promovon renien ne peshe ne menyre shume te shendeteshme.
Freskida Gjikaj Page 16
http://www.ikub.al/GJENIU_CATEGORY/1101100155/Article-Si-te-parandaloni-
obezitetin-tek-adoleshentet-.aspx?redirectToAd=false
Londra kryeqyteti evropian I obezitetit.
http://www.kohaditore.com/index.php?page=1,7,78346
01.02.2010 00:04 - Kategoria: Shendeti PROF. DR Oz.
Obeziteti, mënyrat për ta ndihmuar fëmijën të bjerë nga pesha
Shpeshtësia e obezitetit në fëmijë sa vjen dhe rritet. Studimet e fundit tregojnë
një rritje dhe të shpeshtësisë së mbipeshës.Nuk ekziston një rrugë e shkurtër dhe
e thjeshtë për të ndihmuar fëmijën tuaj të bjerë nga pesha.Prandaj nevojitet një
Freskida Gjikaj Page 17
modifikim afatgjatë i mënyrës së jetesës dhe asaj të ushqyerjes së fëmijës, çka
kërkon përfshirjen e tyre në strukturën e familjes.Por si mund të të realizohet
kjo?Më poshtë mjekët pediatër japin disa këshilla.
Obeziteti është një sëmundje kronike që karakterizohet nga rritja e depozitimit të
indit adipoz në organizëm.Ai konsiderohet si shkaktari madhor i shumë
patologjive serioze që bëhen shkak për vdekje të papritur.Në gjuhën mjekësore
shpesh herë përdoret termi obezitet malinj (morbid obesity) për të karakterizuar
obezitetin që paraqet rrisk të lartë për shfaqjen e një sërë sëmundjesh.Normalisht
indi adipoz (kaloritë) përbën burim energjie për organizmin dhe luan rol barriere
mbrojtëse për organet e brendshme dhe lëkurën.Ai ndodhet normalisht në sasi
më të lartë nënlëkure, në artikulacione dhe rreth organeve të brendshme. Shfaqja
e obezitetit shkaktohet si pasojë e prishjes së disbalancës së marrjes së kalorive
dhe humbjes së tyre në favor të rritjes së kalorive duke shkaktuar gradualisht
akumulimin e tepruar në organizëm. Faktorët që prishin këtë disbalancë janë të
shumtë, por më kryesorët janë si më poshtë.
Rreziqet e obezitetit
Obeziteti shkakton një gamë të gjerë disfunksionesh dhe patologjish në
organizëm, duke u bërë shpesh herë shkak për vdekje të papritur.Aparati
kardiovaskular është ai që preket dhe dëmtohet më shpesh.Rritja e masës
dhjamore në zemër bëhet shkak për shfaqjen e aritmive dhe arterosklerozës së
enëve të gjakut. Kur arteroskleroza shkakton obstruksion te aa.coronare rezultati
mund të jetë infarkti akut i miokardit që mund të jetë me pasoja fatale.
Diabeti i sheqerit si pasojë e rezistencës së indeve në periferi ndaj insulinës është
tepër i shpeshtë.Shifrat e pacientëve dibetikë, si pasojë e obezitetit janë bërë
tepër alarmante.Dhe moshat e reja janë ato që kanë filluar të preken më
shpesh.Insuficienca respiratore është komplikacion tjetër.Ajo karakterizohet nga
vështirësi në frymëmarrje dhe përgjumje që mund të çojë deri në koma. Në
aparatin gjenital te femrat shkaktohet më shpesh amenorrea, kurse te meshkujt
Freskida Gjikaj Page 18
fenomenet e impotencës janë të shpeshta. Tek të dyja sekset obeziteti mund të
bëhet shkak për sterilitet.Në lëkurën e obezëve shpesh herë mund të shfaqen
eritema ose dermatite të ndryshme.Ndërsa në traktin gastrointestinal fenomenet
si konstipacioni dhe kolelitiaza dominojnë.
Kontrollojeni rregullisht te pediatri
Dërgoje fëmijën çdo 2 javë tek mjeku për kontroll të peshës dhe, në qoftë se
nevojitet, edhe për ekzaminim të gjakut. Nuk këshillohet peshimi i përditshëm,
pasi ndryshimet ose jo të peshës i shtojnë stresin fëmijës.
Përkraheni dhe mbështeteni
Është mjaft e rëndësishme që gjithë familja të ndryshojë mënyrën e ushqyerjes
për ta ndihmuar atë. Sigurohu që të mos mbani ushqime të mbetura në
shtëpi.Mbaj në frigorifer karota, selino, fruta.Gatuaj ushqime të shëndetshme dhe
me pak yndyrë për të gjithë familjen. Dhe mbi të gjitha: mbështete dhe jepi
kurajë. Studimi i ISHP-së
Rreth 15% e fëmijëve janë mbipeshë dhe 3.8% obezë
Rreth 15% e fëmijëve shqiptarë janë mbipeshë dhe 3.8% obezë.Sipas një studimi
të Institutit të Shëndetit Publik, rezulton se mbipesha dhe obeziteti, sidomos tek
moshat e vogla, mbetet sfidë për shëndetin publik, si për efektet potenciale,
ashtu dhe ato psikike.Të dhënat e studimit tregojnë se rreth 15.2% e fëmijëve
janë mbipeshë dhe 3.8 % e tyre, obezë.Specialistët e shëndetit publik pohojnë se
obeziteti është më i dukshëm tek fëmijët e zonave urbane nga ato rurale.Kështu,
për çdo fëmijë obezë në fshat gjendjen 4 fëmijë obezë në qytet.Interesante janë
Freskida Gjikaj Page 19
krahasimet e obezitetit tek fëmijët në shkollat publike dhe ato jopublike.Sipas
studimit, numri i fëmijëve mbipeshë në shkollat jopublike është 2 herë më i lartë
se në shkollat publike. Bazuar në të dhënat e studimit, ky raport është më i lartë
për fëmijët obezë në shkollat respektive. Në studimin e ISHP-së u përfshinë rreth
4 000 nxënës të klasave të ciklit 9-vjeçar të shkollave publike dhe jopublike në 12
qarqe të vendit. Objektivi i tij ishte krijimi i një banke të dhënash mbi situatën
epidemiologjike të gjendjes së ushqyerjes së shëndetshme të grup-popullatës, me
qëllimin specifik, modifikimin e sjelljeve ushqimore jo korrekte. Nisur nga të
dhënat e studimit, specialistët pohojnë se vëmendja duhet drejtuar tek
parandalimi dhe frenimi i rritjes së obezitetit të moshës fëminore, pasi trajtimi i
obezitetit të instaluar është shumë i vështirë, ndërsa mundësia e të qenurit i rritur
obez është shumë i lartë.Po kaq i vështirë është dhe korrigjimi i zakoneve të
gabuara ushqyese në moshë të rritur, të cilat janë fituar që në fëmijëri.Obeziteti
përbën rrezik potencial për zhvillimin e sëmundjeve kardiovaskulare, por dhe për
ato psikike, etj. 28 Janar 2010
Publikimi:Dr. Andrew W. Zimmerman, drejtor i Luire Center for Autism ne
Massachsetts, thotë se jo te gjitha ato nena qe janë obeze gjate shtatzënisë do te
lindin fëmijë te sëmurë me autizem, por rreziku tek ato është me i madh, prandaj
duhen mare masa. (marre nga topSanté)
http://www.ikub.al/FEMRA_CATEGORY/1204110128/Article-Kujdes-Nenat-obeze-
me-shume-rrezik-per-femije-autike-.asp
Freskida Gjikaj Page 20
Popullsia mbipeshë dhe ajo obeze mund të shndërrohet në një kërcënim të madh për jetën në
dekadat e ardhshme, paralajmëruan ekspertët e Universitetit të Londrës, transmeton TCH. Rritja e
madhe demografike ka vendosur nën presion rezervat aktuale ushqimore dhe në vitet e ardhshme
situata mund të vazhdojë të përkeqësohet në mënyrë drastike, jo vetëm prej shtimit të popullatës,
por edhe me konsumimin e një teprie ushqimesh.
Popullsia mbipeshë dhe obeze, aktualisht ndikon në rritjen e çmimit të ushqimeve në mënyrë abuzive,
duke rritur koston për njerëzit e varfër në vendet kryesisht të botës së tretë, por jo vetëm.
Nëse asgjë nuk do të bëhet në këtë drejtim, në vitin 2050 pritet që popullsia në tokë të jetë shtuar
edhe me 2,3 miliardë persona, ndërsa obeziteti mund të jetë rritur deri disa herë më shumë.
Sipas përllogaritjeve, e gjithë popullsia mbi tokë peshon 287 milionë tonë, 15 milionë prej të cilëve si
rezultat i mbipeshës dhe 3,5 milionë si rezultat i obezitetit.
Të dhënat e Organizatës Botërore për Shëndetësinë tregojnë se mesatarja e peshës në botë është
rritur në 71 kilogramë, nga 62 që ishte deri disa vite më parë, ndërsa më shumë se gjysma e personave
që jetojnë në Europë e treçereku i atyre në SHBA janë mbipeshë.
Aktualisht, vendet me popullsinë më të shëndoshë në botë janë SHBA, Kuvajti dhe Kroacia, ndërsa
vendet me mesataren më të ulët Korea e Veriut, Burundi dhe Kamboxhia.
http://www.koha.net/?page=1,7,103858
STATISTIKA
Freskida Gjikaj Page 21
Freskida Gjikaj Page 22
Dhjetë vendet më të rënda
SHBA
Kuvajti
Kroacia
Katari
Egjipti
Emiratet e Bashkuara Arabe
Trinidad dhe Tobago
Argjentina
Greqia
Bahrein
Dhjetë vendet më të lehta
Koreja e Veriut
Kamboxhia
Burundi
Nepali
kongo
Bangladeshi
Sri Lanka
Etiopia
Vietnami
Eritrea
Freskida Gjikaj Page 23
Renditja e obezitetit në BE tek femrat
Britania e Madhe 23,9% e popullsisë
Malta 21,1%
Letonia 20,9%
…………………
Bullgaria 11,3%
Italia 9,3%
Rumania 8%
Renditja e obezitetit në BE tek meshkujt
Malta 24,7%
Freskida Gjikaj Page 24
Britania e Madhe 22,1%
Hungaria 21,4%
………………….
Bullgaria 11,6%
Italia 11,3%
Rumania 7,6%
Keshilla
Si të mposhtini mbipeshën
1-Duhet të lëvizni duke caktuar kohë për aktivitete çdo ditë.
2- Zgjidhni ushqimin cilësor, duke i dhënë organizmit gjithçka për të cilën ai
ka nevojë.
3- Yndyrat dhe sheqernat kanë shije të mirë dhe ju nevojitet një
masë e caktuar e tyre çdo ditë.
4- Balanconi dietën tuaj, të gjitha ushqimet mund t’i vendosim në dietë të
shëndetshme.
5- Planifikoni një meny të shumëllojshme gjatë ditës.
6- Planifikoni të kaloni 5-10 minuta relaks çdo mëngjes.
7- Mundohuni të jeni korrektë me ushqimin, hani nga të gjitha
Freskida Gjikaj Page 25
Publikime: http://www.shqiptarja.com/shendetesi/2712/obeziteti-e-semundjet-e-zemres-tek-femijet-
111705.html
Antibiotikët rrisin rrezikun e obezitetit tek fëmijët
Antibiotikët rrisin rrezikun e mbipeshës tek fëmijët në të ardhmen. Një studim i fundit ka dalë në
përfundimin se kurimi me antibiotikë i sëmundjeve të fëmijëve që nuk kanë mbushur ende 6 muaj jetë
bën që të rritet me 22% rreziku i obezitetit kur të rriten
Studimi ka vëzhguar 11 000 fëmijë në Britaninë e Madhe.Ky kërkim shkencor tregon se obeziteti nuk ka
lidhje vetëm me një dietë të pashëndetshme, por ndikojnë edhe faktorë të tjerë.
“Marrja e antibiotikëve në muajt e parë të jetës eliminon bakteret e shëndetshme që ndikojnë në
përthithjen e vlerave ushqimore në organizëm”,
theksoi për ‘Daily Mail’ profesori Leonardo Trasande i Universitetit të Nju Jorkut. Lajmonline.
http://www.lajmonline.com/?nav=51.2&id=9835
http://www.topnews.in/health/obese-kids-having-cholesterol-level
s50-year-olds-211413
http://www.inquisitr.com/172635/study-hate-your-mom-that-might-explain-your-obesity/
Freskida Gjikaj Page 26
Isuf Kalo
As që mendohej se do të vinte edhe në Shqipëri kjo ditë: Që, shëndeti i tepërt, ose
“obeziteti” siç quhet në mjekësi, të shndërrohej në shqetësim dhe kërcënim për
shqiptarët, sepse njerëzit e shëndoshë, apo shumë të shëndoshë kanë qenë të
rrallë. Kurse njerëzit me trup normal apo të dobët, të panumërt.Madje
shëndoshja trupore ka qenë e lakmuar dhe quhej tipar bukurie.Fëmijë dhe grua e
bukur përgjithësisht quheshin fëmija “buçko” dhe gruaja “e kolme”.
Gjate dhjetëvjeçarëve të fundit mbishëndoshja është shpeshtuar së tepërmi
thuajse kudo.Më shumë se 1 miliard njërës në botë janë sot me mbipeshë trupore,
nga të cilët 300 milion të dhjamosur rëndë.Në Evropë nga viti 1980 e këtej numri i
njerëzve obez është rritur 3 herë.Alarmuese është se ai po shtohet edhe tek
fëmijët Nga viti 1970 numri i të rinjve dhe fëmijëve obezë ose me peshë të tepërt
trupore në Evropë është rritur 10 herë.Obeziteti përbën tashmë epideminë më të
re që po pushton heshturazi pandalshmerisht planetin.Prandaj e quajnë ndryshe
GLOBEZITET.Prej padijes, nënvlerësimit, naivitetit shëndetësor dhe pasivitetit
shoqëror po shtohen frikshem bashkë me të, problemet shëndetësore dhe
shoqërore që ai krijon.
Dantja e pat perceptuar grykësinë si ”mëkat” dhe e pat dënuar” atë në një nga
rrethet e tij te ferrit. Por a e pat parashikuar ai që kjo dobësi njerëzore në dukje e
pafajshme, të merrte dhjetëra shekuj pas tij, përmasat e një suicidi të heshtur të
tillë gjigant të njerëzimit?
Paradokset e dhjamosjes
Duket paradoksal ky shqetësim për obezitetin në një popullsi si ajo e jona që
historikisht ka vuajtur nga nënushqyerja dhe uria. Këto dy të fundit si edhe
varfëria ende nuk janë zhdukur, përkundrazi janë prezentë dhe mjaft të shpeshta.
Mangësitë, njëanëshmëria dhe vështiruesit e sigurimit të ushqimit hasen ende sot
gjerësisht tek shqiptarët. Një studim i një agjencie të huaj të specializuar dëshmoi
se në vitit 2003 në vendin tonë 37.3 % e njerëzve vuanin nga pamjaftueshmëria
Obeziteti apo
dhjamosja që po vret
Freskida Gjikaj Page 27
ushqimore kronike prej të cilëve 17,3 % në gradë të rëndë.
Por pikërisht varfëria, paaftësia dhe padija për të zgjedhur dhe për të blerë,
ushqimet e duhura, të mira për shëndetin, kanë krijuar një lloj të ri kequshqyerje e
cila nuk lidhet aq me sasinë e ushqimit të konsumuar, se sa me cilësinë e tij, me
përbërjen, gatimin, ofrimin, shit -blerjen, reklamimin, përzgjedhjen dhe
preferencat e reja të ushqimit dhe kalorazhin e lartë.Veçanërisht në shtresat e
varfra të popullsisë, është shtuar ndjeshëm konsumi i ushqimeve të pasura në
sheqerna dhe yndyrna shtazore të cilat janë me te lira si çmim, por fatkeqësisht
janë dëmtuese për shëndetin. Për pasojë obeziteti, dikur i frikëshem kryesisht per
të pasurit , po shtrin putrat e tij tani edhe në kontinentet dhe territoret e vendeve
të varfra shume milionëshe.
Tregu i lire dhe obeziteti
Ushqimi i njerëzve varet nga të ardhurat mesatare , produksioni ushqimor,
furnizimi , shpërndarja tregtimi , reklamimi dhe konsumimi i tyre. Demokratizimi
dhe tregu i lirë falë ndryshimeve ekonomiko - shoqërore në botë, Evropë dhe tek
ne mundësuan rritjen e produktivitetit, shkëmbimin e lirë, globalizimin e biznesit
ushqimor dhe kulinar dhe furnizimin me ushqime të shumëllojshme, kryesisht të
importuara.Veç kënaqësive, ato krijuan rreziqe të reja për shëndetin e njerëzve
tanë si konsumimin e tepërt të disa ushqimeve potencialisht të rrezikshme për
shëndetin veçanërisht ato të parapërgatitura, të industralizura, të
superkoncentrauara me sheqer, yndyrna shtazore, alkool dhe në tërësi me
kalorazh të lartë.
Tregu i lire dhe reklamimi krijuan preferenca të reja dietetike ushqimore të
popullatës sonë, sidomos në qytet. Ushqimet natyrale me produkte të freskëta,
zarzavate, fruta, fibra, bukë të zezë, qumësht dhe produktet tradicionale të tij po
lihen pas dore, si “demodé”. Ato gatuhen nga grate tashme te zena ne pune
gjithnje e me pak dhe me pertese . Në vend të tyre ushqimi i industrializuar, më
shpesh i importuar, i gatshëm ,gjysmë i gatshëm (Fast Food, Sandviç, Mac Donald
,Doner, Sushi,Coca Cola, Fanta, Çokollata, dhe pijet alkoolike te ndryshme ) me
shije të reja por me kalorazh të lartë dhe përbërje ushqimore kryesisht yndyrore,
sheqerore dhe alkoolike kane pushtuar tregun dhe tryezat. .Bashkë me to po
spostohet gradualisht dhe vendi i ngrënies: nga ai tradicional familjar shtëpiak në
atë “me shoqëri” në lokal. Edhe tradita e marrjes së ushqimit nga shtëpia me vete
në çantë për ta konsumuar gjatë pushimit të drekës në punë ose në shkollë, po
zëvendësohet me blerjen e tij të gatshëm nëpër kioska, pika shitje ambulante apo
automate të vendosura kudo në qendra pune ose shkolla.
Një rrjet i panumërt restorantesh, baresh, qebaptoresh, pastiçeri në tezga, kioska
apo lokale super luksoze kanë mbirë kudo, në rrugë, shkolla, qendra pune dhe
Freskida Gjikaj Page 28
banimi. Fal globalizmit ushqimet e kuzhina te huaja : kineze , indiane ,meksikane
,orientale , picat italiane e suflaket greke kane kapercyer kufijt e shteteve dhe po
konkurojne kudo me ato tardicionale lokale.
Të gjitha së bashku kanë krijuar edhe tek ne një BUM ushqimor dhe kalorik të
paparë që i tërheq njerëzit tanë me kënaqësitë dhe shijet e reja gastronomike dhe
kulinare aq të lakmuara, por të paplotësuara dot ndonjëherë.më parë
Rrezikun e dytë sinergjist me të parin e përbën rehatia fizike. Një stili ri jetese po
përhapet i karakterizuar me aktivitet fizike dhe veprimtari muskulore të
pakësuar. Ai është pasojë e urbanizmit, shpërnguljes masive nga fshati në qytet,
automobilizmit, që zëvendësoi ecjet e dikurshme me këmbë ose biçikletë ,
ashensorëve, në vend të ngjitjeve të shkalleve në këmbë, qëndrimit të stërzgjatur
përpara TV, kompjuterëve, pra pasivitet, në vend të lëvizjeve aktive, sporteve dhe
punës së mëparshme të lodhshme muskulore fizike.Mbi 60 % e te rinjeve tane nuk
arrijne te kryejne aktivitet fizik sistematik as dy here ne jave per rrujatjen e linjes
se trupit Jo vetëm shqiptarët, por gjithë popujt e varfër kanë ëndërruar të kenë të
hanë dhe të çlodhen. Por “ luga “, kolltuku , automobili dhe gota e pijes dhe po
behen tani armiqt e tyre te rinj
Ku është e keqja?
E keqja është se ushqimi nuk është si ajri frymëmarrjes. Organizmi merr dhe mban
vetëm aq ajër sa i duhet,tepricën e nxjerr. Me ushqimin nuk ndodh
kështu.Ushqimi është “karburanti”, nga djegia e të cilit vihen në lëvizje dhe punë
të pandërprerë qelizat e trupit.Tepricat e tij, organizmi nuk i flak, por i depoziton
si “karburant” rezervë.Fal ketij mekanizëmi fiziologjik mbrojtës organizmi siguron
rezervat per rastet e mungesës së ushqimit.Depozitimi i tepricave kalorike kryhet
në formë dhjami.Ky formohet nga kaloritë e tepërta tëgrumbulluara nga mos
lëvizja, nga mbi ushqyerja dhe mos djegia prej trupit të kalorive të mara me
ushqim Depozitimi, ndonese me synim pozitiv kur teperohet deri në obezitet
shndrohet për fat të keq në një “bombë te heshtur me sahat” brenda organizmit
E keqja e obezitetit nuk është vetem estetike. Ai krijon sëmundje dhe vret. Madje
është një nga shkaktarët kryesorë për lindjen dhe rëndimin e sëmundjeve të një
liste të gjatë sëmundjesh kronike: Bilanci i mbrapshtive të tilla të tij ne bote është
i madh: 600 milion njërëz me hipertoni arteriale, 177 milion me diabet, 20 milion
me kancer, dhe 20 milion me sëmundje ishemike te zemrës e të arterieve të trurit.
Nëpërmjet sëmundjeve të mësipërme vetëm në vitin 2005 obeziteti shkaktoi
vdekjen e 35 milion njerëzve : 7 milion prej sëmundjes ishemike të zemrës, 5
milion aksidentet vaskulare të trurit, 7 milion nga hipertensioni, 7 milion kanceri,
4 milion të vdekur në vit i atribuohen diabetit, 4.4 hiper kolestrolit. Cilat luftëra,
epidemi apo katastrofa natyrale i kanë shkaktuar njerëzimit kasaphanë më të
Freskida Gjikaj Page 29
madhe se kjo?
Shtojmë këtu edhe barrën financiare dhe psiko-emocionale të lidhur me
diagnostikimin dhe mjekimin e tyre e cila është kolosale si për pacientët , familjet
e tyre, ashtu edhe ne në rrafshin shoqëror. Shpenzimet janë në rritje deri në nivele
të papërballueshme si në vendet perëndimore të përparuara, ashtu edhe tek ne.
Sipas nje ankete te botuar ne shtypin tone 26%e vajzave shqiptare vuajne
emocionalisht prej mbipeshes trupore Kurse sipas
sipas një studimi të fundit të Bankës Botërore, në krahasim me dhjetë vjet më
parë,ne Shqiperi vdekshmëria nga sëmundjet e zemrës, të vazave të gjakut dhe
kancerit ne është rritur 40 %. Ne këtë fakt alarmant ka gisht edhe obeziteti.Ai
është në rritje, madje edhe tek fëmijët, të cilët një dekadë më parë prekeshin prej
tij dhe prej diabetit shumë më rrallë.
Të mos ndalosh një të keqe të evitueshme është faj
Dëmet e paralajmëruara të obezitetit nuk janë fatale.Përkundrazi janë në një
masë të madhe të evitueshme.Mbi 80 % e sëmundjeve ishemike të zemrës, 90 % e
diabetit të të rriturve dhe një treta e numrit të sëmurëve me kancer, si edhe te
rasteve të vdekjeve ose vuajtjeve të lidhura me to, mund të parandalohen. Duhen
per kete vetëm tre masa të thjeshta: dietë ushqimore, aktivitet i përditshëm fizik
dhe mospirje ose ndalim i duhanit.
Për duhan pirjen , reagimi ka qene i fuqishëm dhe kontrolli i tij se shpejti pritet te
behet realitet. Në sajë te këmbënguljes së Ministrisë së Shëndetësisë dhe qeverisë
së tanishme. si edhe bonsensit te deputeteve Konventa Ndërkombetare e OBSH
për kontrollin e duhan-pirjes u ratifikua para pak kohe edhe nga parlamenti.yne
Edhe paketa e re ligjore per zbatimine saj eshte miratuar nga qeveria dhe së
shpejti pritet të gjejë aty të njëjtin miratim konsensual.
Impakti jetëshpëtues i kësaj konvente do të jetë i paharruar. Nëse ajo do të vihet
në jetë ,do të përbëjë pa dyshim suksesin më të bujshëm të Shëndetësisë
shqiptare në përpjekjet e saj shume vjeçare për mbrojtjen dhe forcimin e
shëndetit “ Nje Shqiperi pa duhan” nuk duket me utopi
Me kontrollin dhe kufizimine duhan pirjes do te hapet një faqe e re ne
modernizimin konceptual te shëndetësisë sonë lidhur me riorientimin e
prioriteteve të saj :nga fokusimi i deritanishëm tek mjekësia dhe kurimi i
sëmundjeve ( me fokus dhe fetishizim te medikamenteve , listave finaciarisht
katastrofike rimbursuese ) në ato te interventeve kost efeketive: profilaktike,
mbrojtese dhe promocionale të shëndetit të popullatës në tërësi. Parlamenti i
tanishëm, qeveria e kryeministrit Berisha dhe Ministri i Shëndetësisë Cikuli si
iniciator dhe zbatues të tyre do te të memorizohen në historinë e shëndetësisë
shqiptare qoftë edhe vetëm për këtë kethese .
Freskida Gjikaj Page 30
Sfida e re
Nderkohe ata i pret tani edhe nje sfidë tjetër, po aq e veshtire ; perballja me një
vrastare po aq te egër sa edhe duhanpirja. Ajo është kequshqyerja e popullatës
dhe sidomos obeziteti me të gjitha pasojat e tij.Masat e duhura mbrojtëse dhe
evituese ndaj tij per fat te keq deri me sot kanë dështuar .
Shoqëria dhe shëndetësia jonë në veçanti, pas transformimeve ekonomiko -
shoqërore të dekadës së fundit janë kapur në befasi, kanë reaguar plogët dhe pa
efekt. Dështimi ka ardhur nga rezistenca e , mentaliteteve dhe mënyrës se
ushqyerjes e jetës së preferuar të njerëzve, nga njera ane dhe , agresivitetit,
shkathtësisë reklamuese dhe intensitetit ofertues të tregut. nga ana tjeter Tregu i
hapur, i lirë i globalizuar ka qenë më i zhdërvjellët, efektiv dhe imponues, se sa
propaganda shabllone mbrojtëse shëndetësore. Shëndetësia tone nuk duhet te
vazhdoi e zhytur verbas ne aspektet diagnostiko mjekuese te semundjeve sidomos
atyre kronike pa kerkuar dhe bllokuar me se pari burimet e tyre . Ne rastin e
obezitetit ajo do të duhej të konkurronte me tregun me nje informim dhe
edukimin dietetik lehtësisht të kuptueshëm për popullatën, sa më të gjerë e të
detajuar, për kriteret në përzgjedhjen e ushqimeve ,si edhe me anë të
mekanizmave ligjore dhe rregullatorë rigoroz per mbrojtjen e shëndetit të
popullatës si prioritet shoqëror.
Koordinim qe le per te desheruar
Ushqimi i popullatës dihet , është nje nder produktet shumë sektorial: ,
konkretisht i bujqësisë, transportit, tregtisë, kultures , edukimit, medias,dhe
natyrisht shëndetësisë.
Koordinimi i politikave , synimeve dhe prioriteteve të sektorëve të mesiperm
lidhur me të per fat te keq pergjithesisht ka caluar Jo vetëm tek ne. Thuajse kudo
në botë. Buqesia ka patur prioritet te saj kryesisht shtimin maksimal te
prodhimtarise ,transporti furnizimin dhe globalizimin e shperndarjes , tregetia
shitjen sa më të madhe.Por te treja nuk kane arritur ti lidhin dhe harmonizojne
keto me njera tjetern dhe aq me pak me shendetin .
Është pikërisht ky koordinim midis sektorial që është shndërruar tani në prioritet
si për OBSH ashtu edhe FAO - n, të cilat po punojnë për një strategji të përbashkët
në mbrojtjen e njerëzve nga obeziteti dhe ushqimi jo i shëndetshëm. Një
workshop në vitin 2004 në Kobë te Japonise inicioi bashkëpunimin e këtyre dy
organizatave nderkombtare në një program të përbashkët bashkëpunimi dhe
marrëveshje për shëndetin. Ne sinergji me te nje “Platforme Evropiane veprimi
per Dieten , Aktivitetin Fizik dhe Shendetin” si edhe nje politike e perbashket
buqesore eshte formuluar dhe po zbatohet nga vendet antare te BE
Freskida Gjikaj Page 31
Një rezolute dhe strategji e re shprese për ushqimin e popullatës
OBSHja qe e para që me raportin e saj të vitit 2002 “Strategjia globale për dietën,
veprimtarinë fizike dhe shëndetin” reagoi fuqishëm ndaj shtimit të rreziqeve për
shëndetin dhe të sëmundshmërisë kronike të lidhur me to.Ajo rekomandoi 6
drejtime strategjike për kontrollin, minimizimin dhe parandalimin e tyre.
-.Përdorimi sa më i shumte në ushqimin e përditshëm të popullatës i zarzavateve,
dhe
frutave te fresketa (minimum 400 gr në ditë ) dhe ushqimeve me përmbajtje të
lartë fibre;
-.Promovim i veprimtarisë së përditshme fizike,( minimum 30 minuta ecje në
ditë)
-. Minimizim i konsumit të yndyrnave shtazore në raport me ato me origjinë
bimore; -.--
- Kufizimin e produkteve ushqimore me përmbajte të lartë të yndyrnave ,
kripërave dhe
sheqernave të lira;
-.Mbajtjen e peshës trupore në shifra optimale, evitimin e shtimit në peshë;
- Mospirjen ose ndërprerjen e duhanit.
Një draft rezolutë e përbashkët kundra obezitetit- është përpiluar para pak javësh
pas konsultimeve me ekspertë intersektorial nga ana e OBSH dhe do t’u paraqitet
për diskutim dhe miratim 53 Ministrave të Shëndetësisë së Evropës në një
mbledhje të posaçme te planifikuar në Stamboll në Nëntor 2006.
Thelbi i saj është krijimi i një paradigme të re lidhur me politikat e ushqimit.Ne se
deri tani ajo ka qenë e orientuar drejt sasisë, rritjes të produktivitetit të
ushqimeve, kënaqjes maksimale të kërkesave konsumeriste të popullsisë dhe
atyre ekonomiko-financiare të shoqërisë. Sot, përkundrazi, synohet që të
orientohet drejt cilësisë , në kuptimin e përbërjes, efekteve pozitive, por edhe
rreziqeve potenciale të ushqimeve për shëndetin e njerëzve.
Koha per reflektim dhe veprim
Platforma e këtij draft - rezolute të re është e gjerë me shume fusha veprimi. Disa
prej drejtimeve kryesore janë:
Stimulimi dhe mbështetja e bujqve e fermerëve të vegjël lokal në kultivimin,
transportimin dhe shitjen e zarzavateve dhe frutave të freskëta; çmime të ulëta të
përballueshme dhe subvesion financiar i fermerëve për to; pilotimi i dhënies së
frutave falas fëmijëve të shkollave; krijimi i rrjetit të pikave të shitjes së tyre në
qendra të vogla banimi; masa kufizuese të prodhimit, furnizimit dhe tregtimit të
Freskida Gjikaj Page 32
ushqimeve me përmbajte të lartë kalorike yndyrore dhe sheqerore; politika të
taksimit të shtuar të tyre; detyrime për etiketimin e detajuar të përbërësve në
ushqimet e parapërgatitura të gatshme ose të importuara; kufizime në
reklamimin e ushqimeve jo të favorshme ose të rrezikshme për shëndetin në
shkolla, në TV , në shtyp dhe media; ndalim të automateve dhe marketimit të tyre
në shkolla; mekanizma kontrollorë dhe rregullatorë në proceset e përpunimit, dhe
tregtimit të ushqimeve hiperkalorike dhe me përmbajtje të lartë yndyre dhe
sheqeri; zvogelim te porcioneve ne shitje , platformë kombëtare për edukimin
sistematik dietetik veçanërisht për moshat e hershme të fëmijërisë në kopshte e
shkolla, por dhe publikun e gjerë; ngritjen e shërbimit dietetik dhe konsultoreve të
specializuara; inkurajimin e ushqimeve tradicionale të shëndetshme mesdhetare.
Paralelisht me këto do të inkurajohet veprimtaria e përditshme fizike dhe
sporteve; ndërtimi i rrugëve dhe infrastrukturës së duhur për ecjen dhe shëtitjet e
mbrojtura në këmbë dhe sidomos per çiklistët ( qyetet tona jane ndofta te vetem
ne Evrope pa rruge te posaceme per ciklistet) ; krijimi i sa me shume pishinave,
fushave sportive, qendrave të fitnesit dhe ambienteve të blerta për çlodhje aktive.
Masa dekurajuese duhen marr për përdorimin e automobilit, programe per
krijimin e kulturës së re të punës, ushqimit dhe të çlodhjes fizikisht aktive për
punonjësit , në qendrat e punës.si edhe ne shkolla
Keto rekomandime sa do ne dukje te vështira, per tu zbatuar, janë të bazuara ne
eksperiencat e suksesshme të provuara në një serë vendesh të Evropës. Në saj të
tyre vende si Polonia kanë raportuar uljen e ndjeshme në dhjetë-vjeçarin e fundit
të sëmundshmërisë dhe vdekshmërisë së lidhur me sëmundjet kardiovaskulare .
Rikujtojmë që per fat te keq gjatë së njëjtës periudhë, në vendin tonë ato u rriten
40 %. A do te vazhdojme edhe ne dekaden e ardheshme keshtu te mos ndalim dot
hovin e obezitetit dhe te demeve dramatike te tij ?
http://www.albasoul.com/modules.php?op=modload&name=News&file=art
icle&sid=1951
publikime
Freskida Gjikaj Page 33
Libri I pediatrise.
Leksione nga neuropatologji infantile.
Studime te fundit.
http://zoneelire.blogspot.com/2011/05/obeziteti-kercenon.html
http://www.inquisitr.com/326715/obesity-and-kids-overweight-teens-eat-less-calories-than-healthy-
weight-teens/?obref=obinsite
http://www.inquisitr.com/322044/pressuring-children-to-eat-may-increase-risk-of-obesity/
http://www.inquisitr.com/336459/obesity-rates-predicted-to-hit-50-percent-by-2030/?obref=obinsite
http://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CDIQFjAA&url=http%3A
%2F%2Frapitful.blogspot.com%2F2012%2F05%2Fobeziteti-problem-madhor-per-shendetin.html&ei=-
ACVUKCENqbN4QSrloCwDw&usg=AFQjCNFSmk-
jx6uIhTfZLUtwfY3XYBqghA&sig2=aPYJ7hqNXYa9QI1iCAIltA&cad=rja
http://www.tiranachat.net/shqip/2009/05/lajme/shendeti/10-semundjet-e-shkaktuara-nga-obeziteti/
http://zoneelire.blogspot.com/2011/05/obeziteti-kercenon.html
Punoi FRESKIDA GJIKAJ.
PRANOI: PROF.ASC.DR EDMOND PISTULLI
Publikime
Freskida Gjikaj Page 34

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Lojerat olimpike ne bote dhe ne shqiperi
Lojerat olimpike ne bote dhe ne shqiperiLojerat olimpike ne bote dhe ne shqiperi
Lojerat olimpike ne bote dhe ne shqiperiAlimerko Brunilda
 
Si ndikon sporti në shendetin tonë
Si ndikon sporti në shendetin tonëSi ndikon sporti në shendetin tonë
Si ndikon sporti në shendetin tonëArdian Hyseni
 
Hekuri element kimik me ndikim shendetesor.
Hekuri element kimik me ndikim shendetesor.Hekuri element kimik me ndikim shendetesor.
Hekuri element kimik me ndikim shendetesor.ronela hasanaj
 
Bullizmi ne shkolle.pptx
Bullizmi ne shkolle.pptxBullizmi ne shkolle.pptx
Bullizmi ne shkolle.pptxSabirRramanaj
 
Pese vaktet e te ngrenit
Pese vaktet e te ngrenitPese vaktet e te ngrenit
Pese vaktet e te ngrenitValbona Imeraj
 
Shqiperia dhe Bashkimi Europian
Shqiperia dhe Bashkimi EuropianShqiperia dhe Bashkimi Europian
Shqiperia dhe Bashkimi Europianolinuhi
 
Alumini dhe komponimet e tij
Alumini dhe komponimet e tijAlumini dhe komponimet e tij
Alumini dhe komponimet e tijErhan Luma
 
Barazia gjinore dhe diskriminimi
Barazia gjinore dhe diskriminimiBarazia gjinore dhe diskriminimi
Barazia gjinore dhe diskriminimielvakastrati
 
Roli i elementeve ne organizmin tone
Roli i elementeve ne organizmin tone Roli i elementeve ne organizmin tone
Roli i elementeve ne organizmin tone Klodjan Hoxha
 
Si ndikojne aktivitetet fizike ne shendetin e njeriut
Si ndikojne aktivitetet fizike  ne shendetin e njeriutSi ndikojne aktivitetet fizike  ne shendetin e njeriut
Si ndikojne aktivitetet fizike ne shendetin e njeriutAriola Hida
 
shkrimtaret e brezit te humbur
shkrimtaret e brezit te humburshkrimtaret e brezit te humbur
shkrimtaret e brezit te humburFialdoMema
 
Roli i elementeve kimikë në jetën e njeriut
Roli i elementeve kimikë në jetën e njeriut Roli i elementeve kimikë në jetën e njeriut
Roli i elementeve kimikë në jetën e njeriut irena kotobelli
 

Was ist angesagt? (20)

PROJEKT KIMIE : Elementi Galvanik
PROJEKT  KIMIE : Elementi Galvanik PROJEKT  KIMIE : Elementi Galvanik
PROJEKT KIMIE : Elementi Galvanik
 
Lojerat olimpike ne bote dhe ne shqiperi
Lojerat olimpike ne bote dhe ne shqiperiLojerat olimpike ne bote dhe ne shqiperi
Lojerat olimpike ne bote dhe ne shqiperi
 
Projekt biologji
Projekt biologjiProjekt biologji
Projekt biologji
 
Projekt
ProjektProjekt
Projekt
 
Si ndikon sporti në shendetin tonë
Si ndikon sporti në shendetin tonëSi ndikon sporti në shendetin tonë
Si ndikon sporti në shendetin tonë
 
Hekuri element kimik me ndikim shendetesor.
Hekuri element kimik me ndikim shendetesor.Hekuri element kimik me ndikim shendetesor.
Hekuri element kimik me ndikim shendetesor.
 
Bullizmi ne shkolle.pptx
Bullizmi ne shkolle.pptxBullizmi ne shkolle.pptx
Bullizmi ne shkolle.pptx
 
droga
drogadroga
droga
 
Pese vaktet e te ngrenit
Pese vaktet e te ngrenitPese vaktet e te ngrenit
Pese vaktet e te ngrenit
 
Shqiperia dhe Bashkimi Europian
Shqiperia dhe Bashkimi EuropianShqiperia dhe Bashkimi Europian
Shqiperia dhe Bashkimi Europian
 
Alumini dhe komponimet e tij
Alumini dhe komponimet e tijAlumini dhe komponimet e tij
Alumini dhe komponimet e tij
 
Duhani, rreziqet
Duhani, rreziqetDuhani, rreziqet
Duhani, rreziqet
 
Barazia gjinore dhe diskriminimi
Barazia gjinore dhe diskriminimiBarazia gjinore dhe diskriminimi
Barazia gjinore dhe diskriminimi
 
Inflacioni ne shqiperi
Inflacioni ne shqiperi Inflacioni ne shqiperi
Inflacioni ne shqiperi
 
Roli i elementeve ne organizmin tone
Roli i elementeve ne organizmin tone Roli i elementeve ne organizmin tone
Roli i elementeve ne organizmin tone
 
Ndryshimet klimatike
Ndryshimet klimatikeNdryshimet klimatike
Ndryshimet klimatike
 
Si ndikojne aktivitetet fizike ne shendetin e njeriut
Si ndikojne aktivitetet fizike  ne shendetin e njeriutSi ndikojne aktivitetet fizike  ne shendetin e njeriut
Si ndikojne aktivitetet fizike ne shendetin e njeriut
 
Shendeti mendor
Shendeti mendorShendeti mendor
Shendeti mendor
 
shkrimtaret e brezit te humbur
shkrimtaret e brezit te humburshkrimtaret e brezit te humbur
shkrimtaret e brezit te humbur
 
Roli i elementeve kimikë në jetën e njeriut
Roli i elementeve kimikë në jetën e njeriut Roli i elementeve kimikë në jetën e njeriut
Roli i elementeve kimikë në jetën e njeriut
 

Andere mochten auch

crregullimet ne te ngrene, bulimia, obeziteti dhe anoreksia
crregullimet ne te ngrene, bulimia, obeziteti dhe anoreksiacrregullimet ne te ngrene, bulimia, obeziteti dhe anoreksia
crregullimet ne te ngrene, bulimia, obeziteti dhe anoreksiakoralda
 
Te ushqyerit shendetshem
Te ushqyerit shendetshemTe ushqyerit shendetshem
Te ushqyerit shendetshemDarla Evangjeli
 
Ushqyerja e shëndetshme
Ushqyerja e shëndetshmeUshqyerja e shëndetshme
Ushqyerja e shëndetshmeExhitah Vasija
 
Te ushqyerit e shendetshem dhe ndikimi ne sjelljet tona.
Te ushqyerit e shendetshem dhe ndikimi ne sjelljet tona.Te ushqyerit e shendetshem dhe ndikimi ne sjelljet tona.
Te ushqyerit e shendetshem dhe ndikimi ne sjelljet tona.An An
 
Kequshqyerja dhe semundjet
Kequshqyerja dhe semundjetKequshqyerja dhe semundjet
Kequshqyerja dhe semundjetSindi_haka
 
Menaxhimi i hipoglikemis dhe hiperglikemis ne stomatologji
Menaxhimi i hipoglikemis dhe hiperglikemis ne stomatologjiMenaxhimi i hipoglikemis dhe hiperglikemis ne stomatologji
Menaxhimi i hipoglikemis dhe hiperglikemis ne stomatologjialban devaja
 
Detyre kursi bq&pm
Detyre kursi bq&pmDetyre kursi bq&pm
Detyre kursi bq&pmXhuljo Guga
 
Frakturat
FrakturatFrakturat
FrakturatD. Sh
 
Detyr kursi ne ndermarja dhe drejtmi i biz.te vogel pof. eda luga
Detyr kursi ne ndermarja dhe drejtmi i biz.te vogel   pof. eda lugaDetyr kursi ne ndermarja dhe drejtmi i biz.te vogel   pof. eda luga
Detyr kursi ne ndermarja dhe drejtmi i biz.te vogel pof. eda lugailjana
 
Nutrizione ed epigenetica - Prof.ssa Franca Saccucci
Nutrizione ed epigenetica - Prof.ssa Franca SaccucciNutrizione ed epigenetica - Prof.ssa Franca Saccucci
Nutrizione ed epigenetica - Prof.ssa Franca SaccucciCIESS-UNIVPM
 
Hipertensioni
Hipertensioni Hipertensioni
Hipertensioni Dani Muhaj
 
Sëmundjet Iskemike të Zemrës
Sëmundjet Iskemike të ZemrësSëmundjet Iskemike të Zemrës
Sëmundjet Iskemike të ZemrësDriton Baloku
 
Detyrë kursi sociologji
Detyrë kursi sociologjiDetyrë kursi sociologji
Detyrë kursi sociologjirediz
 
Punim seminarik-Standardizimi i gjuhës shqipe
Punim seminarik-Standardizimi i gjuhës shqipePunim seminarik-Standardizimi i gjuhës shqipe
Punim seminarik-Standardizimi i gjuhës shqipeZekirja Latifi
 
Teme diplome ne degen e infermjerise 'kanceri i gjirit' ma.fatjon rragami
Teme diplome ne degen e infermjerise 'kanceri i gjirit' ma.fatjon rragamiTeme diplome ne degen e infermjerise 'kanceri i gjirit' ma.fatjon rragami
Teme diplome ne degen e infermjerise 'kanceri i gjirit' ma.fatjon rragamifatoams
 
NJE USHQYERJE E MIRE PER NJE TRUP E MENDJE TE SHENDOSHE
NJE USHQYERJE E MIRE PER NJE TRUP E MENDJE TE SHENDOSHE NJE USHQYERJE E MIRE PER NJE TRUP E MENDJE TE SHENDOSHE
NJE USHQYERJE E MIRE PER NJE TRUP E MENDJE TE SHENDOSHE Universiteti Politeknik Tirane
 
Si te ushqehemi shendetshem
Si te ushqehemi shendetshemSi te ushqehemi shendetshem
Si te ushqehemi shendetshemKe Keiss
 

Andere mochten auch (20)

crregullimet ne te ngrene, bulimia, obeziteti dhe anoreksia
crregullimet ne te ngrene, bulimia, obeziteti dhe anoreksiacrregullimet ne te ngrene, bulimia, obeziteti dhe anoreksia
crregullimet ne te ngrene, bulimia, obeziteti dhe anoreksia
 
Projekt
ProjektProjekt
Projekt
 
Te ushqyerit shendetshem
Te ushqyerit shendetshemTe ushqyerit shendetshem
Te ushqyerit shendetshem
 
Ushqyerja e shëndetshme
Ushqyerja e shëndetshmeUshqyerja e shëndetshme
Ushqyerja e shëndetshme
 
Te ushqyerit e shendetshem dhe ndikimi ne sjelljet tona.
Te ushqyerit e shendetshem dhe ndikimi ne sjelljet tona.Te ushqyerit e shendetshem dhe ndikimi ne sjelljet tona.
Te ushqyerit e shendetshem dhe ndikimi ne sjelljet tona.
 
Kequshqyerja dhe semundjet
Kequshqyerja dhe semundjetKequshqyerja dhe semundjet
Kequshqyerja dhe semundjet
 
Menaxhimi i hipoglikemis dhe hiperglikemis ne stomatologji
Menaxhimi i hipoglikemis dhe hiperglikemis ne stomatologjiMenaxhimi i hipoglikemis dhe hiperglikemis ne stomatologji
Menaxhimi i hipoglikemis dhe hiperglikemis ne stomatologji
 
Detyre kursi bq&pm
Detyre kursi bq&pmDetyre kursi bq&pm
Detyre kursi bq&pm
 
Frakturat
FrakturatFrakturat
Frakturat
 
Detyr kursi ne ndermarja dhe drejtmi i biz.te vogel pof. eda luga
Detyr kursi ne ndermarja dhe drejtmi i biz.te vogel   pof. eda lugaDetyr kursi ne ndermarja dhe drejtmi i biz.te vogel   pof. eda luga
Detyr kursi ne ndermarja dhe drejtmi i biz.te vogel pof. eda luga
 
Nutrizione ed epigenetica - Prof.ssa Franca Saccucci
Nutrizione ed epigenetica - Prof.ssa Franca SaccucciNutrizione ed epigenetica - Prof.ssa Franca Saccucci
Nutrizione ed epigenetica - Prof.ssa Franca Saccucci
 
Hipertensioni
Hipertensioni Hipertensioni
Hipertensioni
 
Sëmundjet Iskemike të Zemrës
Sëmundjet Iskemike të ZemrësSëmundjet Iskemike të Zemrës
Sëmundjet Iskemike të Zemrës
 
Dietas da Moda
Dietas da ModaDietas da Moda
Dietas da Moda
 
Detyrë kursi sociologji
Detyrë kursi sociologjiDetyrë kursi sociologji
Detyrë kursi sociologji
 
Punim seminarik-Standardizimi i gjuhës shqipe
Punim seminarik-Standardizimi i gjuhës shqipePunim seminarik-Standardizimi i gjuhës shqipe
Punim seminarik-Standardizimi i gjuhës shqipe
 
Teme diplome ne degen e infermjerise 'kanceri i gjirit' ma.fatjon rragami
Teme diplome ne degen e infermjerise 'kanceri i gjirit' ma.fatjon rragamiTeme diplome ne degen e infermjerise 'kanceri i gjirit' ma.fatjon rragami
Teme diplome ne degen e infermjerise 'kanceri i gjirit' ma.fatjon rragami
 
NJE USHQYERJE E MIRE PER NJE TRUP E MENDJE TE SHENDOSHE
NJE USHQYERJE E MIRE PER NJE TRUP E MENDJE TE SHENDOSHE NJE USHQYERJE E MIRE PER NJE TRUP E MENDJE TE SHENDOSHE
NJE USHQYERJE E MIRE PER NJE TRUP E MENDJE TE SHENDOSHE
 
Si te ushqehemi shendetshem
Si te ushqehemi shendetshemSi te ushqehemi shendetshem
Si te ushqehemi shendetshem
 
Kryefjala
KryefjalaKryefjala
Kryefjala
 

Ähnlich wie Universiteti i tiranes

Projekt Biologji XIb Ervis Cara
Projekt Biologji XIb Ervis CaraProjekt Biologji XIb Ervis Cara
Projekt Biologji XIb Ervis CaraErvis Cara
 
Dieta e balancuar - një jetë e shëndetshme
Dieta e balancuar - një jetë e shëndetshmeDieta e balancuar - një jetë e shëndetshme
Dieta e balancuar - një jetë e shëndetshmeRiku Verri
 
Nje ushqyerje e mire per nje trup dhe mendje te shendoshe
Nje ushqyerje e mire per nje trup dhe mendje te shendosheNje ushqyerje e mire per nje trup dhe mendje te shendoshe
Nje ushqyerje e mire per nje trup dhe mendje te shendosheKlarisa Klara
 
Një jetë e shëndetshme
Një jetë e shëndetshmeNjë jetë e shëndetshme
Një jetë e shëndetshmeMario Peleshka
 
Veprimtari praktike qytetari (te ushqyerit)
Veprimtari praktike qytetari (te ushqyerit)Veprimtari praktike qytetari (te ushqyerit)
Veprimtari praktike qytetari (te ushqyerit)Xhoana Pepa
 
Projekt biologjie:Ushqimi dhe shendeti.
Projekt biologjie:Ushqimi dhe shendeti.Projekt biologjie:Ushqimi dhe shendeti.
Projekt biologjie:Ushqimi dhe shendeti.enerisaloti
 
biologjia dhe shendeti
biologjia dhe shendetibiologjia dhe shendeti
biologjia dhe shendetiArens Rapushi
 
Teushqyeriteshendetshemdhendikiminesjelljettona 120916144334-phpapp01
Teushqyeriteshendetshemdhendikiminesjelljettona 120916144334-phpapp01Teushqyeriteshendetshemdhendikiminesjelljettona 120916144334-phpapp01
Teushqyeriteshendetshemdhendikiminesjelljettona 120916144334-phpapp01Merkur Sinani
 
Projekt by Alket Selimaj
Projekt by Alket SelimajProjekt by Alket Selimaj
Projekt by Alket SelimajTekla Jamiles
 
Biologji : Piramida ushqimore dhe semundjet nga keq ushqyerja
Biologji : Piramida ushqimore dhe semundjet nga keq ushqyerjaBiologji : Piramida ushqimore dhe semundjet nga keq ushqyerja
Biologji : Piramida ushqimore dhe semundjet nga keq ushqyerjaOksana Kamberi
 

Ähnlich wie Universiteti i tiranes (20)

Projekt Biologji XIb Ervis Cara
Projekt Biologji XIb Ervis CaraProjekt Biologji XIb Ervis Cara
Projekt Biologji XIb Ervis Cara
 
Obeziteti
ObezitetiObeziteti
Obeziteti
 
Leksioni nr6
Leksioni nr6Leksioni nr6
Leksioni nr6
 
Obeziteti
ObezitetiObeziteti
Obeziteti
 
Piramida Ushqimore
Piramida UshqimorePiramida Ushqimore
Piramida Ushqimore
 
Dieta e balancuar - një jetë e shëndetshme
Dieta e balancuar - një jetë e shëndetshmeDieta e balancuar - një jetë e shëndetshme
Dieta e balancuar - një jetë e shëndetshme
 
Nje ushqyerje e mire per nje trup dhe mendje te shendoshe
Nje ushqyerje e mire per nje trup dhe mendje te shendosheNje ushqyerje e mire per nje trup dhe mendje te shendoshe
Nje ushqyerje e mire per nje trup dhe mendje te shendoshe
 
Një jetë e shëndetshme
Një jetë e shëndetshmeNjë jetë e shëndetshme
Një jetë e shëndetshme
 
Veprimtari praktike qytetari (te ushqyerit)
Veprimtari praktike qytetari (te ushqyerit)Veprimtari praktike qytetari (te ushqyerit)
Veprimtari praktike qytetari (te ushqyerit)
 
Projekt biologjie:Ushqimi dhe shendeti.
Projekt biologjie:Ushqimi dhe shendeti.Projekt biologjie:Ushqimi dhe shendeti.
Projekt biologjie:Ushqimi dhe shendeti.
 
biologjia dhe shendeti
biologjia dhe shendetibiologjia dhe shendeti
biologjia dhe shendeti
 
Anoreksia & Bulimia
Anoreksia & BulimiaAnoreksia & Bulimia
Anoreksia & Bulimia
 
Ed.Fizike.pptx
Ed.Fizike.pptxEd.Fizike.pptx
Ed.Fizike.pptx
 
Ushqyerja
Ushqyerja Ushqyerja
Ushqyerja
 
Anoreksia & Bulimia
Anoreksia & BulimiaAnoreksia & Bulimia
Anoreksia & Bulimia
 
Teushqyeriteshendetshemdhendikiminesjelljettona 120916144334-phpapp01
Teushqyeriteshendetshemdhendikiminesjelljettona 120916144334-phpapp01Teushqyeriteshendetshemdhendikiminesjelljettona 120916144334-phpapp01
Teushqyeriteshendetshemdhendikiminesjelljettona 120916144334-phpapp01
 
Projekt by Alket Selimaj
Projekt by Alket SelimajProjekt by Alket Selimaj
Projekt by Alket Selimaj
 
Malnutricioni
MalnutricioniMalnutricioni
Malnutricioni
 
Biologji : Piramida ushqimore dhe semundjet nga keq ushqyerja
Biologji : Piramida ushqimore dhe semundjet nga keq ushqyerjaBiologji : Piramida ushqimore dhe semundjet nga keq ushqyerja
Biologji : Piramida ushqimore dhe semundjet nga keq ushqyerja
 
Dietologji
DietologjiDietologji
Dietologji
 

Universiteti i tiranes

  • 1. Freskida Gjikaj Page 1 Universiteti I Tiranes. Fakulteti I shkencave mjekesore teknike. Dega:Logopedi Tema :Obeziteti (0-18 vjec) Punoi :FRESKIDA GJIKAJ Pranoi : Prof.ASC.DR. Edmond Pistulli Detyre kursi
  • 2. Freskida Gjikaj Page 2 Ceshte obeziteti? Historia Etiologji Cfare e Shkakton Obezitetin ? Simptomat Mjekimi Trajtimi Parandalimi Publikime Keshilla OBEZITETI
  • 3. Freskida Gjikaj Page 3 Çfarë është obeziteti? Obeziteti tek femijet dhe adoleshentet eshte nje nga sfidat me te medha te sjelljes me te cilat perballen specialistet si mjek ,psikolog,punonjes social. Perpjekjet x ta parandaluar dhe trajtimi jane te veshtira. Obeziteti ka prevalence te larte,eshte rritur ne 14% tek femijet dhe 12% te adoleshtentet . 33% e burrave ne ShBA dhe 36% e grave jane mbi peshe . Prevalenca varion nga rraca seksi pasha,mosha dhe statusi social ekonomik.ne shume raste varet dhe nga pozicioni gjeografik.Gjate dimrit ne zonat metropolitan dhe ato rurale jane te shoqeruara me nje varg pasojash sa mjekesore aq dhe psikologjike.secila prej tyre mund te filloj qe ne femijeri. Pasojat e semundjes muns te jene si psh. Diabeti mielitus,hipertensjoni,hiperlipopretenimia,problem ortopedike,veshtiresi ne frymemarje,fraktura te artikulacionit koksofemoral . Ne pasojat psikosocaiale perfshijne vetvlersim te ulet ,crregullim te imazhit te trupit ,veshtiresi ne krijimin e mardhenieve ,izolim social,depression . Adoleshentet obez jane shpesh te pakenaqur dhe jo aktiv socialisht .Diagnoza e obezitetit behet duke kalkuluar indeksin e mases trupore ku raporti peshes me gjatesise I transformuar ne kurbat referente te standarteve te monitorimit te vlersimit antropometrik ,dhjamosja vihet re ne dy vjet .Dy vitet e par ate jetes eshte perjudha e shendoshjes me e madhe .Tek femijet me peshe normaleqelizat e shendoshjes arrijne nga fundi I vitit te dyte te jetes ku menifastohet me rritjen e indit subkutan .Dallojme tre perjudha kritike te obezitetit te cilat I korespondojne 1) Femijerise se hershme 2) Moshes 5-7 vjec 3) Adoleshences Gjate viteteve te par ate jetes kane tendencen te akumulojne dhe te kthehen ne bebifat te ndjekur me reduktim relative ne vitet qe do te vijne me pas .Natyra multifaktorjale e femijeve obez na shpie drejt faktorve ambjentik,gjentetik,familjar dhe sipas zakoneve familjare .
  • 4. Freskida Gjikaj Page 4 Obeziteti është një pjesë e tepërt e trupit yndyrë totale. Një person është konsideruar obez kur pesha e tij ose të saj është 20% apo më shumë mbi peshë normale.Masa më e zakonshme e obezitetit është indeksi I mases trupore, ose BMI. Një person është konsideruar mbipeshë nëse BMI e tij ose të saj është midis 25 dhe 29.9, një person është i konsideruar obez në qoftë tij ose të saj BMI është mbi 30. "obezitet patologjik" do të thotë se një person është ose 50% -100% mbi peshë normale, më shumë se 100 £ mbi peshë normale, ka një BMI prej 40 ose më të lartë, ose është mjaft mbipeshë per te nderhyre ne funksjonin e tij trupor. Obeziteti është nga obesitas latine, që do të thotë "i shëndoshë, yndyrë, ose shëndoshet."Ēsus është pjesore kaluara e edere (për të ngrënë), me ob (mbi) shtuar në të. Gjatë Mesjetës Obeziteti është parë shpesh si një shenjë e pasurisë, dhe ishte relativisht e zakonshme në mesin e elites se njerzve me te pasur. Grekët ishin të parët që e njohen Obezitetin si një çrregullim mjekësor.[153] Hipokrati shkroi se "obeziteti nuk është vetëm një sëmundje në vetvete, por shenjë paralajmëruese e të tjerëve". [2] Indian Kirurg Sushruta (6 shekullit pes) obeziteti eshte I lidhura me diabetin dhe crregullime zemre [161] Ai rekomandoi punë fizike për të ndihmuar kuruar atë dhe efektet e saj anësore. [161] Për shumicën e njerëzve ne historisë njerëzorekane luftuar me mungesën e ushqimit. [162] Obeziteti ka qenë historikisht kështu shihet si një shenjë e pasurisë dhe prosperitet.Ajo ishte e zakonshme në mesin e zyrtarëve të lartë në Europë në Mesjetë [160], si dhe në qytetërimet e lashta e Azisë Lindore. [163] HISTORIA E OBEZITETIT/ETIMOLOGJIA
  • 5. Freskida Gjikaj Page 5 Me fillimin e revolucionit industrial u kuptua se fuqia ushtarake dhe ekonomike e kombeve ishin varur në të dyja përmasat e trupit dhe fuqinë e ushtarëve të tyre dhe të punëtorëve. [78] Rritja mesatare në masë indeksin e trupit nga ajo konsiderohet tani mbipeshe,është varg normale luajtur një rol të rëndësishëm në zhvillimin e shoqërive të industrializuara. [78] Gjatesia dhe pesha kështu dy u rrit me shekullin e 19-të në botën e zhvilluar. Gjatë shekullit të 20, si popullsitë arritur potencialin e tyre gjenetik për lartësinë, peshën filloi rritur më shumë se lartësia, duke rezultuar në trashje. [78] Në 1950 rritje pasuri në botën e zhvilluar ulur vdekshmërisë foshnjore, por si pesha e trupit rritur zemrës dhe veshkave Sëmundja u bë më e zakonshme. [78] [164] Gjatë kësaj periudhe kohore kompanitë e sigurimeve e kuptoi lidhjen mes peshës dhe jetëgjatësia dhe rritja e obezitetit Shumë kultura gjatë gjithë historisë e kanë parë trashje si rezultat i një krisje karakter. Karakteri obesus ose yndyrë në komedi greke ishte një grykës dhe figurë e tallje.Gjatë kohës kristiane ushqimi ishte parë si një portë për mëkatet e përtaci dhe epshit. [11] Në kulturën moderne perëndimore, pesha e tepërt është konsideruar shpesh si të shëmtuar, dhe trashje është i lidhur zakonisht me stereotipe të ndryshme negative. Njerëzit e të gjitha moshave mund të përballen me stigmatizimin shoqëror, dhe mund të vihen në shënjestër nga kolegët e tyre.Obeziteti është sërish një arsye për diskriminim. [165] Perceptimet publike në shoqërinë perëndimore në lidhje me peshë të shëndetshme të trupit ndryshojnë nga ato në lidhje me peshën që konsiderohet ideale - dhe të dyja kanë ndryshuar që nga fillimi i shekullit të 20-të.Pesha që shihet si një ideal ka bërë më të ulët që nga viti 1920.Kjo ilustrohet nga fakti se lartësia mesatare e fituesit e Miss Pageant Amerikë është rritur me 2% 1922- 1999, ndërkohë që pesha mesatare e tyre ka rënë me 12%.[166] Në anën tjetër, pikëpamjet e njerëzve në lidhje me peshë të shëndetshme kanë ndryshuar në drejtim të kundërt.Në Britani peshë në të cilën njerëzit e konsideronin veten të jenë mbipeshë ishte dukshëm më e lartë në vitin 2007 sesa në vitin 1999. [167] Këto ndryshime janë të besohet të jetë për shkak të normave rritje të adipoziteti çojnë në pranimin rritjen e trupit yndyrë ekstra si jo normale. [167 ] Obeziteti ende shihet si një shenjë e pasurisë dhe të mirëqenies në shumë pjesë të Afrikës. Kjo është bërë veçanërisht e zakonshme që epidemia e HIV-it filloi.
  • 6. Freskida Gjikaj Page 6 SIZE ACCEPTANCE United States PresidentWilliam Howard Taft was often ridiculed for being overweight
  • 7. Freskida Gjikaj Page 7 . Cilat jane Shkaqet e obezitetit? Obeziteti ndodh kur një person konsumon më shumë kalori se sa ai ose ajo djeg. Për shumë njerëz kjo tedence eshte shume e perhapur“ për të ngrënë shumë dhe ushtruar shumë pak. Por ka edhe faktorë të tjerë që gjithashtu luajnë një rol në Obezitet. Këto mund të përfshijnë: • Mosha. Sa me te vjeter te jeni, aftësinë e trupit tuaj për të metabolizem ushqimor ngadalësohet dhe do të kërkojë sa më shumë kalori për të mbajtur peshën tuaj. Kjo është arsyeja pse njerëzit hanë të njëjtën dhe të bëjë të njëjtat aktivitete siç bënë kur ata ishin 20 vjeç,por ne moshn 40 vjec ata fitojne shume peshe. •Gjinia. Gratë priren të jenë më mbipeshë se meshkujt. Burrat kanë një normë të lartë metabolike pushimi (të thotë se ata digjen më shumë energji) se sa gratë, kështu që burrat kërkojnë më shumë kalori për të mbajtur peshën e tyre trupore. Përveç kësaj, kur gratë bëhen postmenopausal, norma e tyre metabolike zvogëlohet. Kjo është pjesërisht arsyeja pse shumë femra të fituar peshë pas menopauzës. • Gjenetikë.Obezitet (dhe thinness) tenton për të kandiduar në familje. Në një studim të rriturit të cilët ishin të miratuara si fëmijë, studiuesit gjetën se pesha pjesëmarrëse ishin rritur afër 'peshat se prindërit e tyre adoptues "prindërit biologjikë. Mjedisi i dhënë nga familja birësuese me sa duket ka pasur pak ndikim në zhvillimin e trashje se përbërjen gjenetike e personit. Në fakt, në qoftë se nëna juaj biologjike është e rëndë si një i rritur, ka afërsisht një shans 75% se ju do të jenë të rënda. Nëse nëna juaj biologjike është e hollë, ekziston edhe një shans 75% se ju do të jetë i hollë. Megjithatë, njerëzit që mendojnë se gjenet e tyre kanë dënuar ato në një jetë të trashje duhet të marrë në zemër. Shumë njerëz të predispozuar gjenetikisht për trashje nuk bëhet i trashë, ose janë në gjendje për të humbur peshë dhe për të mbajtur atë. • Faktorët mjedisorë. Edhe pse gjene janë një faktor i rëndësishëm në shumë raste të trashje, mjedisi e një personi gjithashtu luan një rol të rëndësishëm.
  • 8. Freskida Gjikaj Page 8 Faktorët e mjedisit përfshijnë sjelljet e jetesës të tilla si çfarë një person ha dhe sa aktive ai ose ajo është. • Aktiviteti fizik. Individët aktivë të kërkojë më shumë kalori se sa ato më pak aktive për të ruajtur peshën e tyre. Përveç kësaj, aktiviteti fizik ka tendencë për të ulur oreksin në individë të trashë duke rritur aftësinë e trupit për të favorizuese metabolize yndyrë si një burim të energjisë. Pjesa më e madhe e rritjes në trashje në 20 vitet e fundit mendohet të ketë rezultuar nga niveli i zvogëluar i aktivitetit të përditshëm fizik. • Faktorët psikologjik. Faktorë psikologjikë ndikojnë edhe zakone të te ngrenit.Shumë njerëz hanë në përgjigje ndaj emocioneve negative të tilla si mërzitje, trishtim, zemërim apo.Njerëzit të cilët kanë vështirësi me menaxhimin e peshës mund të përballet me çështje më emocionale dhe psikologjike, rreth 30% e njerëzve të cilët kërkojnë trajtim për probleme peshe serioze kanë vështirësi me hahet qejf. Gjatë një episod qejf-ngrënie, njerëzit hanë sasi të mëdha të ushqimit, ndërsa ndjenja që ata nuk mund të kontrollojë se sa ata janë të hahet. • Sëmundje. Edhe pse nuk është aq e zakonshme sa më shumë besojnë, janë disa sëmundje që mund të shkaktojë trashje. Këto përfshijnë probleme të hormoneve të tilla si hypothyroidism (keq vepron ngadalson metabolizmin tiroide), depresioni, dhe disa sëmundjeve të rralla të trurit që mund të çojë në rritjepeshe. • Ilaçet.Disa droga, të tilla si steroid dhe disa ilaqet kundër depresionit, mund të shkaktojë të fituar peshë të tepërt. OBEZITETI TEK FEMIJET
  • 9. Freskida Gjikaj Page 9 Obeziteti infantil BMI ndryshon me moshën dhe seksin e fëmijës.Trashje në fëmijët dhe adoleshentët është përcaktuar si një BMI më të madhe se 95 përqindësh.Të dhënat e referencës që këto përqindjeve janë të bazuara në është 1963-1994 dhe kështu nuk ka qenë prekur nga rritjet e fundit në normat e trashje. Fëmijëria ka arritur përmasa epidemike në shekullin e 21-të, me normat e rritjes në të dy botë të zhvilluara dhe në zhvillim. Normat e trashje në djemtë kanadeze janë rritur nga 11% në vitin 1980 në mbi 30% në 1990, ndërsa gjatë kësaj kohe të njëjtën periudhë u rrit normat e 4-14% e fëmijëve braziliane Si me obezitet në të rriturit, shumë faktorë të ndryshëm kontribuojnë për normat në rritje të trashje fëmijëri. Ndryshuar dietën dhe uljen e aktivitetit fizik janë të besohet të jenë dy më të rëndësishme për të shkaktuar rritjen e kohëve të fundit në normat e. [194] Sepse trashje fëmijëri shpesh vazhdon në moshën e rritur dhe është e lidhur me sëmundje kronike të shumta, fëmijët të cilët janë të trashë janë testuar shpesh për hipertensionit , diabeti, hyperlipidemia, dhe mëlçisë yndyrore. [65] Trajtimit të përdorura në fëmijë janë kryesisht ndërhyrje jetesës dhe teknikat e sjelljes, ndonëse përpjekjet për të rritur aktivitetin e fëmijëve kanë pasur pak sukses.]Në Shtetet e Bashkuara, medikamente nuk janë të FDA miratuar për përdorur në këtë grup moshe. Obeziteti tek femijet si pasoje e mosushqyerjes me gji. Në ditët e sotme foshnjat ushqehen me shume me qumesht kutie dhe jo qumësht gjiri.
  • 10. Freskida Gjikaj Page 10 Nga ana tjeter,nënat janë të prirura ti ushqenjë ato me produkte ushqimore te gatshme. Këto të dy tendenca,sipas mjekëve pediatër çojnë në obezitetin tek fëmijët. Studimi më i fundit kombëtar i Institutit të Shëndetit Publik tregon se obeziteti i fëmijëve në Shqipëri arrin në nivelin 4 %. Por çfarë duhet të bëjmë për të shpëtuar nga ky problem? Sipas Organizatës Pediatrike Amerikane, 17 % e fëmijëve të grupmoshave 2-19 vjeç janë mbi peshë. Specialistët të cilët theksojnë domosdoshmërinë e vendosjes së mënyrave të shëndetshme të ushqyerjes për të mbrojtur fëmijët nga obezitetit, pohuan se familjet duhet të ndihmojnë dhe mbështesin fëmijët. Specialistët na këshillojnë të tregohemi të kujdesshëm në disa pika:
  • 11. Freskida Gjikaj Page 11 1. Specialistët të cilët kërkojnë t’u shpjegojmë dhe flasim fëmijëve për rrugët e konsumimit të produkteve të shëndetshme na këshillojnë të bëjmë një plan ushqimi dhe t’i mbajmë afër vetes kur gatuajmë ndonjë gjë. 2. Kthejeni blerjen në diçka zbavitëse . Kërkoni ndihmën e fëmijës për të përgatitur një listë rreth gjërave që do të blini. Kërkoni nga ato të gjejnë gjërat e shkruara në liste kur të shkoni në market apo pazar. 3. Përpiquni të hani bashkë me gjithë familjen. Bisedoni rreth gjërave që keni bërë gjatë ditës ose bëni plane rreth pushimeve të ardhshme.Kufizoni ushqimet.Nëse keni zakon të hani jashtë në restorant mundohuni t’i kufizoni shkuarjet.Sepse produktet që përdoren në restorant kanë më shumë kalori. 4. Përgatisni vetë drekën që mund të hajë fëmija në shkollë. Hamburgeri, patatet e skuqura apo pijet e gazuara që mund të marrë në shkollë kanë shumë kalori dhe yndyrna. 5. Zgjohuni herët , zgjoni fëmijën dhe bashkë me të bëni disa ushtrime. Një nga rrugët më të mira të djegies së kalorive është bërja e ushtrimeve fizike. Ushtrime si kërcimi në litar apo aerobia do t’i pëlqejnë. 6. Bëhuni një shembull i mirë për fëmijën dhe konsumoni ushqime të shëndetshme. Fëmijët imitojnë shumë shpejt çdo gjë. Nëse do të krijoni një mënyrë të shëndetshme jetese edhe fëmijët do të mësohen më shpejt. http://www.ikub.al/FEMRA_CATEGORY/1102100038/Article-Si-te-parandalojme- obezitetin-tek-femijet.aspx?redirectToAd=fals PARANDALIMI. Shume medikamente ne faze ekperimentale mund te sjellin nje obezitet te menjehershem keshtu qe duhet bere kujdes me keto lloj medikamentesh.
  • 12. Freskida Gjikaj Page 12 Duhet bere vazhdimisht moniorimi I BMI ,eleminimi I fast food,aktivitet fizik,ushtrime.menyra e te ushqyerit shume e kujdesshme. Një nga shqetësimet më të mëdha të shekullit tonë është dhe obeziteti tek fëmijët. Fëmijët tanë po ndikohen negativisht nga ndryshimi i kushteve të jetesës dhe mënyrës së ushqyerjes. Por çfarë duhet të bëjmë për të shpëtuar nga ky problem? Parandaloni obezitetin tek fëmijët me ushtrime! Në kuadrin e luftës kundër obezitetit, bëhet e ditur se edhe fëmijët që nuk kanë mësuar të ecin akoma duhet të bëjnë ushtrime. Autoritetet e shërbimeve shëndetësore të Anglisë publikuan listën e këshillave, të cilat ndihmojnë në parandalimin dhe luftimin e obezitetit, shëndoshjes së tepërt gjë e cila është kthyer në një epidemi në vend. Në listë përfshihen dhe fëmijët nën moshën një vjeçare.Fëmijët nën moshën 5- vjeçare duhet të bëjnë të paktën 3 orë aktivitet fizik në ditë. Duke pohuar se duhet minimizuar koha e qëndrimit para televizorit dhe në karrocë, autoritetet shëndetësore theksojnë se edhe fëmijët e porsalindur apo ato që nuk dinë të ecin, duhet të mbahen mbi bark, të luhet me ta ose të nxiten në aktivitete fizike si noti etj. me prindërit.
  • 13. Freskida Gjikaj Page 13 Obeziteti rrit edhe më shumë rrezikun e sëmundjeve të zemrës, diabetit dhe kancerit.Fëmijët duhet të nxiten në zhvillimin e ushtrimeve fizike sepse duke vepruar kështu parandalohet problemi i obezitetit kur të rriten. 02/2012 Sipas Organizatës Pediatrike Amerikane, 17 % e fëmijëve të grupmoshave 2-19 vjeç janë mbi peshë. Specialistët të cilët theksojnë domosdoshmërinë e vendosjes së mënyrave të shëndetshme të ushqyerjes për të mbrojtur fëmijët nga obezitetit, pohuan se familjet duhet të ndihmojnë dhe mbështesin fëmijët. http://www.bebaime.com/nenat-shkruajne/parandaloni-obezitetin-tek-f-mij-t- me-ushtrime- STUDIME. Bruksel, 28 shtator NOA-Bashkimi Evropian ka ndërmarrë një fushatë për promovimin e ushqimit të shëndetshëm, për t'a penguar rritjen e mbipeshës tek fëmijët.
  • 14. Freskida Gjikaj Page 14 Komisionerja për Bujqësi, Marijan Fisher Boel, tha se duhet të reagohet tani, sepse numri i fëmijëve me mbipeshë po rritet. Ajo tha se në vendet e Bashkimit Evropian ka 22 milionë fëmijë me mbi peshë, nga të cilët pesë milionë me peshë të niveleve ekstreme. Ndërkohë qe edhe ne vendin tone rastet e fëmijëve autike po shtohen, një studim amerikan tregon edhe disa shkaqe te reja te kësaj sëmundjeje. Një femër obeze apo diabetike ka me shume rrezik te linde një fëmijë autist apo me probleme nervore. Kërkuesit kane zbuluar se ky rrezik rritej me rreth 70% kur nenat bëheshin obeze gjate shtatzënisë. Për sa i përket lindjes se fëmijëve me vonesa nervore, kjo dyfishohej me obezitetin. Për te bere këtë studim u desh te analizoheshin 1.004 nena qe kishin fëmijë autiste apo me vonesa ne zhvillim, ndërkohë qe vetëm 14% e këtyre grave obeze kishin lindur fëmijë normale. Duhet thënë se edhe përqindja foshnjave me autizem te lindura nga nena diabetike rritej (nga 6,4% ne 9,3%). Megjithatë ky nuk është një tregues aq i larte sa për te bindur shkencëtaret për lidhjen mes diabetit dhe autizmit. Obeziteti tek adoleshentete eshte nje shqetesim ne rritje per shume prinder. Jeta sedentare, pijet me shume sheqer, perdorimi i ushqimeve te keqija dhe predispozitat gjenetike e kane kthyer kete problem ne epidemi sidomos ne Amerike. Femijet mbi peshe dhe qe jane obeze paraqesin me shume rreziqe lidhur me shendetin ne te ardhmen, duke perfshire semundjet e zemres, kaceri, diabeti e shume te tjera. Megjithate prinderit mund te luajne nje rol shume te rendesishem ne parandalimin e obezitetit tek femijet. OBEZITETI TEK MOSHAT 16-18 VJEC
  • 15. Freskida Gjikaj Page 15 1. Kerkojini femijes suaj qe te beje sa me shume aktivitete fizike. Kur femijet jane te vegjel, lejojini te provojne sporte te ndryshme dhe gjeni se cfare u pelqen. Mbajtja e femijeve tuaj aktive do te mundesoje qe ata ta mbajne larg mbipeshen gjate kohes qe hyjne ne vitet e para te adoleshences. 2. Inkurajojini femijet te luajne perjashta dhe limitoni kohen qe ata shohin televizor dhe qe luajne video game. Qendrimi brenda ndikon ne shtimin ne peshe. Cojini femijet ne park, ne nje pishine ose cojini te bejne ski ose snowboard. Mesojini femijes suaj se te qenit sa me aktive nuk eshte e veshtire dhe mund te jete shume argetuese. Jepni nje shembull te mire duke u ushtruar per vete. 3. Mesojini femijes suaj rendesine e te ngrenit ne menyre te shendeteshme dhe jepni shembull per kete. Jepuni femijeve drithera, proteina, fryta e shume perime. Nese mesohen me ushqim te shendetshem qe te vegjel, kane me shume mundesi qe me kalimin e moshes kjo te mos ndryshoje. 4. Parapergatisni vaktet. Pergatitja e ushqimeve ne shtepi mund te jete e veshtire kur jeni ne pune dhe gjithe oraret i keni te zena. Te pakten, minimalisht duhet te gatuani dy here ne jave. 5. Eleminoni pijet me shume sheqer nga dieta e femijes suaj. Kalorite shtese mund te kthehen lehtesisht ne kile te teperta. Konsumi i sasive te medha te ujit jo vetem qe eshte dicka pozitive per shendetin e femijes suaj, gjithashtu ajo promovon renien ne peshe ne menyre shume te shendeteshme.
  • 16. Freskida Gjikaj Page 16 http://www.ikub.al/GJENIU_CATEGORY/1101100155/Article-Si-te-parandaloni- obezitetin-tek-adoleshentet-.aspx?redirectToAd=false Londra kryeqyteti evropian I obezitetit. http://www.kohaditore.com/index.php?page=1,7,78346 01.02.2010 00:04 - Kategoria: Shendeti PROF. DR Oz. Obeziteti, mënyrat për ta ndihmuar fëmijën të bjerë nga pesha Shpeshtësia e obezitetit në fëmijë sa vjen dhe rritet. Studimet e fundit tregojnë një rritje dhe të shpeshtësisë së mbipeshës.Nuk ekziston një rrugë e shkurtër dhe e thjeshtë për të ndihmuar fëmijën tuaj të bjerë nga pesha.Prandaj nevojitet një
  • 17. Freskida Gjikaj Page 17 modifikim afatgjatë i mënyrës së jetesës dhe asaj të ushqyerjes së fëmijës, çka kërkon përfshirjen e tyre në strukturën e familjes.Por si mund të të realizohet kjo?Më poshtë mjekët pediatër japin disa këshilla. Obeziteti është një sëmundje kronike që karakterizohet nga rritja e depozitimit të indit adipoz në organizëm.Ai konsiderohet si shkaktari madhor i shumë patologjive serioze që bëhen shkak për vdekje të papritur.Në gjuhën mjekësore shpesh herë përdoret termi obezitet malinj (morbid obesity) për të karakterizuar obezitetin që paraqet rrisk të lartë për shfaqjen e një sërë sëmundjesh.Normalisht indi adipoz (kaloritë) përbën burim energjie për organizmin dhe luan rol barriere mbrojtëse për organet e brendshme dhe lëkurën.Ai ndodhet normalisht në sasi më të lartë nënlëkure, në artikulacione dhe rreth organeve të brendshme. Shfaqja e obezitetit shkaktohet si pasojë e prishjes së disbalancës së marrjes së kalorive dhe humbjes së tyre në favor të rritjes së kalorive duke shkaktuar gradualisht akumulimin e tepruar në organizëm. Faktorët që prishin këtë disbalancë janë të shumtë, por më kryesorët janë si më poshtë. Rreziqet e obezitetit Obeziteti shkakton një gamë të gjerë disfunksionesh dhe patologjish në organizëm, duke u bërë shpesh herë shkak për vdekje të papritur.Aparati kardiovaskular është ai që preket dhe dëmtohet më shpesh.Rritja e masës dhjamore në zemër bëhet shkak për shfaqjen e aritmive dhe arterosklerozës së enëve të gjakut. Kur arteroskleroza shkakton obstruksion te aa.coronare rezultati mund të jetë infarkti akut i miokardit që mund të jetë me pasoja fatale. Diabeti i sheqerit si pasojë e rezistencës së indeve në periferi ndaj insulinës është tepër i shpeshtë.Shifrat e pacientëve dibetikë, si pasojë e obezitetit janë bërë tepër alarmante.Dhe moshat e reja janë ato që kanë filluar të preken më shpesh.Insuficienca respiratore është komplikacion tjetër.Ajo karakterizohet nga vështirësi në frymëmarrje dhe përgjumje që mund të çojë deri në koma. Në aparatin gjenital te femrat shkaktohet më shpesh amenorrea, kurse te meshkujt
  • 18. Freskida Gjikaj Page 18 fenomenet e impotencës janë të shpeshta. Tek të dyja sekset obeziteti mund të bëhet shkak për sterilitet.Në lëkurën e obezëve shpesh herë mund të shfaqen eritema ose dermatite të ndryshme.Ndërsa në traktin gastrointestinal fenomenet si konstipacioni dhe kolelitiaza dominojnë. Kontrollojeni rregullisht te pediatri Dërgoje fëmijën çdo 2 javë tek mjeku për kontroll të peshës dhe, në qoftë se nevojitet, edhe për ekzaminim të gjakut. Nuk këshillohet peshimi i përditshëm, pasi ndryshimet ose jo të peshës i shtojnë stresin fëmijës. Përkraheni dhe mbështeteni Është mjaft e rëndësishme që gjithë familja të ndryshojë mënyrën e ushqyerjes për ta ndihmuar atë. Sigurohu që të mos mbani ushqime të mbetura në shtëpi.Mbaj në frigorifer karota, selino, fruta.Gatuaj ushqime të shëndetshme dhe me pak yndyrë për të gjithë familjen. Dhe mbi të gjitha: mbështete dhe jepi kurajë. Studimi i ISHP-së Rreth 15% e fëmijëve janë mbipeshë dhe 3.8% obezë Rreth 15% e fëmijëve shqiptarë janë mbipeshë dhe 3.8% obezë.Sipas një studimi të Institutit të Shëndetit Publik, rezulton se mbipesha dhe obeziteti, sidomos tek moshat e vogla, mbetet sfidë për shëndetin publik, si për efektet potenciale, ashtu dhe ato psikike.Të dhënat e studimit tregojnë se rreth 15.2% e fëmijëve janë mbipeshë dhe 3.8 % e tyre, obezë.Specialistët e shëndetit publik pohojnë se obeziteti është më i dukshëm tek fëmijët e zonave urbane nga ato rurale.Kështu, për çdo fëmijë obezë në fshat gjendjen 4 fëmijë obezë në qytet.Interesante janë
  • 19. Freskida Gjikaj Page 19 krahasimet e obezitetit tek fëmijët në shkollat publike dhe ato jopublike.Sipas studimit, numri i fëmijëve mbipeshë në shkollat jopublike është 2 herë më i lartë se në shkollat publike. Bazuar në të dhënat e studimit, ky raport është më i lartë për fëmijët obezë në shkollat respektive. Në studimin e ISHP-së u përfshinë rreth 4 000 nxënës të klasave të ciklit 9-vjeçar të shkollave publike dhe jopublike në 12 qarqe të vendit. Objektivi i tij ishte krijimi i një banke të dhënash mbi situatën epidemiologjike të gjendjes së ushqyerjes së shëndetshme të grup-popullatës, me qëllimin specifik, modifikimin e sjelljeve ushqimore jo korrekte. Nisur nga të dhënat e studimit, specialistët pohojnë se vëmendja duhet drejtuar tek parandalimi dhe frenimi i rritjes së obezitetit të moshës fëminore, pasi trajtimi i obezitetit të instaluar është shumë i vështirë, ndërsa mundësia e të qenurit i rritur obez është shumë i lartë.Po kaq i vështirë është dhe korrigjimi i zakoneve të gabuara ushqyese në moshë të rritur, të cilat janë fituar që në fëmijëri.Obeziteti përbën rrezik potencial për zhvillimin e sëmundjeve kardiovaskulare, por dhe për ato psikike, etj. 28 Janar 2010 Publikimi:Dr. Andrew W. Zimmerman, drejtor i Luire Center for Autism ne Massachsetts, thotë se jo te gjitha ato nena qe janë obeze gjate shtatzënisë do te lindin fëmijë te sëmurë me autizem, por rreziku tek ato është me i madh, prandaj duhen mare masa. (marre nga topSanté) http://www.ikub.al/FEMRA_CATEGORY/1204110128/Article-Kujdes-Nenat-obeze- me-shume-rrezik-per-femije-autike-.asp
  • 20. Freskida Gjikaj Page 20 Popullsia mbipeshë dhe ajo obeze mund të shndërrohet në një kërcënim të madh për jetën në dekadat e ardhshme, paralajmëruan ekspertët e Universitetit të Londrës, transmeton TCH. Rritja e madhe demografike ka vendosur nën presion rezervat aktuale ushqimore dhe në vitet e ardhshme situata mund të vazhdojë të përkeqësohet në mënyrë drastike, jo vetëm prej shtimit të popullatës, por edhe me konsumimin e një teprie ushqimesh. Popullsia mbipeshë dhe obeze, aktualisht ndikon në rritjen e çmimit të ushqimeve në mënyrë abuzive, duke rritur koston për njerëzit e varfër në vendet kryesisht të botës së tretë, por jo vetëm. Nëse asgjë nuk do të bëhet në këtë drejtim, në vitin 2050 pritet që popullsia në tokë të jetë shtuar edhe me 2,3 miliardë persona, ndërsa obeziteti mund të jetë rritur deri disa herë më shumë. Sipas përllogaritjeve, e gjithë popullsia mbi tokë peshon 287 milionë tonë, 15 milionë prej të cilëve si rezultat i mbipeshës dhe 3,5 milionë si rezultat i obezitetit. Të dhënat e Organizatës Botërore për Shëndetësinë tregojnë se mesatarja e peshës në botë është rritur në 71 kilogramë, nga 62 që ishte deri disa vite më parë, ndërsa më shumë se gjysma e personave që jetojnë në Europë e treçereku i atyre në SHBA janë mbipeshë. Aktualisht, vendet me popullsinë më të shëndoshë në botë janë SHBA, Kuvajti dhe Kroacia, ndërsa vendet me mesataren më të ulët Korea e Veriut, Burundi dhe Kamboxhia. http://www.koha.net/?page=1,7,103858 STATISTIKA
  • 22. Freskida Gjikaj Page 22 Dhjetë vendet më të rënda SHBA Kuvajti Kroacia Katari Egjipti Emiratet e Bashkuara Arabe Trinidad dhe Tobago Argjentina Greqia Bahrein Dhjetë vendet më të lehta Koreja e Veriut Kamboxhia Burundi Nepali kongo Bangladeshi Sri Lanka Etiopia Vietnami Eritrea
  • 23. Freskida Gjikaj Page 23 Renditja e obezitetit në BE tek femrat Britania e Madhe 23,9% e popullsisë Malta 21,1% Letonia 20,9% ………………… Bullgaria 11,3% Italia 9,3% Rumania 8% Renditja e obezitetit në BE tek meshkujt Malta 24,7%
  • 24. Freskida Gjikaj Page 24 Britania e Madhe 22,1% Hungaria 21,4% …………………. Bullgaria 11,6% Italia 11,3% Rumania 7,6% Keshilla Si të mposhtini mbipeshën 1-Duhet të lëvizni duke caktuar kohë për aktivitete çdo ditë. 2- Zgjidhni ushqimin cilësor, duke i dhënë organizmit gjithçka për të cilën ai ka nevojë. 3- Yndyrat dhe sheqernat kanë shije të mirë dhe ju nevojitet një masë e caktuar e tyre çdo ditë. 4- Balanconi dietën tuaj, të gjitha ushqimet mund t’i vendosim në dietë të shëndetshme. 5- Planifikoni një meny të shumëllojshme gjatë ditës. 6- Planifikoni të kaloni 5-10 minuta relaks çdo mëngjes. 7- Mundohuni të jeni korrektë me ushqimin, hani nga të gjitha
  • 25. Freskida Gjikaj Page 25 Publikime: http://www.shqiptarja.com/shendetesi/2712/obeziteti-e-semundjet-e-zemres-tek-femijet- 111705.html Antibiotikët rrisin rrezikun e obezitetit tek fëmijët Antibiotikët rrisin rrezikun e mbipeshës tek fëmijët në të ardhmen. Një studim i fundit ka dalë në përfundimin se kurimi me antibiotikë i sëmundjeve të fëmijëve që nuk kanë mbushur ende 6 muaj jetë bën që të rritet me 22% rreziku i obezitetit kur të rriten Studimi ka vëzhguar 11 000 fëmijë në Britaninë e Madhe.Ky kërkim shkencor tregon se obeziteti nuk ka lidhje vetëm me një dietë të pashëndetshme, por ndikojnë edhe faktorë të tjerë. “Marrja e antibiotikëve në muajt e parë të jetës eliminon bakteret e shëndetshme që ndikojnë në përthithjen e vlerave ushqimore në organizëm”, theksoi për ‘Daily Mail’ profesori Leonardo Trasande i Universitetit të Nju Jorkut. Lajmonline. http://www.lajmonline.com/?nav=51.2&id=9835 http://www.topnews.in/health/obese-kids-having-cholesterol-level s50-year-olds-211413 http://www.inquisitr.com/172635/study-hate-your-mom-that-might-explain-your-obesity/
  • 26. Freskida Gjikaj Page 26 Isuf Kalo As që mendohej se do të vinte edhe në Shqipëri kjo ditë: Që, shëndeti i tepërt, ose “obeziteti” siç quhet në mjekësi, të shndërrohej në shqetësim dhe kërcënim për shqiptarët, sepse njerëzit e shëndoshë, apo shumë të shëndoshë kanë qenë të rrallë. Kurse njerëzit me trup normal apo të dobët, të panumërt.Madje shëndoshja trupore ka qenë e lakmuar dhe quhej tipar bukurie.Fëmijë dhe grua e bukur përgjithësisht quheshin fëmija “buçko” dhe gruaja “e kolme”. Gjate dhjetëvjeçarëve të fundit mbishëndoshja është shpeshtuar së tepërmi thuajse kudo.Më shumë se 1 miliard njërës në botë janë sot me mbipeshë trupore, nga të cilët 300 milion të dhjamosur rëndë.Në Evropë nga viti 1980 e këtej numri i njerëzve obez është rritur 3 herë.Alarmuese është se ai po shtohet edhe tek fëmijët Nga viti 1970 numri i të rinjve dhe fëmijëve obezë ose me peshë të tepërt trupore në Evropë është rritur 10 herë.Obeziteti përbën tashmë epideminë më të re që po pushton heshturazi pandalshmerisht planetin.Prandaj e quajnë ndryshe GLOBEZITET.Prej padijes, nënvlerësimit, naivitetit shëndetësor dhe pasivitetit shoqëror po shtohen frikshem bashkë me të, problemet shëndetësore dhe shoqërore që ai krijon. Dantja e pat perceptuar grykësinë si ”mëkat” dhe e pat dënuar” atë në një nga rrethet e tij te ferrit. Por a e pat parashikuar ai që kjo dobësi njerëzore në dukje e pafajshme, të merrte dhjetëra shekuj pas tij, përmasat e një suicidi të heshtur të tillë gjigant të njerëzimit? Paradokset e dhjamosjes Duket paradoksal ky shqetësim për obezitetin në një popullsi si ajo e jona që historikisht ka vuajtur nga nënushqyerja dhe uria. Këto dy të fundit si edhe varfëria ende nuk janë zhdukur, përkundrazi janë prezentë dhe mjaft të shpeshta. Mangësitë, njëanëshmëria dhe vështiruesit e sigurimit të ushqimit hasen ende sot gjerësisht tek shqiptarët. Një studim i një agjencie të huaj të specializuar dëshmoi se në vitit 2003 në vendin tonë 37.3 % e njerëzve vuanin nga pamjaftueshmëria Obeziteti apo dhjamosja që po vret
  • 27. Freskida Gjikaj Page 27 ushqimore kronike prej të cilëve 17,3 % në gradë të rëndë. Por pikërisht varfëria, paaftësia dhe padija për të zgjedhur dhe për të blerë, ushqimet e duhura, të mira për shëndetin, kanë krijuar një lloj të ri kequshqyerje e cila nuk lidhet aq me sasinë e ushqimit të konsumuar, se sa me cilësinë e tij, me përbërjen, gatimin, ofrimin, shit -blerjen, reklamimin, përzgjedhjen dhe preferencat e reja të ushqimit dhe kalorazhin e lartë.Veçanërisht në shtresat e varfra të popullsisë, është shtuar ndjeshëm konsumi i ushqimeve të pasura në sheqerna dhe yndyrna shtazore të cilat janë me te lira si çmim, por fatkeqësisht janë dëmtuese për shëndetin. Për pasojë obeziteti, dikur i frikëshem kryesisht per të pasurit , po shtrin putrat e tij tani edhe në kontinentet dhe territoret e vendeve të varfra shume milionëshe. Tregu i lire dhe obeziteti Ushqimi i njerëzve varet nga të ardhurat mesatare , produksioni ushqimor, furnizimi , shpërndarja tregtimi , reklamimi dhe konsumimi i tyre. Demokratizimi dhe tregu i lirë falë ndryshimeve ekonomiko - shoqërore në botë, Evropë dhe tek ne mundësuan rritjen e produktivitetit, shkëmbimin e lirë, globalizimin e biznesit ushqimor dhe kulinar dhe furnizimin me ushqime të shumëllojshme, kryesisht të importuara.Veç kënaqësive, ato krijuan rreziqe të reja për shëndetin e njerëzve tanë si konsumimin e tepërt të disa ushqimeve potencialisht të rrezikshme për shëndetin veçanërisht ato të parapërgatitura, të industralizura, të superkoncentrauara me sheqer, yndyrna shtazore, alkool dhe në tërësi me kalorazh të lartë. Tregu i lire dhe reklamimi krijuan preferenca të reja dietetike ushqimore të popullatës sonë, sidomos në qytet. Ushqimet natyrale me produkte të freskëta, zarzavate, fruta, fibra, bukë të zezë, qumësht dhe produktet tradicionale të tij po lihen pas dore, si “demodé”. Ato gatuhen nga grate tashme te zena ne pune gjithnje e me pak dhe me pertese . Në vend të tyre ushqimi i industrializuar, më shpesh i importuar, i gatshëm ,gjysmë i gatshëm (Fast Food, Sandviç, Mac Donald ,Doner, Sushi,Coca Cola, Fanta, Çokollata, dhe pijet alkoolike te ndryshme ) me shije të reja por me kalorazh të lartë dhe përbërje ushqimore kryesisht yndyrore, sheqerore dhe alkoolike kane pushtuar tregun dhe tryezat. .Bashkë me to po spostohet gradualisht dhe vendi i ngrënies: nga ai tradicional familjar shtëpiak në atë “me shoqëri” në lokal. Edhe tradita e marrjes së ushqimit nga shtëpia me vete në çantë për ta konsumuar gjatë pushimit të drekës në punë ose në shkollë, po zëvendësohet me blerjen e tij të gatshëm nëpër kioska, pika shitje ambulante apo automate të vendosura kudo në qendra pune ose shkolla. Një rrjet i panumërt restorantesh, baresh, qebaptoresh, pastiçeri në tezga, kioska apo lokale super luksoze kanë mbirë kudo, në rrugë, shkolla, qendra pune dhe
  • 28. Freskida Gjikaj Page 28 banimi. Fal globalizmit ushqimet e kuzhina te huaja : kineze , indiane ,meksikane ,orientale , picat italiane e suflaket greke kane kapercyer kufijt e shteteve dhe po konkurojne kudo me ato tardicionale lokale. Të gjitha së bashku kanë krijuar edhe tek ne një BUM ushqimor dhe kalorik të paparë që i tërheq njerëzit tanë me kënaqësitë dhe shijet e reja gastronomike dhe kulinare aq të lakmuara, por të paplotësuara dot ndonjëherë.më parë Rrezikun e dytë sinergjist me të parin e përbën rehatia fizike. Një stili ri jetese po përhapet i karakterizuar me aktivitet fizike dhe veprimtari muskulore të pakësuar. Ai është pasojë e urbanizmit, shpërnguljes masive nga fshati në qytet, automobilizmit, që zëvendësoi ecjet e dikurshme me këmbë ose biçikletë , ashensorëve, në vend të ngjitjeve të shkalleve në këmbë, qëndrimit të stërzgjatur përpara TV, kompjuterëve, pra pasivitet, në vend të lëvizjeve aktive, sporteve dhe punës së mëparshme të lodhshme muskulore fizike.Mbi 60 % e te rinjeve tane nuk arrijne te kryejne aktivitet fizik sistematik as dy here ne jave per rrujatjen e linjes se trupit Jo vetëm shqiptarët, por gjithë popujt e varfër kanë ëndërruar të kenë të hanë dhe të çlodhen. Por “ luga “, kolltuku , automobili dhe gota e pijes dhe po behen tani armiqt e tyre te rinj Ku është e keqja? E keqja është se ushqimi nuk është si ajri frymëmarrjes. Organizmi merr dhe mban vetëm aq ajër sa i duhet,tepricën e nxjerr. Me ushqimin nuk ndodh kështu.Ushqimi është “karburanti”, nga djegia e të cilit vihen në lëvizje dhe punë të pandërprerë qelizat e trupit.Tepricat e tij, organizmi nuk i flak, por i depoziton si “karburant” rezervë.Fal ketij mekanizëmi fiziologjik mbrojtës organizmi siguron rezervat per rastet e mungesës së ushqimit.Depozitimi i tepricave kalorike kryhet në formë dhjami.Ky formohet nga kaloritë e tepërta tëgrumbulluara nga mos lëvizja, nga mbi ushqyerja dhe mos djegia prej trupit të kalorive të mara me ushqim Depozitimi, ndonese me synim pozitiv kur teperohet deri në obezitet shndrohet për fat të keq në një “bombë te heshtur me sahat” brenda organizmit E keqja e obezitetit nuk është vetem estetike. Ai krijon sëmundje dhe vret. Madje është një nga shkaktarët kryesorë për lindjen dhe rëndimin e sëmundjeve të një liste të gjatë sëmundjesh kronike: Bilanci i mbrapshtive të tilla të tij ne bote është i madh: 600 milion njërëz me hipertoni arteriale, 177 milion me diabet, 20 milion me kancer, dhe 20 milion me sëmundje ishemike te zemrës e të arterieve të trurit. Nëpërmjet sëmundjeve të mësipërme vetëm në vitin 2005 obeziteti shkaktoi vdekjen e 35 milion njerëzve : 7 milion prej sëmundjes ishemike të zemrës, 5 milion aksidentet vaskulare të trurit, 7 milion nga hipertensioni, 7 milion kanceri, 4 milion të vdekur në vit i atribuohen diabetit, 4.4 hiper kolestrolit. Cilat luftëra, epidemi apo katastrofa natyrale i kanë shkaktuar njerëzimit kasaphanë më të
  • 29. Freskida Gjikaj Page 29 madhe se kjo? Shtojmë këtu edhe barrën financiare dhe psiko-emocionale të lidhur me diagnostikimin dhe mjekimin e tyre e cila është kolosale si për pacientët , familjet e tyre, ashtu edhe ne në rrafshin shoqëror. Shpenzimet janë në rritje deri në nivele të papërballueshme si në vendet perëndimore të përparuara, ashtu edhe tek ne. Sipas nje ankete te botuar ne shtypin tone 26%e vajzave shqiptare vuajne emocionalisht prej mbipeshes trupore Kurse sipas sipas një studimi të fundit të Bankës Botërore, në krahasim me dhjetë vjet më parë,ne Shqiperi vdekshmëria nga sëmundjet e zemrës, të vazave të gjakut dhe kancerit ne është rritur 40 %. Ne këtë fakt alarmant ka gisht edhe obeziteti.Ai është në rritje, madje edhe tek fëmijët, të cilët një dekadë më parë prekeshin prej tij dhe prej diabetit shumë më rrallë. Të mos ndalosh një të keqe të evitueshme është faj Dëmet e paralajmëruara të obezitetit nuk janë fatale.Përkundrazi janë në një masë të madhe të evitueshme.Mbi 80 % e sëmundjeve ishemike të zemrës, 90 % e diabetit të të rriturve dhe një treta e numrit të sëmurëve me kancer, si edhe te rasteve të vdekjeve ose vuajtjeve të lidhura me to, mund të parandalohen. Duhen per kete vetëm tre masa të thjeshta: dietë ushqimore, aktivitet i përditshëm fizik dhe mospirje ose ndalim i duhanit. Për duhan pirjen , reagimi ka qene i fuqishëm dhe kontrolli i tij se shpejti pritet te behet realitet. Në sajë te këmbënguljes së Ministrisë së Shëndetësisë dhe qeverisë së tanishme. si edhe bonsensit te deputeteve Konventa Ndërkombetare e OBSH për kontrollin e duhan-pirjes u ratifikua para pak kohe edhe nga parlamenti.yne Edhe paketa e re ligjore per zbatimine saj eshte miratuar nga qeveria dhe së shpejti pritet të gjejë aty të njëjtin miratim konsensual. Impakti jetëshpëtues i kësaj konvente do të jetë i paharruar. Nëse ajo do të vihet në jetë ,do të përbëjë pa dyshim suksesin më të bujshëm të Shëndetësisë shqiptare në përpjekjet e saj shume vjeçare për mbrojtjen dhe forcimin e shëndetit “ Nje Shqiperi pa duhan” nuk duket me utopi Me kontrollin dhe kufizimine duhan pirjes do te hapet një faqe e re ne modernizimin konceptual te shëndetësisë sonë lidhur me riorientimin e prioriteteve të saj :nga fokusimi i deritanishëm tek mjekësia dhe kurimi i sëmundjeve ( me fokus dhe fetishizim te medikamenteve , listave finaciarisht katastrofike rimbursuese ) në ato te interventeve kost efeketive: profilaktike, mbrojtese dhe promocionale të shëndetit të popullatës në tërësi. Parlamenti i tanishëm, qeveria e kryeministrit Berisha dhe Ministri i Shëndetësisë Cikuli si iniciator dhe zbatues të tyre do te të memorizohen në historinë e shëndetësisë shqiptare qoftë edhe vetëm për këtë kethese .
  • 30. Freskida Gjikaj Page 30 Sfida e re Nderkohe ata i pret tani edhe nje sfidë tjetër, po aq e veshtire ; perballja me një vrastare po aq te egër sa edhe duhanpirja. Ajo është kequshqyerja e popullatës dhe sidomos obeziteti me të gjitha pasojat e tij.Masat e duhura mbrojtëse dhe evituese ndaj tij per fat te keq deri me sot kanë dështuar . Shoqëria dhe shëndetësia jonë në veçanti, pas transformimeve ekonomiko - shoqërore të dekadës së fundit janë kapur në befasi, kanë reaguar plogët dhe pa efekt. Dështimi ka ardhur nga rezistenca e , mentaliteteve dhe mënyrës se ushqyerjes e jetës së preferuar të njerëzve, nga njera ane dhe , agresivitetit, shkathtësisë reklamuese dhe intensitetit ofertues të tregut. nga ana tjeter Tregu i hapur, i lirë i globalizuar ka qenë më i zhdërvjellët, efektiv dhe imponues, se sa propaganda shabllone mbrojtëse shëndetësore. Shëndetësia tone nuk duhet te vazhdoi e zhytur verbas ne aspektet diagnostiko mjekuese te semundjeve sidomos atyre kronike pa kerkuar dhe bllokuar me se pari burimet e tyre . Ne rastin e obezitetit ajo do të duhej të konkurronte me tregun me nje informim dhe edukimin dietetik lehtësisht të kuptueshëm për popullatën, sa më të gjerë e të detajuar, për kriteret në përzgjedhjen e ushqimeve ,si edhe me anë të mekanizmave ligjore dhe rregullatorë rigoroz per mbrojtjen e shëndetit të popullatës si prioritet shoqëror. Koordinim qe le per te desheruar Ushqimi i popullatës dihet , është nje nder produktet shumë sektorial: , konkretisht i bujqësisë, transportit, tregtisë, kultures , edukimit, medias,dhe natyrisht shëndetësisë. Koordinimi i politikave , synimeve dhe prioriteteve të sektorëve të mesiperm lidhur me të per fat te keq pergjithesisht ka caluar Jo vetëm tek ne. Thuajse kudo në botë. Buqesia ka patur prioritet te saj kryesisht shtimin maksimal te prodhimtarise ,transporti furnizimin dhe globalizimin e shperndarjes , tregetia shitjen sa më të madhe.Por te treja nuk kane arritur ti lidhin dhe harmonizojne keto me njera tjetern dhe aq me pak me shendetin . Është pikërisht ky koordinim midis sektorial që është shndërruar tani në prioritet si për OBSH ashtu edhe FAO - n, të cilat po punojnë për një strategji të përbashkët në mbrojtjen e njerëzve nga obeziteti dhe ushqimi jo i shëndetshëm. Një workshop në vitin 2004 në Kobë te Japonise inicioi bashkëpunimin e këtyre dy organizatave nderkombtare në një program të përbashkët bashkëpunimi dhe marrëveshje për shëndetin. Ne sinergji me te nje “Platforme Evropiane veprimi per Dieten , Aktivitetin Fizik dhe Shendetin” si edhe nje politike e perbashket buqesore eshte formuluar dhe po zbatohet nga vendet antare te BE
  • 31. Freskida Gjikaj Page 31 Një rezolute dhe strategji e re shprese për ushqimin e popullatës OBSHja qe e para që me raportin e saj të vitit 2002 “Strategjia globale për dietën, veprimtarinë fizike dhe shëndetin” reagoi fuqishëm ndaj shtimit të rreziqeve për shëndetin dhe të sëmundshmërisë kronike të lidhur me to.Ajo rekomandoi 6 drejtime strategjike për kontrollin, minimizimin dhe parandalimin e tyre. -.Përdorimi sa më i shumte në ushqimin e përditshëm të popullatës i zarzavateve, dhe frutave te fresketa (minimum 400 gr në ditë ) dhe ushqimeve me përmbajtje të lartë fibre; -.Promovim i veprimtarisë së përditshme fizike,( minimum 30 minuta ecje në ditë) -. Minimizim i konsumit të yndyrnave shtazore në raport me ato me origjinë bimore; -.-- - Kufizimin e produkteve ushqimore me përmbajte të lartë të yndyrnave , kripërave dhe sheqernave të lira; -.Mbajtjen e peshës trupore në shifra optimale, evitimin e shtimit në peshë; - Mospirjen ose ndërprerjen e duhanit. Një draft rezolutë e përbashkët kundra obezitetit- është përpiluar para pak javësh pas konsultimeve me ekspertë intersektorial nga ana e OBSH dhe do t’u paraqitet për diskutim dhe miratim 53 Ministrave të Shëndetësisë së Evropës në një mbledhje të posaçme te planifikuar në Stamboll në Nëntor 2006. Thelbi i saj është krijimi i një paradigme të re lidhur me politikat e ushqimit.Ne se deri tani ajo ka qenë e orientuar drejt sasisë, rritjes të produktivitetit të ushqimeve, kënaqjes maksimale të kërkesave konsumeriste të popullsisë dhe atyre ekonomiko-financiare të shoqërisë. Sot, përkundrazi, synohet që të orientohet drejt cilësisë , në kuptimin e përbërjes, efekteve pozitive, por edhe rreziqeve potenciale të ushqimeve për shëndetin e njerëzve. Koha per reflektim dhe veprim Platforma e këtij draft - rezolute të re është e gjerë me shume fusha veprimi. Disa prej drejtimeve kryesore janë: Stimulimi dhe mbështetja e bujqve e fermerëve të vegjël lokal në kultivimin, transportimin dhe shitjen e zarzavateve dhe frutave të freskëta; çmime të ulëta të përballueshme dhe subvesion financiar i fermerëve për to; pilotimi i dhënies së frutave falas fëmijëve të shkollave; krijimi i rrjetit të pikave të shitjes së tyre në qendra të vogla banimi; masa kufizuese të prodhimit, furnizimit dhe tregtimit të
  • 32. Freskida Gjikaj Page 32 ushqimeve me përmbajte të lartë kalorike yndyrore dhe sheqerore; politika të taksimit të shtuar të tyre; detyrime për etiketimin e detajuar të përbërësve në ushqimet e parapërgatitura të gatshme ose të importuara; kufizime në reklamimin e ushqimeve jo të favorshme ose të rrezikshme për shëndetin në shkolla, në TV , në shtyp dhe media; ndalim të automateve dhe marketimit të tyre në shkolla; mekanizma kontrollorë dhe rregullatorë në proceset e përpunimit, dhe tregtimit të ushqimeve hiperkalorike dhe me përmbajtje të lartë yndyre dhe sheqeri; zvogelim te porcioneve ne shitje , platformë kombëtare për edukimin sistematik dietetik veçanërisht për moshat e hershme të fëmijërisë në kopshte e shkolla, por dhe publikun e gjerë; ngritjen e shërbimit dietetik dhe konsultoreve të specializuara; inkurajimin e ushqimeve tradicionale të shëndetshme mesdhetare. Paralelisht me këto do të inkurajohet veprimtaria e përditshme fizike dhe sporteve; ndërtimi i rrugëve dhe infrastrukturës së duhur për ecjen dhe shëtitjet e mbrojtura në këmbë dhe sidomos per çiklistët ( qyetet tona jane ndofta te vetem ne Evrope pa rruge te posaceme per ciklistet) ; krijimi i sa me shume pishinave, fushave sportive, qendrave të fitnesit dhe ambienteve të blerta për çlodhje aktive. Masa dekurajuese duhen marr për përdorimin e automobilit, programe per krijimin e kulturës së re të punës, ushqimit dhe të çlodhjes fizikisht aktive për punonjësit , në qendrat e punës.si edhe ne shkolla Keto rekomandime sa do ne dukje te vështira, per tu zbatuar, janë të bazuara ne eksperiencat e suksesshme të provuara në një serë vendesh të Evropës. Në saj të tyre vende si Polonia kanë raportuar uljen e ndjeshme në dhjetë-vjeçarin e fundit të sëmundshmërisë dhe vdekshmërisë së lidhur me sëmundjet kardiovaskulare . Rikujtojmë që per fat te keq gjatë së njëjtës periudhë, në vendin tonë ato u rriten 40 %. A do te vazhdojme edhe ne dekaden e ardheshme keshtu te mos ndalim dot hovin e obezitetit dhe te demeve dramatike te tij ? http://www.albasoul.com/modules.php?op=modload&name=News&file=art icle&sid=1951 publikime
  • 33. Freskida Gjikaj Page 33 Libri I pediatrise. Leksione nga neuropatologji infantile. Studime te fundit. http://zoneelire.blogspot.com/2011/05/obeziteti-kercenon.html http://www.inquisitr.com/326715/obesity-and-kids-overweight-teens-eat-less-calories-than-healthy- weight-teens/?obref=obinsite http://www.inquisitr.com/322044/pressuring-children-to-eat-may-increase-risk-of-obesity/ http://www.inquisitr.com/336459/obesity-rates-predicted-to-hit-50-percent-by-2030/?obref=obinsite http://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CDIQFjAA&url=http%3A %2F%2Frapitful.blogspot.com%2F2012%2F05%2Fobeziteti-problem-madhor-per-shendetin.html&ei=- ACVUKCENqbN4QSrloCwDw&usg=AFQjCNFSmk- jx6uIhTfZLUtwfY3XYBqghA&sig2=aPYJ7hqNXYa9QI1iCAIltA&cad=rja http://www.tiranachat.net/shqip/2009/05/lajme/shendeti/10-semundjet-e-shkaktuara-nga-obeziteti/ http://zoneelire.blogspot.com/2011/05/obeziteti-kercenon.html Punoi FRESKIDA GJIKAJ. PRANOI: PROF.ASC.DR EDMOND PISTULLI Publikime