1. 1. galdera
Einsteinek aurreikusi omen zuen munduko
populazioaren % 98 ez zela gai izango problema hau
ebazteko.
Gu gara asma zezakeen %2 horietarikoak.
Nongoa Kolorea Edaria Animalia Tabakoa
Norvegiarra Horia Ura Katua Dunhill
Danimarkarra Urdina Tea Zaldia Blend
Ingelesa Gorria Esnea Txoria Pall Mall
Alemaniarra Berdea Kafea Arraina Prince
Suediarra Zuria Garagardoa Txakurra Blue
Master
Ondorioz, alemaniarra da arrainak dituena maskota
gisa.
2. galdera
Orduan, beste unitate batzuk asmatu ziren, hots,
unitate astronomikoa eta argi-urtea.
946.080.000.000.000.000 (94608x1013) kilometro ditu
gure galaxiaren, esne-bidearen, diametroak.
Supernoba: Oso masa handiko izarra, bere
bilakabidean maila aurreratu batera iritsiz gero lehertu
egiten dena, eta leherketaren ondorioz, bere distira 1010

2. handiagotzen duena. Desagertzeko hainbat urte behar
ditu eta tarte horretan dagoen galaxiaren argitasuna
gainditzen du. Esne-Bidean, hogeita hamar bat urtean
behin jazotzen dira horrelakoak. Supernoba, izar batek
helio osoa erre eta kolapsatzen denean gertatzen da.
Gure planetatik 0,84 argi-urtera dagoen izar batek
2007ko urtarrilean eztanda egin izan balu, guk 306
egunen buruan ikusiko genuke, hau da, 2007ko azaroan.
Naturan bilatuko adibideen artean hauek aipa
ditzakegu:
- Gure eguneroko bizitzan zerikusi handia duen
adibideetariko bat, egutegiak ezartzeko egindako
kalkulu matematikoak dira. 24 ordu da, lurrak bere
ardatzaren inguruan bira emateko behar duen
denbora, eta horren arabera, hilabeteak asmatu
zituzten, eta denbora bat etortzeko hilabete guztiek
ez dute egun kopuru berdina. Honela, lau urtean
behin, otsailak gehitutako egun bisiesto bat du.
Bestalde, 365 egun irauten du Lurrak Eguzkiaren
inguruan bira bat emateko.
- Matematikarekin lotura duen beste egoera bat,
mareen igo-jaitsierari deritzona da. Mareak edo
itsas-mailak, bai igotzen eta bai jaisten ia 6 ordu
behar ditu, hau Ilargiak eta Eguzkiak Lurrean
jarduten duten erakarpen eta aldaratzeen iraupena
da, horrela itsasoa maila altuagoan edo baxuagoan
dago.
- Beste adibide bat aurki dezakegu, grabitatearen
legea behatzerakoan. Guk, altura berdinetik botaz

3. gero, objektu astunak arinak baino lehenago
erortzen zirela uste genuen. Matematikak erakutsi
digu, ordea, ez dela horrela: bi objektuak abiadura
berdinean jausiko direla, airearekin erresistentzia
sortzen ez badute, behintzat. Adibidez, arkatz bat
eta harri bat une berean eta altura beretik botaz
gero, abiadura berdinean eroriko lirateke, nahiz eta
badakigun harria astunagoa dela.
- Matematikak, halaber, gu gauden lekutik zein
distantziatara dagoen ekaitza kalkulatzeko balio
digu. Tximista ikusten dugunetik, trumoia entzuten
den arte igarotzen diren segunduak zenbatzen
baditugu, kalkulu matematiko baten bidez jakin
dezakegu zenbat kilometrotara dagoen ekaitza eta
zenbat denbora beharko duen, gutxi gora behera, gu
gauden lekura heltzeko.
- Erreka edo ibaietan ere nabari dezakegu zein
baliagarria izan daitekeen kalkulu matematikoen
laguntza. Esate baterako, ibai zabala leku estuago
batetik pasarazten dugunean, ibaiko urak abiadura
bizkorragoa hartuko du, presioaren ondorioz. Hau
guztia, kanalaren zabaleraren arabera neurtzen da.
3. galdera
Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu problema
hau bi eratara ebatzi daitekeela. Lehenengo bertsioan,
gaixotutako larunbatean ez ziren korrika egitera irten.
Azken honen emaitzak dio, 509,5 kilometro egin
zituztela 10 astean. Beste aldakian, aldiz, 517,5

4. kilometro egingo zituzketen, larunbat horretako bertako
8 kilometroak batuz.
4.galdera: Katilukada bana izango du bakoitzak
eta bat soberan geratuko da, zortzi lagun baikara.
9 katilukada = 6 edalontzi
9 edalontzi = 3 pitxar
6 pitxar = 3 botila
2 pitxar = botila bat
9 katilukada = botila bat
Kandelaren galdera:
Galdera hau ebazteko irtenbide ezberdin batzuk
izendatuko ditugu.
1- Kandelei markarik egin ezin zaienez, erregela
alboan jarrita nahikoa izango dela bururatu
zitzaigun, beraz, kandela neurtu eta sua emango
diogu. Sua kandelaren neurriaren laurdenera
heldutakoan, 15 minutu igaro direla esan nahiko
du.
2- Neurri bereko beste kandela bat hartuz gero,
horri markak egin genezaizkioke, beraz,
kandelaren laurdena neurtu eta ordu laurden
kalkula genezake.
3- Buruketak, bestalde, ez dio surik daukagunik, eta
gutxiago kandelak sokarik duenik ere. Beraz,
kandela piztu ezin izango bagenu, ez legoke
konponbiderik.