1. tm
Het Publieke KruisWoordSpel
Gespeeld op een octagonaal speelveld met 284 kleine ronde bultjes, bedoeld om ordelijk 98
letterelementen en 2 blanco-elementen rondom te weerhouden bij het spel.
Eén Dallas-KopZak om alle 100 spelelementen in op te bergen. Eén zandloper.
Optioneel twee Dallas-ScoreMonitors en/of draagbaar Dallas-SpeelVeld.
De distributie van de letters (hoeveel A's, B's, C's, enz.) is eigen aan elke taal.
Voor het Nederlands geldt de Y ook als IJ (I + J). IQ mag, ook bvb. RADAR, LASER, ...
Twee partijen spelen open tegen elkaar. Punten worden toegekend volgens de lengte van het
gevormde woord (of woorden). Iedere letter heeft het aantal punten naargelang zijn plaats in het
woord; het minimum aan twee letters levert zo 3 punten op, voeg er een derde letter aan toe en de
score verhoogt met 3 punten, een vierde letter is 4 punten waard, enz... (zie tabel onder)
De blanco-elementen staan voor eender welk gekozen letter. De initieel gekozen letter kan nog
wel veranderen tijdens het spel, zolang maar het eerste woord verandert in een ander geldig
woord. Opgelet, aangezien er zo gebeurlijk twee nieuwe woorden op het speelveld worden
gevormd, tellen beide woorden voor punten.
De grote letterblokken zijn vierkant, daarom ook de specifieke vierkante grafiek van de letters.
Dit zorgt ervoor dat sommige letters identiek aan elkaar zijn qua vorm, enkel hun richting bij het
plaatsen bepaalt dan hun identiteit. Zo wordt het C of U, E of M of W, H of I en N of Z.
Het Spel. Twee partijen (van meerdere personen). De eerste partij grijpt 7 letters uit de zak en
plaatst deze, zichtbaar voor iedereen, op de rand van het spel. Dan plaatst deze partij zijn eerste
woord in het midden van het speelveld. De eventueel overgebleven letters gaan terug in de zak,
de elementen worden geschud. De tweede partij gaat nu hetzelfde te werk om het volgende
woord aan het eerste te hechten (zoals in andere kruiswoordspellen). Enz... De toegestane
speeltijd per beurt kan op ieder moment tot 'nog 3 minuten' beperkt worden (met zandloper).
Hoe te Winnen. De hoogste eindscore wint. Echter, de partij met de eventuele Kroon vanwege
het spelen van één of meerdere Barons (alle zeven letters worden geldig geplaatst) wint het spel
ongeacht zijn eindscore. Scoort de andere partij een Baron tegen, dan ontbloot men enkel de
heersende Kroon, om deze dan eventueel nadien zelf te veroveren. Op het einde van het spel
moeten alle letters (om beurt) nog worden opgespeeld, de laatste speler die zijn of haar letter(s)
niet reglementair kan plaatsen verliest alsnog de partij!
Het publieke karakter van Dallas. Het aan woorden zeer productieve KruisWoordSpel speelt zich
af in 't zicht van iedereen, geen dode momenten terwijl de tegenstander aan de beurt is. De eerste
betrachting is dan ook plezier te beleven, wie wordt Baron of Baronnes? Behoudt die de titel?
(c) Eric Parein
Dallas spelelementen zijn enkel op bestelling te verkrijgen, via eric@erics.be
2. Het Dallas-ScoringsPrincipe (naargelang de lengte van de gevormde woorden).
Nederlandse Letterdistributie.
De 100 letterelementen zijn bij voorkeur uit hardhout uitgevoerd. Geen verf of vernis zijn nodig.
A x 5 / B x 2 / C-U x 6 / D x 5 / E-M-W x 21 / F x 2 / G x 3 / H-I x 7 / J x 3 / K x 3 / L x 3 /
N-Z x 12 / O x 5 / P x 2 / Q x 1 / R x 5 / S x 5 / T x 4 / V x 2 / X x 2 / Y x 1 / Blanco x 2
3. Dallas-ScoreMonitors. Deze zijn handige toestellen om met de vinger de scores bij te stellen.
Vooraan staat onder de logo de scoretabel (het aantal letters - punt - de behaalde score).
_____________________________________________________________________________
_
Dallas-OnTheRoad. Het draagbare speelveld in vier in elkaar passende delen. Deze delen worden
op elkaar gestapeld voor verplaatsingen, in de hand of omgekeerd onder de arm gedragen.
4. VARIA
Kom overeen, vooraleer het spel van start gaat, welke woorden allemaal mogen gevormd
worden, zoals geen woorden met een hoofdletter, geen afkortingen behalve IQ en woorden als
radar, laser, etc... Meestal wordt een woordenboek als scheids-rechter gebruikt. Of leg je neer bij
wat verschijnt op www.nederlandsewoorden.nl/, of bij de grootste databank aan Nederlandse
woorden te verkrijgen via www.winpuz.net/verkrijgbaar.htm.
Eénmaal een woord toegelaten is en er punten voor bedeeld zijn geweest blijft het gelden, al is
het foutief (geschreven). Uiteraard is het beter zoiets te vermijden.
Wordt een woord bij het plaatsen gecontesteerd door de tegenspeler, dan wordt dat nagekeken.
Bestaat het woord dan toch, dan verliest de aanklagende partij een speelbeurt.
De Dallas-KopZak. Deze is uitgevoerd naargelang de 'kopzak' die vroeger werd gebruikt door
o.a. de 'dokwerkers' in Antwerpen. De zak met ronde bodem werd gemaakt van oude dekzeilen.
Met een eenvoudige lus van de stropkoord kon de sluiting ervan extra verzekerd worden,
vooraleer deze met een zwier over de schouder meegedragen werd.
Bij het Dallas-spel wordt de zak ergens in de nabijheid geplaatst met zijn bovenkant naar onder
geplooid, zodat die een recipiënt wordt waar gemakkelijk de blokken in en uit worden getoverd.
De zak is groot genoeg om tevens de scoremonitors en de zandloper te kunnen herbergen.
De Dallas-ScoreMonitors. Eén voor elk der twee partijen. De voorkant van de monitor is de zijde
met de logo en scoringstabel erop. Zuiver mechanisch, met de vinger de nummertjes naar voren
bewegen. Vooraleer de nieuwe score wordt ingebracht, attendeer de tegenpartij omtrent.
De Baron of Baronnes.
5. Gebruik voor de Dallas titel te illustreren een lintje, kraaltje, of dergelijk dat over de score-
monitor wordt gehangen, of een bierkaartje achterop de monitor, of nog... kroon jezelf!
Wie begint? Neem elk blind een blokje uit de zak. De ABC-volgorde beslist -opgelet- wie mag
beslissen wie begint! Het is namelijk niet persé de beste keuze om te mogen beginnen...
In welke richting worden de woorden op het speelveld geplaatst? In ieder geval in de richting
van de ene of de andere tegenover elkaar zittende spelers. Wees galant naar beginners of
jongeren toe. De soms geopperde optie om misschien per beurt het bord te draaien is
ondoenbaar, dat werkt te verwarrend. Uiteindelijk kan je bij Dallas ook best naast elkaar gaan
zitten terwijl je om beurten speelt.
Solitair spelen gaat heus ook. Tracht hierbij uw 'aantal beurten / maximumscore' te verbeteren.
Aanrader. Controleer vooraleer een spel te beginnen, in't bijzijn van beide partijen, of alle 100
blokjes aanwezig zijn. Strooi daarvoor de stukken middenin het speelbord en rangschik ze naast
elkaar in een vierkant van tien op tien stukken. Bij het einde van het spel verplaatst men de
stukken naar het midden om zodoende nogmaals hun aantal te controleren.
Waar komt de naam vandaan?
Het woordspel is in de eerste plaats bedacht geweest om ergens openbaar op een grote betonnen
dal gespeeld te worden. Die 'dal' is 'Dallas' geworden... Veel plezier, Eric