SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo
1 von 24
INTEGRAL DAN PENERAPANNYA
                DI BIDANG EKONOMI

PENGERTIAN
Pengintegrasian adalah kebalikan dari penurunan suatu
fungsi. Jika turunan suatu fungsi : Y = f (X) ; maka untuk
menentukan fungsi asalnya melakukan pengintegrasian.

F (X) = ∫ f (x) dx ;
Keterangan:
      ∫ : Tanda Integral
   f (x) : Integran (fungsi yang diintegralkan)
     dx : Operator penurunan yang mengikat operasi
          yang dibentuk terhadap variabel X.

dF(X) / dx = f (x) ; maka : ∫ f(x) dx = F (X) + C


Contoh :

F(X) = 2X2 + 3X + 5 .......dY/dX = Y’ = f (x) = 4X + 3

F(X) = 2X2 + 3X + 10…. dY/dX = Y’ = f (x) = 4X + 3

F(X) = 2X2 + 3X + 100….dY/dX = Y’ = f (x) = 4X + 3

Dengan demikian :

∫ (4X +3) dX = 2X2 + 3X + C
Nilai ”C” mungkin 5 ; mungkin ”C” = 10 ; dan Mungkin          ”C” =
100.

Jika nilai C didefinisikan (tertentu atau dapat ditentukan) dan nilai
X ditentukan berarti membicarakan Integral Tertentu (Integral
Definit)

Sebaliknya jika nilai C tidak didefinisikan (tidak ditentukan)
berarti membicarakan Integral Tak Tentu (Integral In-definit).

II. ATURAN-ATURAN INTEGRASI

(1). HUKUM PANGKAT:

 ∫ Xn dx = 1 / (n+1) X(n+1) + C

 Contoh (1) :

   ∫ X3 dx = 1 / (3+1) X (3+1) + C;

  ∫ 2 dx = 2X + C;

∫ X3/2 dx = 1/ (3/2 + 1) X (3/2 + 1) + C = 1/(5/2) X (5/2) + C;


(2). ATURAN EKSPONENSIAL:

   ∫ e X dx = ex + C;

   ∫ a X dx = ax / ln a + C ;


Contoh (2):     ∫ 2 X dx =    2x / ln 2 + C ;
(3). ATURAN LOGARITMA:

   ∫ 1/X dx = ln X + C;      dan X > 0


Bentuk : 1/X tidak dapat dianalogkan menjadi bentuk X-1
Sehingga tidak dapat diintegralkan dengan menggunakan
aturan integrasi bentuk pangkat Xn (seperti contoh no. 1);
melainkan harus tetap menggunakan aturan di atas (aturan
logarirma)

Contoh (3):

 ∫ 1/(2X). dx = ∫ (½). 1/X. dx = ½ ∫ (1/X) dx

               = ½ Ln X+C.


(4). INTEGRAL DARI SUATU PERKALIAN:

 ∫ k. f(X) dx = k. ∫ f(X) dx;

 Contoh (4):

 ∫ 2X2 dx = 2 ∫ X2 dx = 2 ( 1/3 X3 ) + C = 2/3 X3 + C ;

 ∫ 2X2 - 3X + 5 dx = 2/3 X3 – 3/2 X2 + 5X + C ;
(5). HUKUM PENGGANTIAN :

5.1. PENGERTIAN DAN CONTOH SOAL

Sebelum melakukan integrasi dari suatu integran, maka suku
atau sebagian suku dari suatu integran dimisalkan menjadi
“U”; selanjutnya baru melakukan proses integrasi dengan
menggunakan aturan-atruran integrasi.

Contoh (5.1.1):

       ∫ X (X2 + 6) dx = …..?

       X2 + 6 dimisalkan = U …….. U = X2 + 6;

                     dU/dX = 2X……dX = dU/2X

      Sehingga : ∫ X (X2 + 6) dx = ∫ X .(U). dU/2X

                  = ∫ 1/2.(U). dU = (1/2).(1/2). U2 + C

                  = ¼ U2 + C = ¼. (X2 + 6 )2 + C;

                    (Ingat bahwa: U = X2 + 6 ).

Contoh (5.1.2):

       ∫ 2X (X2 + 1) dx = …..?

       X2 + 1 dimisalkan = U …….. U = X2 + 1;

                          dU/dX = 2X……dX = dU/2X
Sehingga : ∫ 2X (X2 + 1) dx = ∫ 2X .(U). dU/2X

         = ∫ (U). dU = (1/2). U2 + C

         = 1/2 (X2 + 1)2 + C = 1/2. (X4 +2X2 + 1 )+ C;

         = 1/2X4 +X2 + ½ + C.

         (Ingat bahwa: U = X2 + 1 ).


5.2. ATURAN INTEGRASI DALAM HUKUM
     PENGGANTIAN

Aturan Pertama :

    ∫ Un dU = 1/(n+1) U (n+1) + C;
    Contoh (5.2.1):

    ∫ (2X+1) 3 dx = …..?

    Misalkan : 2X + 1 = U ..........U = 2X + 1
                          dU/dX = 2 ....dX = dU/2;
    ∫ (2X+1) dx = ∫ U dU/2 = ∫ ½ U 3 dU = ......?
            3           3



    = ½. ¼. U4 + C;

    = 1/8. (2X+1)4 + C

Aturan Kedua:
∫ 1/U dU = ln U + C;
     Contoh:

     ∫ X / (X2+1) dx = .......?

     Misalkan : U = X2 + 1........dU/dX = 2X ....dX = dU/
2X

     ∫ X. 1/U.dU/2X = ∫ 1/2. 1/U.dU = ½ (ln U) + C

        = ½.ln (X2+1) + C. Jika X = 5 dan C = 10 ;
tentukan Nilai fungsi asal tersebut....?


Aturan Ketiga:

     ∫ aU dU = aU/ ln a + C ;

     Contoh:

     ∫ a(2X-1) dx = ……?

     Misalkan : U = 2X-1 …..dU/dX = 2 ….dX = dU/2.

      ∫ aU dU/2 = ∫ ½. aU dU = ½.(aU / lna) + C
                      (2x-1)
           = ½. { a            / ln a} + C. Nilai ”a” adalah
bilangan nyata.
Aturan Keempat:

        ∫ eU dU = eU + C;
      Contoh:

      ∫ e(2x+1) dx = ……?

      Misal: U = 2X + 1 ….dU/dX = 2…..dX = dU/2.

      ∫ eU dU/2 = ∫ ½. eU .dU = ½ (eU) + C = ½.e (2x+1) + C .


Aturan Kelima:

        ∫ ln U. dU = (U.ln U – U ) + C.
      Contoh:

      ∫ ln (x+1). dx = ......?

      Misal: U = x + 1 ......dU/dx = 1 .....dx = dU/1.

       ∫ ln U. dU = U.ln U – U + C;

                       = { x+1 (ln x+1) – (x+1) } + C.
Aturan Keenam:

∫ Un. Ln U. dU = U n+1{ln U/(n+1) – 1/(n+1)2}+ C;

Aturan Ketujuh:

    ∫ 1/ (U. Ln U). dU = ln (ln U) + C;

Aturan Kedelapan:

    ∫ U. eU. dU = eU (U-1) + C.

5.3. ATURAN PENGINTEGRASIAN BAGIAN

F (X) = U. V .......................Fungsi Semula;

Y’ = f (x) = U’.V + U.V’........Fungsi Turunan;

  ∫ f(x). dx = ∫ U’.V + ∫ U.V’

  F (X) = ∫ U’.V + ∫ U.V’.... F(X) berbentuk : F(X) =U.V.

  U.V = ∫ U’.V + ∫ U.V’

   Jadi: ∫ U’.V = U.V - ∫ U.V’
Contoh:

      ∫ X. (X+1) ½ . dX = ......?

     Misalkan :
     V = X .....................V’ = 1

      U’ = (X+1) ½ ......... U = ∫ (X+1) ½. dx

                              U = 1 / (1/2+1). (X+1)1/2+1

                               U = 2/3 (X+1)3/2

Ingat bahwa :

  ∫ U’.V = U.V - ∫ U.V’
  ∫ X. (X+1) ½ . dX = ...... ?

     = {2/3 (X+1)3/2 }. (X) - ∫ {2/3 (X+1)3/2}. (1). dX

     =   (2/3 X.(X+1)3/2 ) - 2/3.{1/(5/2). (X+1) 5/2 } + C.

     = 2/3 X (X+1)3/2 - 4/15 (X+1)5/2 + C .
III. INTEGRAL DEFINIT (INTEGRAL TERTENTU)

Integral Definit mempunyai nilai definit karena nilai X
dibatasi yaitu antara Xa dan Xb, serta Xa < Xb.

Xa : Batas terendah dari integrasi;
Xb : Batas tertinggi dari integrasi.


        Xa   ∫Xb f(X). dX = F(X)        Xa   /Xb = F(b) – F (a).
    Contoh:

    1   ∫5 3X2. dx = ………?

        = 3. 1/3 X3   1   /5 = X3 1/5 = (5)3 – (1)3 = 125 – 1 = 124.
IV. KEGUNAAN INTEGRAL
        1. Mengembalikan fungsi Turunan menjadi fungsi semula
           (fungsi asalnya);
        2. Menentukan luas bangun fungsi dalam susunan salib
           sumbu.

                 Kegunaan Pertama :
   Mengembalikan Fungsi Turunan Menjadi Fungsi Semula
                   (Fungsi Asalnya):

Contoh (1):
Diketahui : MC = Q + 5 ; jika diproduksi 10 unit Biaya total 125;
Tentukan Fungsi Biaya Total (TC) ....?

TC = ∫ MC. dQ = ½ Q2 + 5Q + C ;

125 = ½ (10)2 + 5(10) + C ....... C = 25.

TC = ½ Q2 + 5Q + 25.


Contoh (2):
Diketahui Fungsi peneriaan marginal : MR = 5 – 3Q; Tentukan
fungsi TR dan AR .....?

TR = ∫ MR. dQ = ∫ (5-3Q) dQ = 5Q – 3/2Q2 + C dan C =0

TR = 5Q -3/2Q2 dan AR = TR/Q = 5 – 3/2Q.
Contoh (3):
Diketahui fungsi Produk marginal : MP = 9 + 16X -3X 2; Tentukan
Fungsi Produksi Total (TP)....?

TP = ∫ MP. dX = 9X + 16/2 X2 – 3/3 X3 + C

TP = 9X + 8X2 – X3 + C ; dan C = 0.

TP = 9X + 8X2 – X3.


Contoh (4):
Diketahui      Kecenderungan konsumsi marginal (Marginal
Propensity to Save): MPC = 0,8 ; dan Konsumsi pada saat
pendapatan Nol (Y=0) adalah Rp 15, - ; Tentukan Fungsi konsumsi
( C* ) ......?

Funsi Konsumsi C* = f (Y) ……. dC*/dY = MC = f (Y).
Dan MC = 0,8

C* = ∫ MC. dY = ∫ 0,8. dY

C* = 0,8 Y + C;.......... 15 = 0,8 (0) + C ......C = 15.

Jadi fungsi konsumsi : C* = 0,8 Y + 15.
Contoh (5):
Diketahui fungsi kecenderungan tabungan marginal (Marginal
Propensity to Save) : MPS = 0,3 – 0,1 Y-1/2 ; diwaktu Tabungan
Nol (S = 0) Pendapatan ( Y = 81); Tentukan Fungsi Tabungan....?

S = ∫ MPS. dY = ∫ (0,3-0,1Y-1/2) dY = 0,3Y – 0,2 Y1/2 + C.

S = 0,3Y – 0,2 Y1/2 + C.

S = 0 maka: Y = 8;

0 = 0,3 (61) – 0,2 (81)1/2 + C…….jadi: C = -22,5.

S = 0,3Y – 0,2 Y1/2 - 22,5.


Contoh (6):
Diketahui Fungsi Marginal Cost : MC = 2.e 0,2Q ; Biaya produksi
(TC = 90) diwaktu produksi Nol (Q=0) . Bentuklah fungsi TC….?

TC = ∫ MC.dQ = ∫ 2.e 0,2Q .dQ ;      Misalkan : 0,2 Q = U.

U = 0,2 Q ….dU/dQ = 0,2 ……dQ = dU/0,2.

TC = ∫ 2.e U . dU/0,2 = ∫ 2/0,2. e U . dU = = ∫ 10. e U . dU

TC = 10.eU + C ....TC = 10. e 0,2Q + C;

90 = 10. e 0,2(0) + C ......C = 80. Jadi : TC = 10. e 0,2Q + 80.
Kegunaan Kedua:
                Menentukan Luas Bangun Bungsi
                 Dalam Susunan Salib Sumbu

I. Cara Menentukan Luas Bangun Fungsi:

Tentukan Luas bangun fungsi yang dibatasi : Y = X + 1
dan Xa =1 dan Xb = 5 …..?


 Y


                                  Y=X+1




                                          X
     0
 0       Xa=1             Xb=5




LA = (½ X2 + X ) 1/5 = {½ (5)2 + (5)} – {1/2(1)2 +(1)} = 16

LA = 16.




II. Penerapan Dibidang Ekonomi:
2.1. Menghitung Surplus Konsumen (SK)
Diketahui Fungsi Permintaan : P = -Q + 6; Kuantitas dan Harga
Keseimbangan Pasar ( Qe = 2 dan Pe = 4 ). Tentukan Besarnya
Surplus Konsumen …..?


 Y
                               S




                  ( 2,
                  4)


                          D…P= -Q+6



                                            Sb X




Surplus Konsumen (Consumers Surplus) :
Dari Gambar di atas fungsi permintaan menunjukkan persamaan
yang menunjukkan hubungan antara jumlah barang yang dibeli
dengan haraga barang tersebut. Harga keseimbangan pasar yang
terjadi adalah Pe (Pe=4), dan jumlah barang yang diminta Qe
(Qe=2).
Apabila kemampuan daya beli konsumen perunit barang di atas
dari harga pasar (Pe) atau Harga pasar dalam kenyataannya di
bawah kemampuan daya beli konsumen berarti konsumen
mendapat keuntungan utilitas (bukan keuntungan yang
sebenarnya).
Oleh karena itu Surplus Konsumen sebagai keuntungan utilitas
yang diperoleh konsumen sebagai dampak dari kenyataan bahwa
harga pasar (Pe) lebih rendah dari kemampuan daya beli konsumen
per unit barang (P).

Untuk Menentukan Besarnya Surplus Konsumen (Keuntungan
Utilitas Total Konsumen) menggunakan rumus:


SK =          Q0∫Qe f(D). dQ - Qe.Pe ;
Dari Contoh soal diatas dapat dihitung surplus Konsumen sebagai
berikut:

SK = 0∫2 (-Q+6)). dQ - Qe.Pe


SK =   -1/2   Q2 + 6Q 0/2 – (2.4)

SK = {-1/2 (2)2 + 6(2)} - {-1/2 (0)2 + 6(0)} – (8)…..SK = 2.


Contoh Soal (1):
Diketahui Fungsi Permintaan : P = -Q + 10; Jika Harga
Keseimbangan Pasar (Pe = 4 ). Tentukan Besarnya Surplus
Konsumen …..?




Contoh Soal (2):
Diketahui Fungsi Permintaan : P = -Q2 + 16; Jika Harga
Keseimbangan Pasar (Pe = 12 ). Tentukan Besarnya Surplus
Konsumen …..?


Contoh (3):
Diketahui Fungsi Permintaan : P = -Q2 + 16; Jika Harga
Keseimbangan Pasar (Pe = 12 ). Tentukan Besarnya Surplus
Konsumen …..?


2.2. Menghitung Surplus Produsen (SP)

Fungsi penawaran menunjukkan kuantitas barang yang ditawarkan
pada berbagai tingkat harga. Jika harga pasar Pe dan jumlah
penawaran Qe. Produsen sebenarnya bersedia menawarkan
barangnya dengan harga di bawah harga pasar Pe. Dalam posisi
seperti ini berarti penjual/produsen beruntung (produsen mendapat
keuntungan utilitas).
Surplus Produsen adalah keuntungan utilitas yang diperoleh
produsen sebagai dampak dari harga pasar di atas harga kesediaan
penjual untuk menjual barangnnya.

Contoh (1):

Diketahui Fungsi Penawaran : P = Q + 4 ; jika harga keseimbangan
pasar diketahui Pe = 7 ; Tentukan besarnya Surplus Produsen....?
Y
                                 S …P= Q + 4




                    ( 3, 7 )




                                               Sb X




SP = Qe.Pe - Q0∫Qe f(Q). dQ

SP = Qe.Pe - Q0∫Qe f(S). dQ.

Dari Cotoh Soal di atas dapat ditentukan surplus produsen sebagai
berikut:

SK = 3.7 - 0∫3 (4 + Q). dQ

SP = 21 – { 4Q + ½ Q2} 0/3

SP = 21 – {(4.3 + ½. 32 ) – (4.0 + ½. 02 ) =….

SP = 21 – 7,5 = 13,5.
Contoh Soal (2):

Diketahui fungsi permintaan P = 36 – Q2 dan fungsi penawaran :
P 6 + ¼ Q2.
Tentukan :
   a. Harga dan Kuantitas keseimbangan pasar;
   b. Besarnya Surplus Konsumen;
   c. Besarnya Surplus Produsen.



2.3. Menghitung Laba Maksimum Dengan
     Integral

╥ Total maksimum =     ∫Q* MR.dQ -
                      Q0             Q0   ∫Q* MC .dQ



  Sb.Y
                   ╥ mak
                                     MC




                                          MR



                                                       Sb. X
    00                      Q*
Contoh :
MR = 25 – 5Q -2Q2 dan MC = 15 -2Q – Q2; Tentukan
Keuntungan Total Maksimum ….?

Laba Maksimum: MR = MC

25 – 5Q -2Q2 = 15 – 2Q -Q2

Q2 + 3Q – 10      = 0…….(Q+5) (Q-2) = 0….Q* = 2.


╥ maksimum =     Q0∫Q* (25 – 5Q -2Q2).dQ

                       -    ∫Q* (15 -2Q – Q2 ). dQ
                           Q0



╥ maksimu      = {25Q-5/2Q2-2/3Q3}   0/2 -

                { 15Q –Q2- 1/3 Q3} 0/2

╥ maksimum = {25.2 – 5/2.22- 2/3.23 } – { 15.2- 22 – 1/3.23}

╥ maksimum = 34/3


2.4. Investasi dan Pembentukan Modal.

Persediaan modal, besarnya akan tergantung dengan waktu, atau
persediaan modal fungsi dari waktu. Tingkat pembentukan modal
atau derivatif dK/dT.

dK/dT = I (t) = 3 t1/2.
K(t) =         ∫ I(t).dt.


          =   ∫ dK/dT.dt


K(t) =         ∫ 3 t1/2.dt = 2 t 3/2 + C

Di awal waktu (t=0); K(0) = 2.0 3/2 + C .....C = K(0);
misal modal awal/modal periode awal: K(0) = 1000.....
C = 1000.

Fungsi persediaan modal :

K(t) = 2 t3/2 + 1000 . (Alpha Chiang:927).

Berdasarkan contoh ini kita dapat menyatakan bahwa jumlah
akumulasi modal selama interval waktu 0 s.d. t dengan integral
definit :


  0   ∫t I (t). dt = K(t) 0/t

 0   ∫t I (t). dt = K(t) – K(0) atau

 K(t) = K(0) + 0∫t I(t).dt.
Sb .I
                                                      I= I (t)




                                                0
                                                  ∫t I (t). dt = K(t) – K(0)


                                                         Sb. t


Keterangan:

   dK/dt : Pertambahan modal persatuan waktu;

   Tingkat pembentukan modal (dKdt) pada waktu t adalah
    identik dengan tingkat aliran investasi Netto (Net Investment)
    pada waktu ”t” (tingkat investasi netto pertahun;

   Persediaan modal awal pada waktu t = 0 adalah K(0);

   K(t) menunjukkan jumlah K yang ada pada setiap titik waktu;


Contoh (1):
Bila investasi netto merupakan aliran konstan pada I(t) = 1000
satuan pertahun; berapakah total investasi netto (pembentukan
modal) selama satu tahun dari t = 0 s.d. t =1.
Jawab:

  0   ∫1 I (t). dt   =   ∫1 1000. dt = 1000 t 0/1 = 1000.
                         0
Contoh (2):

Bila Investasi netto pada tahun ke t : I(t) = 3 t1/2 (ribuan dollar
pertahun) yaitu aliran yang tidak konstan. Apa yang terjadi dengan
pembentukan modal selama interval waktu (1, 4), yaitu selama
tahun kedua, ketiga, dan keempat.
Jawab:

  0   ∫4 I (t). dt =   0∫4 3 t1/2. dt = 2 t 3/2 1/4 = 16-2 = 14.


Berdasarkan contoh di atas, kita dapat menyatakan jumlah
akumulasi modal selama interval waktu (0, t), untuk setiap tingkat
investasi I(t).

  0   ∫t I (t). dt =        /t = K(t) – K(o)
                       K(t) 0


   atau : K(t) = K(0) + 0∫t I (t). dt.

Keterangan:

   K(t): menunjukkan jumlah K yang ada pada setiap titik
    waktu;

   dK/dt : pertambahan modal (K) persatuan waktu atau disebut
    tingkat pembentukan modal pada waktu ”t”;

   K(0) : Persediaan modal awal atau persediaan modal pada
    waktu t = 0;

       Jadi: K(t) = K(0) +         0   ∫t I (t). dt.

       (Lihat gambar terdahulu).
INTEGRAL DAN PENERAPANNYA

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Fungsi linier dalam ekonomi
Fungsi linier dalam ekonomiFungsi linier dalam ekonomi
Fungsi linier dalam ekonomiArizky16
 
Soal matstat ngagel+jawabannya
Soal matstat ngagel+jawabannyaSoal matstat ngagel+jawabannya
Soal matstat ngagel+jawabannyaKana Outlier
 
Metode Simpleks - Riset Operasional
Metode Simpleks - Riset OperasionalMetode Simpleks - Riset Operasional
Metode Simpleks - Riset OperasionalLelys x'Trezz
 
Optimisasi Fungsi Dengan Satu Variabel Bebas
Optimisasi Fungsi Dengan Satu Variabel BebasOptimisasi Fungsi Dengan Satu Variabel Bebas
Optimisasi Fungsi Dengan Satu Variabel BebasMuhammad Khoirul Fuddin
 
Chap2 prob 2
Chap2 prob 2Chap2 prob 2
Chap2 prob 2HIMTI
 
12.analisa regresi
12.analisa regresi12.analisa regresi
12.analisa regresiHafiza .h
 
Pertemuan 02 teori dasar himpunan
Pertemuan 02   teori dasar himpunanPertemuan 02   teori dasar himpunan
Pertemuan 02 teori dasar himpunanFajar Istiqomah
 
Statistika Konsep Variabel Acak & Distribusi Peluang
Statistika Konsep Variabel Acak & Distribusi PeluangStatistika Konsep Variabel Acak & Distribusi Peluang
Statistika Konsep Variabel Acak & Distribusi PeluangEko Mardianto
 
Matematika Diskrit - 07 teori bilangan - 02
Matematika Diskrit - 07 teori bilangan - 02Matematika Diskrit - 07 teori bilangan - 02
Matematika Diskrit - 07 teori bilangan - 02KuliahKita
 
Bunga Majemuk (Matematika Keuangan)
Bunga Majemuk (Matematika Keuangan)Bunga Majemuk (Matematika Keuangan)
Bunga Majemuk (Matematika Keuangan)Kelinci Coklat
 
Fungsi Linier dan Penerapannya dalam Ekonomi
Fungsi Linier dan Penerapannya dalam EkonomiFungsi Linier dan Penerapannya dalam Ekonomi
Fungsi Linier dan Penerapannya dalam Ekonomimsahuleka
 
Integral bab-14-kuliah-matematika-ekonomi.news
Integral bab-14-kuliah-matematika-ekonomi.news Integral bab-14-kuliah-matematika-ekonomi.news
Integral bab-14-kuliah-matematika-ekonomi.news Haidar Bashofi
 
integral (matematika bisnis)
integral (matematika bisnis)integral (matematika bisnis)
integral (matematika bisnis)Cloudys04
 

Was ist angesagt? (20)

EKMA4413 - Riset Operasi - Modul 4
EKMA4413 - Riset Operasi - Modul 4EKMA4413 - Riset Operasi - Modul 4
EKMA4413 - Riset Operasi - Modul 4
 
Fungsi linier dalam ekonomi
Fungsi linier dalam ekonomiFungsi linier dalam ekonomi
Fungsi linier dalam ekonomi
 
Soal matstat ngagel+jawabannya
Soal matstat ngagel+jawabannyaSoal matstat ngagel+jawabannya
Soal matstat ngagel+jawabannya
 
Metode Simpleks - Riset Operasional
Metode Simpleks - Riset OperasionalMetode Simpleks - Riset Operasional
Metode Simpleks - Riset Operasional
 
Minggu 10_Teknik Analisis Regresi
Minggu 10_Teknik Analisis RegresiMinggu 10_Teknik Analisis Regresi
Minggu 10_Teknik Analisis Regresi
 
Optimisasi Fungsi Dengan Satu Variabel Bebas
Optimisasi Fungsi Dengan Satu Variabel BebasOptimisasi Fungsi Dengan Satu Variabel Bebas
Optimisasi Fungsi Dengan Satu Variabel Bebas
 
Chap2 prob 2
Chap2 prob 2Chap2 prob 2
Chap2 prob 2
 
12.analisa regresi
12.analisa regresi12.analisa regresi
12.analisa regresi
 
Pertemuan 02 teori dasar himpunan
Pertemuan 02   teori dasar himpunanPertemuan 02   teori dasar himpunan
Pertemuan 02 teori dasar himpunan
 
Statistika Konsep Variabel Acak & Distribusi Peluang
Statistika Konsep Variabel Acak & Distribusi PeluangStatistika Konsep Variabel Acak & Distribusi Peluang
Statistika Konsep Variabel Acak & Distribusi Peluang
 
Uji asumsi klasik
Uji asumsi klasikUji asumsi klasik
Uji asumsi klasik
 
Pertemuan vi pengaruh pajak dan subsidi
Pertemuan vi pengaruh pajak dan subsidiPertemuan vi pengaruh pajak dan subsidi
Pertemuan vi pengaruh pajak dan subsidi
 
Matematika Diskrit - 07 teori bilangan - 02
Matematika Diskrit - 07 teori bilangan - 02Matematika Diskrit - 07 teori bilangan - 02
Matematika Diskrit - 07 teori bilangan - 02
 
Bunga Majemuk (Matematika Keuangan)
Bunga Majemuk (Matematika Keuangan)Bunga Majemuk (Matematika Keuangan)
Bunga Majemuk (Matematika Keuangan)
 
Fungsi Linier dan Penerapannya dalam Ekonomi
Fungsi Linier dan Penerapannya dalam EkonomiFungsi Linier dan Penerapannya dalam Ekonomi
Fungsi Linier dan Penerapannya dalam Ekonomi
 
Fungsi non linear
Fungsi non linearFungsi non linear
Fungsi non linear
 
Integral bab-14-kuliah-matematika-ekonomi.news
Integral bab-14-kuliah-matematika-ekonomi.news Integral bab-14-kuliah-matematika-ekonomi.news
Integral bab-14-kuliah-matematika-ekonomi.news
 
integral (matematika bisnis)
integral (matematika bisnis)integral (matematika bisnis)
integral (matematika bisnis)
 
EKMA4413 - Riset Operasi - Modul 5
EKMA4413 - Riset Operasi - Modul 5EKMA4413 - Riset Operasi - Modul 5
EKMA4413 - Riset Operasi - Modul 5
 
Akt 4-anuitas-hidup
Akt 4-anuitas-hidupAkt 4-anuitas-hidup
Akt 4-anuitas-hidup
 

Andere mochten auch

1. Matematika ekonomi Mr Imam awaludin
1. Matematika ekonomi Mr Imam awaludin1. Matematika ekonomi Mr Imam awaludin
1. Matematika ekonomi Mr Imam awaludinFeni_Triminarni
 
Aplikasi integral dalam bidang ekonomi
Aplikasi integral dalam bidang ekonomiAplikasi integral dalam bidang ekonomi
Aplikasi integral dalam bidang ekonomiNunu Nugraha
 
Penerapan kalkulus Diferensial pada Matematika Ekonomi
Penerapan kalkulus Diferensial pada Matematika EkonomiPenerapan kalkulus Diferensial pada Matematika Ekonomi
Penerapan kalkulus Diferensial pada Matematika EkonomiNailul Hasibuan
 
Matematika Ekonomi - surplus konsumen dan surplus produsen
Matematika Ekonomi - surplus konsumen dan surplus produsenMatematika Ekonomi - surplus konsumen dan surplus produsen
Matematika Ekonomi - surplus konsumen dan surplus produsenHarya Wirawan
 
Express business health check
Express business health checkExpress business health check
Express business health checkQuek Joo Chay
 
Political Demographics of the 2014 Utah Legislature and Its Effect on the Leg...
Political Demographics of the 2014 Utah Legislature and Its Effect on the Leg...Political Demographics of the 2014 Utah Legislature and Its Effect on the Leg...
Political Demographics of the 2014 Utah Legislature and Its Effect on the Leg...Parsons Behle & Latimer
 
Accredited presentation edited v 1.1
Accredited presentation edited v 1.1Accredited presentation edited v 1.1
Accredited presentation edited v 1.1John Leroy Lo
 
Passion’s Brag Challenge 2015
Passion’s Brag Challenge 2015Passion’s Brag Challenge 2015
Passion’s Brag Challenge 2015Teh Theng Heng
 
Cash analysis & management
Cash analysis & managementCash analysis & management
Cash analysis & managementUrusha Hada
 
Armstrong Franklin
Armstrong FranklinArmstrong Franklin
Armstrong Franklinkarenmaustin
 
BISO Time Attendance Software Report Presentation
BISO Time Attendance Software Report PresentationBISO Time Attendance Software Report Presentation
BISO Time Attendance Software Report PresentationBISO Developments
 
Emotional Intelligence
Emotional IntelligenceEmotional Intelligence
Emotional IntelligenceProfiles Asia
 
Hpm solutions for industry, transportation and marine
Hpm solutions for industry, transportation and marineHpm solutions for industry, transportation and marine
Hpm solutions for industry, transportation and marineHPM Engineering srl
 

Andere mochten auch (20)

1. Matematika ekonomi Mr Imam awaludin
1. Matematika ekonomi Mr Imam awaludin1. Matematika ekonomi Mr Imam awaludin
1. Matematika ekonomi Mr Imam awaludin
 
Presentasi statistika
Presentasi statistikaPresentasi statistika
Presentasi statistika
 
Aplikasi integral dalam bidang ekonomi
Aplikasi integral dalam bidang ekonomiAplikasi integral dalam bidang ekonomi
Aplikasi integral dalam bidang ekonomi
 
Penerapan kalkulus Diferensial pada Matematika Ekonomi
Penerapan kalkulus Diferensial pada Matematika EkonomiPenerapan kalkulus Diferensial pada Matematika Ekonomi
Penerapan kalkulus Diferensial pada Matematika Ekonomi
 
Matematika Ekonomi - surplus konsumen dan surplus produsen
Matematika Ekonomi - surplus konsumen dan surplus produsenMatematika Ekonomi - surplus konsumen dan surplus produsen
Matematika Ekonomi - surplus konsumen dan surplus produsen
 
Cricket quiz prelims
Cricket quiz prelimsCricket quiz prelims
Cricket quiz prelims
 
Express business health check
Express business health checkExpress business health check
Express business health check
 
Political Demographics of the 2014 Utah Legislature and Its Effect on the Leg...
Political Demographics of the 2014 Utah Legislature and Its Effect on the Leg...Political Demographics of the 2014 Utah Legislature and Its Effect on the Leg...
Political Demographics of the 2014 Utah Legislature and Its Effect on the Leg...
 
Tecno2
Tecno2Tecno2
Tecno2
 
Accredited presentation edited v 1.1
Accredited presentation edited v 1.1Accredited presentation edited v 1.1
Accredited presentation edited v 1.1
 
Passion’s Brag Challenge 2015
Passion’s Brag Challenge 2015Passion’s Brag Challenge 2015
Passion’s Brag Challenge 2015
 
5 regnes
5 regnes5 regnes
5 regnes
 
Cash analysis & management
Cash analysis & managementCash analysis & management
Cash analysis & management
 
Digital Marketing
Digital MarketingDigital Marketing
Digital Marketing
 
2470620 data-warehouse
2470620 data-warehouse2470620 data-warehouse
2470620 data-warehouse
 
Armstrong Franklin
Armstrong FranklinArmstrong Franklin
Armstrong Franklin
 
BISO Time Attendance Software Report Presentation
BISO Time Attendance Software Report PresentationBISO Time Attendance Software Report Presentation
BISO Time Attendance Software Report Presentation
 
Santa cruz (Eli & Kendra)
Santa cruz (Eli & Kendra)Santa cruz (Eli & Kendra)
Santa cruz (Eli & Kendra)
 
Emotional Intelligence
Emotional IntelligenceEmotional Intelligence
Emotional Intelligence
 
Hpm solutions for industry, transportation and marine
Hpm solutions for industry, transportation and marineHpm solutions for industry, transportation and marine
Hpm solutions for industry, transportation and marine
 

Ähnlich wie INTEGRAL DAN PENERAPANNYA

Pert. 2.optimisasi ekonomi
Pert. 2.optimisasi ekonomiPert. 2.optimisasi ekonomi
Pert. 2.optimisasi ekonomiNovia Putri
 
integrasi
integrasiintegrasi
integrasiQiu Mil
 
berbagai teknik optimasi dan peralatan manajemen baru
berbagai teknik optimasi dan peralatan manajemen baruberbagai teknik optimasi dan peralatan manajemen baru
berbagai teknik optimasi dan peralatan manajemen barumas karebet
 
Berbagai Teknik Optimasi dan Peralatan Manajemen Baru (19 April 2020).pptx
Berbagai Teknik Optimasi dan Peralatan Manajemen Baru (19 April 2020).pptxBerbagai Teknik Optimasi dan Peralatan Manajemen Baru (19 April 2020).pptx
Berbagai Teknik Optimasi dan Peralatan Manajemen Baru (19 April 2020).pptxBobySaputra15
 
[Modul] matematika ekonomi
[Modul] matematika ekonomi[Modul] matematika ekonomi
[Modul] matematika ekonomiheru putra
 
Kelas xii bab 1
Kelas xii bab 1Kelas xii bab 1
Kelas xii bab 1arman11111
 
Kalkulusturunanhuzairiblade
Kalkulusturunanhuzairiblade Kalkulusturunanhuzairiblade
Kalkulusturunanhuzairiblade Huzairi Zairi
 
Kalkulus 1-120325042516-phpapp02
Kalkulus 1-120325042516-phpapp02Kalkulus 1-120325042516-phpapp02
Kalkulus 1-120325042516-phpapp02Sepkli Eka
 
Sttm tm 04 modul 2 fungsi dan limit fungsi revisi
Sttm tm 04 modul 2 fungsi dan limit fungsi revisiSttm tm 04 modul 2 fungsi dan limit fungsi revisi
Sttm tm 04 modul 2 fungsi dan limit fungsi revisiPrayudi MT
 
Sttm tm 03 modul 2 fungsi dan limit fungsi revisi
Sttm tm 03 modul 2 fungsi dan limit fungsi revisiSttm tm 03 modul 2 fungsi dan limit fungsi revisi
Sttm tm 03 modul 2 fungsi dan limit fungsi revisiPrayudi MT
 
Kalkulus modul 2 fungsi dan limit fungsi revisi
Kalkulus modul 2 fungsi dan limit fungsi revisiKalkulus modul 2 fungsi dan limit fungsi revisi
Kalkulus modul 2 fungsi dan limit fungsi revisiPrayudi MT
 

Ähnlich wie INTEGRAL DAN PENERAPANNYA (20)

Pert. 2.optimisasi ekonomi
Pert. 2.optimisasi ekonomiPert. 2.optimisasi ekonomi
Pert. 2.optimisasi ekonomi
 
integrasi
integrasiintegrasi
integrasi
 
Em.2
Em.2Em.2
Em.2
 
Ema.2 (r)
Ema.2 (r)Ema.2 (r)
Ema.2 (r)
 
berbagai teknik optimasi dan peralatan manajemen baru
berbagai teknik optimasi dan peralatan manajemen baruberbagai teknik optimasi dan peralatan manajemen baru
berbagai teknik optimasi dan peralatan manajemen baru
 
Berbagai Teknik Optimasi dan Peralatan Manajemen Baru (19 April 2020).pptx
Berbagai Teknik Optimasi dan Peralatan Manajemen Baru (19 April 2020).pptxBerbagai Teknik Optimasi dan Peralatan Manajemen Baru (19 April 2020).pptx
Berbagai Teknik Optimasi dan Peralatan Manajemen Baru (19 April 2020).pptx
 
Kalkulus II stta
Kalkulus  II sttaKalkulus  II stta
Kalkulus II stta
 
Teknik pengintegralan
Teknik pengintegralanTeknik pengintegralan
Teknik pengintegralan
 
Kalkulus 2 integral
Kalkulus 2 integralKalkulus 2 integral
Kalkulus 2 integral
 
Kalkulus 2
Kalkulus 2Kalkulus 2
Kalkulus 2
 
Integral
IntegralIntegral
Integral
 
[Modul] matematika ekonomi
[Modul] matematika ekonomi[Modul] matematika ekonomi
[Modul] matematika ekonomi
 
Kelas xii bab 1
Kelas xii bab 1Kelas xii bab 1
Kelas xii bab 1
 
Kelas xii bab 1
Kelas xii bab 1Kelas xii bab 1
Kelas xii bab 1
 
Tugas kalkulus 2 r
Tugas kalkulus 2 rTugas kalkulus 2 r
Tugas kalkulus 2 r
 
Kalkulusturunanhuzairiblade
Kalkulusturunanhuzairiblade Kalkulusturunanhuzairiblade
Kalkulusturunanhuzairiblade
 
Kalkulus 1-120325042516-phpapp02
Kalkulus 1-120325042516-phpapp02Kalkulus 1-120325042516-phpapp02
Kalkulus 1-120325042516-phpapp02
 
Sttm tm 04 modul 2 fungsi dan limit fungsi revisi
Sttm tm 04 modul 2 fungsi dan limit fungsi revisiSttm tm 04 modul 2 fungsi dan limit fungsi revisi
Sttm tm 04 modul 2 fungsi dan limit fungsi revisi
 
Sttm tm 03 modul 2 fungsi dan limit fungsi revisi
Sttm tm 03 modul 2 fungsi dan limit fungsi revisiSttm tm 03 modul 2 fungsi dan limit fungsi revisi
Sttm tm 03 modul 2 fungsi dan limit fungsi revisi
 
Kalkulus modul 2 fungsi dan limit fungsi revisi
Kalkulus modul 2 fungsi dan limit fungsi revisiKalkulus modul 2 fungsi dan limit fungsi revisi
Kalkulus modul 2 fungsi dan limit fungsi revisi
 

Kürzlich hochgeladen

PELAKSANAAN + Link2 Materi BimTek _PTK 007 Rev-5 Thn 2023 (PENGADAAN) & Perhi...
PELAKSANAAN + Link2 Materi BimTek _PTK 007 Rev-5 Thn 2023 (PENGADAAN) & Perhi...PELAKSANAAN + Link2 Materi BimTek _PTK 007 Rev-5 Thn 2023 (PENGADAAN) & Perhi...
PELAKSANAAN + Link2 Materi BimTek _PTK 007 Rev-5 Thn 2023 (PENGADAAN) & Perhi...Kanaidi ken
 
MAKALAH KELOMPOK 7 ADMINISTRASI LAYANAN KHUSUS.pdf
MAKALAH KELOMPOK 7 ADMINISTRASI LAYANAN KHUSUS.pdfMAKALAH KELOMPOK 7 ADMINISTRASI LAYANAN KHUSUS.pdf
MAKALAH KELOMPOK 7 ADMINISTRASI LAYANAN KHUSUS.pdfChananMfd
 
Prakarsa Perubahan ATAP (Awal - Tantangan - Aksi - Perubahan)
Prakarsa Perubahan ATAP (Awal - Tantangan - Aksi - Perubahan)Prakarsa Perubahan ATAP (Awal - Tantangan - Aksi - Perubahan)
Prakarsa Perubahan ATAP (Awal - Tantangan - Aksi - Perubahan)MustahalMustahal
 
MODUL AJAR MATEMATIKA KELAS 6 KURIKULUM MERDEKA
MODUL AJAR MATEMATIKA KELAS 6 KURIKULUM MERDEKAMODUL AJAR MATEMATIKA KELAS 6 KURIKULUM MERDEKA
MODUL AJAR MATEMATIKA KELAS 6 KURIKULUM MERDEKAAndiCoc
 
PPT AKUNTANSI KEUANGAN MENENGAH DUA.pptx
PPT AKUNTANSI KEUANGAN MENENGAH DUA.pptxPPT AKUNTANSI KEUANGAN MENENGAH DUA.pptx
PPT AKUNTANSI KEUANGAN MENENGAH DUA.pptxssuser8905b3
 
Sosialisasi PPDB SulSel tahun 2024 di Sulawesi Selatan
Sosialisasi PPDB SulSel tahun 2024 di Sulawesi SelatanSosialisasi PPDB SulSel tahun 2024 di Sulawesi Selatan
Sosialisasi PPDB SulSel tahun 2024 di Sulawesi Selatanssuser963292
 
presentasi lembaga negara yang ada di indonesia
presentasi lembaga negara yang ada di indonesiapresentasi lembaga negara yang ada di indonesia
presentasi lembaga negara yang ada di indonesiaNILAMSARI269850
 
Materi Sosiologi Kelas X Bab 1. Ragam Gejala Sosial dalam Masyarakat (Kurikul...
Materi Sosiologi Kelas X Bab 1. Ragam Gejala Sosial dalam Masyarakat (Kurikul...Materi Sosiologi Kelas X Bab 1. Ragam Gejala Sosial dalam Masyarakat (Kurikul...
Materi Sosiologi Kelas X Bab 1. Ragam Gejala Sosial dalam Masyarakat (Kurikul...asepsaefudin2009
 
REFLEKSI MANDIRI_Prakarsa Perubahan BAGJA Modul 1.3.pdf
REFLEKSI MANDIRI_Prakarsa Perubahan BAGJA Modul 1.3.pdfREFLEKSI MANDIRI_Prakarsa Perubahan BAGJA Modul 1.3.pdf
REFLEKSI MANDIRI_Prakarsa Perubahan BAGJA Modul 1.3.pdfirwanabidin08
 
ppt-akhlak-tercela-foya-foya-riya-sumah-takabur-hasad asli.ppt
ppt-akhlak-tercela-foya-foya-riya-sumah-takabur-hasad asli.pptppt-akhlak-tercela-foya-foya-riya-sumah-takabur-hasad asli.ppt
ppt-akhlak-tercela-foya-foya-riya-sumah-takabur-hasad asli.pptAgusRahmat39
 
UT PGSD PDGK4103 MODUL 2 STRUKTUR TUBUH Pada Makhluk Hidup
UT PGSD PDGK4103 MODUL 2 STRUKTUR TUBUH Pada Makhluk HidupUT PGSD PDGK4103 MODUL 2 STRUKTUR TUBUH Pada Makhluk Hidup
UT PGSD PDGK4103 MODUL 2 STRUKTUR TUBUH Pada Makhluk Hidupfamela161
 
ppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 ppt
ppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 pptppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 ppt
ppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 pptArkhaRega1
 
PPT Penjumlahan Bersusun Kelas 1 Sekolah Dasar
PPT Penjumlahan Bersusun Kelas 1 Sekolah DasarPPT Penjumlahan Bersusun Kelas 1 Sekolah Dasar
PPT Penjumlahan Bersusun Kelas 1 Sekolah Dasarrenihartanti
 
PERAN PERAWAT DALAM PEMERIKSAAN PENUNJANG.pptx
PERAN PERAWAT DALAM PEMERIKSAAN PENUNJANG.pptxPERAN PERAWAT DALAM PEMERIKSAAN PENUNJANG.pptx
PERAN PERAWAT DALAM PEMERIKSAAN PENUNJANG.pptxRizkyPratiwi19
 
CAPACITY BUILDING Materi Saat di Lokakarya 7
CAPACITY BUILDING Materi Saat di Lokakarya 7CAPACITY BUILDING Materi Saat di Lokakarya 7
CAPACITY BUILDING Materi Saat di Lokakarya 7IwanSumantri7
 
Modul Ajar Bahasa Indonesia Kelas 4 Fase B
Modul Ajar Bahasa Indonesia Kelas 4 Fase BModul Ajar Bahasa Indonesia Kelas 4 Fase B
Modul Ajar Bahasa Indonesia Kelas 4 Fase BAbdiera
 
aksi nyata sosialisasi Profil Pelajar Pancasila.pdf
aksi nyata sosialisasi  Profil Pelajar Pancasila.pdfaksi nyata sosialisasi  Profil Pelajar Pancasila.pdf
aksi nyata sosialisasi Profil Pelajar Pancasila.pdfsdn3jatiblora
 
PPT AKSI NYATA KOMUNITAS BELAJAR .ppt di SD
PPT AKSI NYATA KOMUNITAS BELAJAR .ppt di SDPPT AKSI NYATA KOMUNITAS BELAJAR .ppt di SD
PPT AKSI NYATA KOMUNITAS BELAJAR .ppt di SDNurainiNuraini25
 
Perumusan Visi dan Prakarsa Perubahan.pptx
Perumusan Visi dan Prakarsa Perubahan.pptxPerumusan Visi dan Prakarsa Perubahan.pptx
Perumusan Visi dan Prakarsa Perubahan.pptxadimulianta1
 
Contoh Laporan Observasi Pembelajaran Rekan Sejawat.pdf
Contoh Laporan Observasi Pembelajaran Rekan Sejawat.pdfContoh Laporan Observasi Pembelajaran Rekan Sejawat.pdf
Contoh Laporan Observasi Pembelajaran Rekan Sejawat.pdfCandraMegawati
 

Kürzlich hochgeladen (20)

PELAKSANAAN + Link2 Materi BimTek _PTK 007 Rev-5 Thn 2023 (PENGADAAN) & Perhi...
PELAKSANAAN + Link2 Materi BimTek _PTK 007 Rev-5 Thn 2023 (PENGADAAN) & Perhi...PELAKSANAAN + Link2 Materi BimTek _PTK 007 Rev-5 Thn 2023 (PENGADAAN) & Perhi...
PELAKSANAAN + Link2 Materi BimTek _PTK 007 Rev-5 Thn 2023 (PENGADAAN) & Perhi...
 
MAKALAH KELOMPOK 7 ADMINISTRASI LAYANAN KHUSUS.pdf
MAKALAH KELOMPOK 7 ADMINISTRASI LAYANAN KHUSUS.pdfMAKALAH KELOMPOK 7 ADMINISTRASI LAYANAN KHUSUS.pdf
MAKALAH KELOMPOK 7 ADMINISTRASI LAYANAN KHUSUS.pdf
 
Prakarsa Perubahan ATAP (Awal - Tantangan - Aksi - Perubahan)
Prakarsa Perubahan ATAP (Awal - Tantangan - Aksi - Perubahan)Prakarsa Perubahan ATAP (Awal - Tantangan - Aksi - Perubahan)
Prakarsa Perubahan ATAP (Awal - Tantangan - Aksi - Perubahan)
 
MODUL AJAR MATEMATIKA KELAS 6 KURIKULUM MERDEKA
MODUL AJAR MATEMATIKA KELAS 6 KURIKULUM MERDEKAMODUL AJAR MATEMATIKA KELAS 6 KURIKULUM MERDEKA
MODUL AJAR MATEMATIKA KELAS 6 KURIKULUM MERDEKA
 
PPT AKUNTANSI KEUANGAN MENENGAH DUA.pptx
PPT AKUNTANSI KEUANGAN MENENGAH DUA.pptxPPT AKUNTANSI KEUANGAN MENENGAH DUA.pptx
PPT AKUNTANSI KEUANGAN MENENGAH DUA.pptx
 
Sosialisasi PPDB SulSel tahun 2024 di Sulawesi Selatan
Sosialisasi PPDB SulSel tahun 2024 di Sulawesi SelatanSosialisasi PPDB SulSel tahun 2024 di Sulawesi Selatan
Sosialisasi PPDB SulSel tahun 2024 di Sulawesi Selatan
 
presentasi lembaga negara yang ada di indonesia
presentasi lembaga negara yang ada di indonesiapresentasi lembaga negara yang ada di indonesia
presentasi lembaga negara yang ada di indonesia
 
Materi Sosiologi Kelas X Bab 1. Ragam Gejala Sosial dalam Masyarakat (Kurikul...
Materi Sosiologi Kelas X Bab 1. Ragam Gejala Sosial dalam Masyarakat (Kurikul...Materi Sosiologi Kelas X Bab 1. Ragam Gejala Sosial dalam Masyarakat (Kurikul...
Materi Sosiologi Kelas X Bab 1. Ragam Gejala Sosial dalam Masyarakat (Kurikul...
 
REFLEKSI MANDIRI_Prakarsa Perubahan BAGJA Modul 1.3.pdf
REFLEKSI MANDIRI_Prakarsa Perubahan BAGJA Modul 1.3.pdfREFLEKSI MANDIRI_Prakarsa Perubahan BAGJA Modul 1.3.pdf
REFLEKSI MANDIRI_Prakarsa Perubahan BAGJA Modul 1.3.pdf
 
ppt-akhlak-tercela-foya-foya-riya-sumah-takabur-hasad asli.ppt
ppt-akhlak-tercela-foya-foya-riya-sumah-takabur-hasad asli.pptppt-akhlak-tercela-foya-foya-riya-sumah-takabur-hasad asli.ppt
ppt-akhlak-tercela-foya-foya-riya-sumah-takabur-hasad asli.ppt
 
UT PGSD PDGK4103 MODUL 2 STRUKTUR TUBUH Pada Makhluk Hidup
UT PGSD PDGK4103 MODUL 2 STRUKTUR TUBUH Pada Makhluk HidupUT PGSD PDGK4103 MODUL 2 STRUKTUR TUBUH Pada Makhluk Hidup
UT PGSD PDGK4103 MODUL 2 STRUKTUR TUBUH Pada Makhluk Hidup
 
ppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 ppt
ppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 pptppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 ppt
ppt-modul-6-pend-seni-di sd kelompok 2 ppt
 
PPT Penjumlahan Bersusun Kelas 1 Sekolah Dasar
PPT Penjumlahan Bersusun Kelas 1 Sekolah DasarPPT Penjumlahan Bersusun Kelas 1 Sekolah Dasar
PPT Penjumlahan Bersusun Kelas 1 Sekolah Dasar
 
PERAN PERAWAT DALAM PEMERIKSAAN PENUNJANG.pptx
PERAN PERAWAT DALAM PEMERIKSAAN PENUNJANG.pptxPERAN PERAWAT DALAM PEMERIKSAAN PENUNJANG.pptx
PERAN PERAWAT DALAM PEMERIKSAAN PENUNJANG.pptx
 
CAPACITY BUILDING Materi Saat di Lokakarya 7
CAPACITY BUILDING Materi Saat di Lokakarya 7CAPACITY BUILDING Materi Saat di Lokakarya 7
CAPACITY BUILDING Materi Saat di Lokakarya 7
 
Modul Ajar Bahasa Indonesia Kelas 4 Fase B
Modul Ajar Bahasa Indonesia Kelas 4 Fase BModul Ajar Bahasa Indonesia Kelas 4 Fase B
Modul Ajar Bahasa Indonesia Kelas 4 Fase B
 
aksi nyata sosialisasi Profil Pelajar Pancasila.pdf
aksi nyata sosialisasi  Profil Pelajar Pancasila.pdfaksi nyata sosialisasi  Profil Pelajar Pancasila.pdf
aksi nyata sosialisasi Profil Pelajar Pancasila.pdf
 
PPT AKSI NYATA KOMUNITAS BELAJAR .ppt di SD
PPT AKSI NYATA KOMUNITAS BELAJAR .ppt di SDPPT AKSI NYATA KOMUNITAS BELAJAR .ppt di SD
PPT AKSI NYATA KOMUNITAS BELAJAR .ppt di SD
 
Perumusan Visi dan Prakarsa Perubahan.pptx
Perumusan Visi dan Prakarsa Perubahan.pptxPerumusan Visi dan Prakarsa Perubahan.pptx
Perumusan Visi dan Prakarsa Perubahan.pptx
 
Contoh Laporan Observasi Pembelajaran Rekan Sejawat.pdf
Contoh Laporan Observasi Pembelajaran Rekan Sejawat.pdfContoh Laporan Observasi Pembelajaran Rekan Sejawat.pdf
Contoh Laporan Observasi Pembelajaran Rekan Sejawat.pdf
 

INTEGRAL DAN PENERAPANNYA

  • 1. INTEGRAL DAN PENERAPANNYA DI BIDANG EKONOMI PENGERTIAN Pengintegrasian adalah kebalikan dari penurunan suatu fungsi. Jika turunan suatu fungsi : Y = f (X) ; maka untuk menentukan fungsi asalnya melakukan pengintegrasian. F (X) = ∫ f (x) dx ; Keterangan: ∫ : Tanda Integral f (x) : Integran (fungsi yang diintegralkan) dx : Operator penurunan yang mengikat operasi yang dibentuk terhadap variabel X. dF(X) / dx = f (x) ; maka : ∫ f(x) dx = F (X) + C Contoh : F(X) = 2X2 + 3X + 5 .......dY/dX = Y’ = f (x) = 4X + 3 F(X) = 2X2 + 3X + 10…. dY/dX = Y’ = f (x) = 4X + 3 F(X) = 2X2 + 3X + 100….dY/dX = Y’ = f (x) = 4X + 3 Dengan demikian : ∫ (4X +3) dX = 2X2 + 3X + C
  • 2. Nilai ”C” mungkin 5 ; mungkin ”C” = 10 ; dan Mungkin ”C” = 100. Jika nilai C didefinisikan (tertentu atau dapat ditentukan) dan nilai X ditentukan berarti membicarakan Integral Tertentu (Integral Definit) Sebaliknya jika nilai C tidak didefinisikan (tidak ditentukan) berarti membicarakan Integral Tak Tentu (Integral In-definit). II. ATURAN-ATURAN INTEGRASI (1). HUKUM PANGKAT: ∫ Xn dx = 1 / (n+1) X(n+1) + C Contoh (1) : ∫ X3 dx = 1 / (3+1) X (3+1) + C; ∫ 2 dx = 2X + C; ∫ X3/2 dx = 1/ (3/2 + 1) X (3/2 + 1) + C = 1/(5/2) X (5/2) + C; (2). ATURAN EKSPONENSIAL: ∫ e X dx = ex + C; ∫ a X dx = ax / ln a + C ; Contoh (2): ∫ 2 X dx = 2x / ln 2 + C ;
  • 3. (3). ATURAN LOGARITMA: ∫ 1/X dx = ln X + C; dan X > 0 Bentuk : 1/X tidak dapat dianalogkan menjadi bentuk X-1 Sehingga tidak dapat diintegralkan dengan menggunakan aturan integrasi bentuk pangkat Xn (seperti contoh no. 1); melainkan harus tetap menggunakan aturan di atas (aturan logarirma) Contoh (3): ∫ 1/(2X). dx = ∫ (½). 1/X. dx = ½ ∫ (1/X) dx = ½ Ln X+C. (4). INTEGRAL DARI SUATU PERKALIAN: ∫ k. f(X) dx = k. ∫ f(X) dx; Contoh (4): ∫ 2X2 dx = 2 ∫ X2 dx = 2 ( 1/3 X3 ) + C = 2/3 X3 + C ; ∫ 2X2 - 3X + 5 dx = 2/3 X3 – 3/2 X2 + 5X + C ;
  • 4. (5). HUKUM PENGGANTIAN : 5.1. PENGERTIAN DAN CONTOH SOAL Sebelum melakukan integrasi dari suatu integran, maka suku atau sebagian suku dari suatu integran dimisalkan menjadi “U”; selanjutnya baru melakukan proses integrasi dengan menggunakan aturan-atruran integrasi. Contoh (5.1.1): ∫ X (X2 + 6) dx = …..? X2 + 6 dimisalkan = U …….. U = X2 + 6; dU/dX = 2X……dX = dU/2X Sehingga : ∫ X (X2 + 6) dx = ∫ X .(U). dU/2X = ∫ 1/2.(U). dU = (1/2).(1/2). U2 + C = ¼ U2 + C = ¼. (X2 + 6 )2 + C; (Ingat bahwa: U = X2 + 6 ). Contoh (5.1.2): ∫ 2X (X2 + 1) dx = …..? X2 + 1 dimisalkan = U …….. U = X2 + 1; dU/dX = 2X……dX = dU/2X
  • 5. Sehingga : ∫ 2X (X2 + 1) dx = ∫ 2X .(U). dU/2X = ∫ (U). dU = (1/2). U2 + C = 1/2 (X2 + 1)2 + C = 1/2. (X4 +2X2 + 1 )+ C; = 1/2X4 +X2 + ½ + C. (Ingat bahwa: U = X2 + 1 ). 5.2. ATURAN INTEGRASI DALAM HUKUM PENGGANTIAN Aturan Pertama : ∫ Un dU = 1/(n+1) U (n+1) + C; Contoh (5.2.1): ∫ (2X+1) 3 dx = …..? Misalkan : 2X + 1 = U ..........U = 2X + 1 dU/dX = 2 ....dX = dU/2; ∫ (2X+1) dx = ∫ U dU/2 = ∫ ½ U 3 dU = ......? 3 3 = ½. ¼. U4 + C; = 1/8. (2X+1)4 + C Aturan Kedua:
  • 6. ∫ 1/U dU = ln U + C; Contoh: ∫ X / (X2+1) dx = .......? Misalkan : U = X2 + 1........dU/dX = 2X ....dX = dU/ 2X ∫ X. 1/U.dU/2X = ∫ 1/2. 1/U.dU = ½ (ln U) + C = ½.ln (X2+1) + C. Jika X = 5 dan C = 10 ; tentukan Nilai fungsi asal tersebut....? Aturan Ketiga: ∫ aU dU = aU/ ln a + C ; Contoh: ∫ a(2X-1) dx = ……? Misalkan : U = 2X-1 …..dU/dX = 2 ….dX = dU/2. ∫ aU dU/2 = ∫ ½. aU dU = ½.(aU / lna) + C (2x-1) = ½. { a / ln a} + C. Nilai ”a” adalah bilangan nyata.
  • 7. Aturan Keempat: ∫ eU dU = eU + C; Contoh: ∫ e(2x+1) dx = ……? Misal: U = 2X + 1 ….dU/dX = 2…..dX = dU/2. ∫ eU dU/2 = ∫ ½. eU .dU = ½ (eU) + C = ½.e (2x+1) + C . Aturan Kelima: ∫ ln U. dU = (U.ln U – U ) + C. Contoh: ∫ ln (x+1). dx = ......? Misal: U = x + 1 ......dU/dx = 1 .....dx = dU/1. ∫ ln U. dU = U.ln U – U + C; = { x+1 (ln x+1) – (x+1) } + C.
  • 8. Aturan Keenam: ∫ Un. Ln U. dU = U n+1{ln U/(n+1) – 1/(n+1)2}+ C; Aturan Ketujuh: ∫ 1/ (U. Ln U). dU = ln (ln U) + C; Aturan Kedelapan: ∫ U. eU. dU = eU (U-1) + C. 5.3. ATURAN PENGINTEGRASIAN BAGIAN F (X) = U. V .......................Fungsi Semula; Y’ = f (x) = U’.V + U.V’........Fungsi Turunan; ∫ f(x). dx = ∫ U’.V + ∫ U.V’ F (X) = ∫ U’.V + ∫ U.V’.... F(X) berbentuk : F(X) =U.V. U.V = ∫ U’.V + ∫ U.V’ Jadi: ∫ U’.V = U.V - ∫ U.V’
  • 9. Contoh: ∫ X. (X+1) ½ . dX = ......? Misalkan : V = X .....................V’ = 1 U’ = (X+1) ½ ......... U = ∫ (X+1) ½. dx U = 1 / (1/2+1). (X+1)1/2+1 U = 2/3 (X+1)3/2 Ingat bahwa : ∫ U’.V = U.V - ∫ U.V’ ∫ X. (X+1) ½ . dX = ...... ? = {2/3 (X+1)3/2 }. (X) - ∫ {2/3 (X+1)3/2}. (1). dX = (2/3 X.(X+1)3/2 ) - 2/3.{1/(5/2). (X+1) 5/2 } + C. = 2/3 X (X+1)3/2 - 4/15 (X+1)5/2 + C .
  • 10. III. INTEGRAL DEFINIT (INTEGRAL TERTENTU) Integral Definit mempunyai nilai definit karena nilai X dibatasi yaitu antara Xa dan Xb, serta Xa < Xb. Xa : Batas terendah dari integrasi; Xb : Batas tertinggi dari integrasi. Xa ∫Xb f(X). dX = F(X) Xa /Xb = F(b) – F (a). Contoh: 1 ∫5 3X2. dx = ………? = 3. 1/3 X3 1 /5 = X3 1/5 = (5)3 – (1)3 = 125 – 1 = 124.
  • 11. IV. KEGUNAAN INTEGRAL 1. Mengembalikan fungsi Turunan menjadi fungsi semula (fungsi asalnya); 2. Menentukan luas bangun fungsi dalam susunan salib sumbu. Kegunaan Pertama : Mengembalikan Fungsi Turunan Menjadi Fungsi Semula (Fungsi Asalnya): Contoh (1): Diketahui : MC = Q + 5 ; jika diproduksi 10 unit Biaya total 125; Tentukan Fungsi Biaya Total (TC) ....? TC = ∫ MC. dQ = ½ Q2 + 5Q + C ; 125 = ½ (10)2 + 5(10) + C ....... C = 25. TC = ½ Q2 + 5Q + 25. Contoh (2): Diketahui Fungsi peneriaan marginal : MR = 5 – 3Q; Tentukan fungsi TR dan AR .....? TR = ∫ MR. dQ = ∫ (5-3Q) dQ = 5Q – 3/2Q2 + C dan C =0 TR = 5Q -3/2Q2 dan AR = TR/Q = 5 – 3/2Q.
  • 12. Contoh (3): Diketahui fungsi Produk marginal : MP = 9 + 16X -3X 2; Tentukan Fungsi Produksi Total (TP)....? TP = ∫ MP. dX = 9X + 16/2 X2 – 3/3 X3 + C TP = 9X + 8X2 – X3 + C ; dan C = 0. TP = 9X + 8X2 – X3. Contoh (4): Diketahui Kecenderungan konsumsi marginal (Marginal Propensity to Save): MPC = 0,8 ; dan Konsumsi pada saat pendapatan Nol (Y=0) adalah Rp 15, - ; Tentukan Fungsi konsumsi ( C* ) ......? Funsi Konsumsi C* = f (Y) ……. dC*/dY = MC = f (Y). Dan MC = 0,8 C* = ∫ MC. dY = ∫ 0,8. dY C* = 0,8 Y + C;.......... 15 = 0,8 (0) + C ......C = 15. Jadi fungsi konsumsi : C* = 0,8 Y + 15.
  • 13. Contoh (5): Diketahui fungsi kecenderungan tabungan marginal (Marginal Propensity to Save) : MPS = 0,3 – 0,1 Y-1/2 ; diwaktu Tabungan Nol (S = 0) Pendapatan ( Y = 81); Tentukan Fungsi Tabungan....? S = ∫ MPS. dY = ∫ (0,3-0,1Y-1/2) dY = 0,3Y – 0,2 Y1/2 + C. S = 0,3Y – 0,2 Y1/2 + C. S = 0 maka: Y = 8; 0 = 0,3 (61) – 0,2 (81)1/2 + C…….jadi: C = -22,5. S = 0,3Y – 0,2 Y1/2 - 22,5. Contoh (6): Diketahui Fungsi Marginal Cost : MC = 2.e 0,2Q ; Biaya produksi (TC = 90) diwaktu produksi Nol (Q=0) . Bentuklah fungsi TC….? TC = ∫ MC.dQ = ∫ 2.e 0,2Q .dQ ; Misalkan : 0,2 Q = U. U = 0,2 Q ….dU/dQ = 0,2 ……dQ = dU/0,2. TC = ∫ 2.e U . dU/0,2 = ∫ 2/0,2. e U . dU = = ∫ 10. e U . dU TC = 10.eU + C ....TC = 10. e 0,2Q + C; 90 = 10. e 0,2(0) + C ......C = 80. Jadi : TC = 10. e 0,2Q + 80.
  • 14. Kegunaan Kedua: Menentukan Luas Bangun Bungsi Dalam Susunan Salib Sumbu I. Cara Menentukan Luas Bangun Fungsi: Tentukan Luas bangun fungsi yang dibatasi : Y = X + 1 dan Xa =1 dan Xb = 5 …..? Y Y=X+1 X 0 0 Xa=1 Xb=5 LA = (½ X2 + X ) 1/5 = {½ (5)2 + (5)} – {1/2(1)2 +(1)} = 16 LA = 16. II. Penerapan Dibidang Ekonomi:
  • 15. 2.1. Menghitung Surplus Konsumen (SK) Diketahui Fungsi Permintaan : P = -Q + 6; Kuantitas dan Harga Keseimbangan Pasar ( Qe = 2 dan Pe = 4 ). Tentukan Besarnya Surplus Konsumen …..? Y S ( 2, 4) D…P= -Q+6 Sb X Surplus Konsumen (Consumers Surplus) : Dari Gambar di atas fungsi permintaan menunjukkan persamaan yang menunjukkan hubungan antara jumlah barang yang dibeli dengan haraga barang tersebut. Harga keseimbangan pasar yang terjadi adalah Pe (Pe=4), dan jumlah barang yang diminta Qe (Qe=2). Apabila kemampuan daya beli konsumen perunit barang di atas dari harga pasar (Pe) atau Harga pasar dalam kenyataannya di bawah kemampuan daya beli konsumen berarti konsumen mendapat keuntungan utilitas (bukan keuntungan yang sebenarnya).
  • 16. Oleh karena itu Surplus Konsumen sebagai keuntungan utilitas yang diperoleh konsumen sebagai dampak dari kenyataan bahwa harga pasar (Pe) lebih rendah dari kemampuan daya beli konsumen per unit barang (P). Untuk Menentukan Besarnya Surplus Konsumen (Keuntungan Utilitas Total Konsumen) menggunakan rumus: SK = Q0∫Qe f(D). dQ - Qe.Pe ; Dari Contoh soal diatas dapat dihitung surplus Konsumen sebagai berikut: SK = 0∫2 (-Q+6)). dQ - Qe.Pe SK = -1/2 Q2 + 6Q 0/2 – (2.4) SK = {-1/2 (2)2 + 6(2)} - {-1/2 (0)2 + 6(0)} – (8)…..SK = 2. Contoh Soal (1): Diketahui Fungsi Permintaan : P = -Q + 10; Jika Harga Keseimbangan Pasar (Pe = 4 ). Tentukan Besarnya Surplus Konsumen …..? Contoh Soal (2):
  • 17. Diketahui Fungsi Permintaan : P = -Q2 + 16; Jika Harga Keseimbangan Pasar (Pe = 12 ). Tentukan Besarnya Surplus Konsumen …..? Contoh (3): Diketahui Fungsi Permintaan : P = -Q2 + 16; Jika Harga Keseimbangan Pasar (Pe = 12 ). Tentukan Besarnya Surplus Konsumen …..? 2.2. Menghitung Surplus Produsen (SP) Fungsi penawaran menunjukkan kuantitas barang yang ditawarkan pada berbagai tingkat harga. Jika harga pasar Pe dan jumlah penawaran Qe. Produsen sebenarnya bersedia menawarkan barangnya dengan harga di bawah harga pasar Pe. Dalam posisi seperti ini berarti penjual/produsen beruntung (produsen mendapat keuntungan utilitas). Surplus Produsen adalah keuntungan utilitas yang diperoleh produsen sebagai dampak dari harga pasar di atas harga kesediaan penjual untuk menjual barangnnya. Contoh (1): Diketahui Fungsi Penawaran : P = Q + 4 ; jika harga keseimbangan pasar diketahui Pe = 7 ; Tentukan besarnya Surplus Produsen....?
  • 18. Y S …P= Q + 4 ( 3, 7 ) Sb X SP = Qe.Pe - Q0∫Qe f(Q). dQ SP = Qe.Pe - Q0∫Qe f(S). dQ. Dari Cotoh Soal di atas dapat ditentukan surplus produsen sebagai berikut: SK = 3.7 - 0∫3 (4 + Q). dQ SP = 21 – { 4Q + ½ Q2} 0/3 SP = 21 – {(4.3 + ½. 32 ) – (4.0 + ½. 02 ) =…. SP = 21 – 7,5 = 13,5.
  • 19. Contoh Soal (2): Diketahui fungsi permintaan P = 36 – Q2 dan fungsi penawaran : P 6 + ¼ Q2. Tentukan : a. Harga dan Kuantitas keseimbangan pasar; b. Besarnya Surplus Konsumen; c. Besarnya Surplus Produsen. 2.3. Menghitung Laba Maksimum Dengan Integral ╥ Total maksimum = ∫Q* MR.dQ - Q0 Q0 ∫Q* MC .dQ Sb.Y ╥ mak MC MR Sb. X 00 Q*
  • 20. Contoh : MR = 25 – 5Q -2Q2 dan MC = 15 -2Q – Q2; Tentukan Keuntungan Total Maksimum ….? Laba Maksimum: MR = MC 25 – 5Q -2Q2 = 15 – 2Q -Q2 Q2 + 3Q – 10 = 0…….(Q+5) (Q-2) = 0….Q* = 2. ╥ maksimum = Q0∫Q* (25 – 5Q -2Q2).dQ - ∫Q* (15 -2Q – Q2 ). dQ Q0 ╥ maksimu = {25Q-5/2Q2-2/3Q3} 0/2 - { 15Q –Q2- 1/3 Q3} 0/2 ╥ maksimum = {25.2 – 5/2.22- 2/3.23 } – { 15.2- 22 – 1/3.23} ╥ maksimum = 34/3 2.4. Investasi dan Pembentukan Modal. Persediaan modal, besarnya akan tergantung dengan waktu, atau persediaan modal fungsi dari waktu. Tingkat pembentukan modal atau derivatif dK/dT. dK/dT = I (t) = 3 t1/2.
  • 21. K(t) = ∫ I(t).dt. = ∫ dK/dT.dt K(t) = ∫ 3 t1/2.dt = 2 t 3/2 + C Di awal waktu (t=0); K(0) = 2.0 3/2 + C .....C = K(0); misal modal awal/modal periode awal: K(0) = 1000..... C = 1000. Fungsi persediaan modal : K(t) = 2 t3/2 + 1000 . (Alpha Chiang:927). Berdasarkan contoh ini kita dapat menyatakan bahwa jumlah akumulasi modal selama interval waktu 0 s.d. t dengan integral definit : 0 ∫t I (t). dt = K(t) 0/t 0 ∫t I (t). dt = K(t) – K(0) atau K(t) = K(0) + 0∫t I(t).dt.
  • 22. Sb .I I= I (t) 0 ∫t I (t). dt = K(t) – K(0) Sb. t Keterangan:  dK/dt : Pertambahan modal persatuan waktu;  Tingkat pembentukan modal (dKdt) pada waktu t adalah identik dengan tingkat aliran investasi Netto (Net Investment) pada waktu ”t” (tingkat investasi netto pertahun;  Persediaan modal awal pada waktu t = 0 adalah K(0);  K(t) menunjukkan jumlah K yang ada pada setiap titik waktu; Contoh (1): Bila investasi netto merupakan aliran konstan pada I(t) = 1000 satuan pertahun; berapakah total investasi netto (pembentukan modal) selama satu tahun dari t = 0 s.d. t =1. Jawab: 0 ∫1 I (t). dt = ∫1 1000. dt = 1000 t 0/1 = 1000. 0
  • 23. Contoh (2): Bila Investasi netto pada tahun ke t : I(t) = 3 t1/2 (ribuan dollar pertahun) yaitu aliran yang tidak konstan. Apa yang terjadi dengan pembentukan modal selama interval waktu (1, 4), yaitu selama tahun kedua, ketiga, dan keempat. Jawab: 0 ∫4 I (t). dt = 0∫4 3 t1/2. dt = 2 t 3/2 1/4 = 16-2 = 14. Berdasarkan contoh di atas, kita dapat menyatakan jumlah akumulasi modal selama interval waktu (0, t), untuk setiap tingkat investasi I(t). 0 ∫t I (t). dt = /t = K(t) – K(o) K(t) 0 atau : K(t) = K(0) + 0∫t I (t). dt. Keterangan:  K(t): menunjukkan jumlah K yang ada pada setiap titik waktu;  dK/dt : pertambahan modal (K) persatuan waktu atau disebut tingkat pembentukan modal pada waktu ”t”;  K(0) : Persediaan modal awal atau persediaan modal pada waktu t = 0;  Jadi: K(t) = K(0) + 0 ∫t I (t). dt. (Lihat gambar terdahulu).