1. ЛЕКЦ №3
СЭДЭВ:
ОНОЛ БА СУДАЛГАА
ТЭДГЭЭРИЙН
УЯЛДАА ХОЛБОО

2. ЗОРИЛГО, ЗОРИЛТ
• Зорилго: онол гэж юу вэ? Онолын судалгаа түүний хэлбэр
• Зорилт:
• Онол гэж юу вэ
Онолын бүрэлдэхүүн хэсгүүд
Онолыг бий болгож буй хэлбэр

3. ОНОЛ ГЭЖ ЮУ ВЭ?
• Онол нь ямар нэг юмс үзэгдлийг тайлбарлан нэгтгэж дүгнэсэн хэлбэрээр
бичигдсэн хоорондоо харилцан уялдаатай өгөгдлүүдийн цогц юм.
• Онол нь бодит ертөнц түүний хэсэг салбарын хөгжлийн чиг хандлагыг
тодорхойлдог.
• Онол нь судалгааны баримтад тулгуурлан хөгждөг.
• Онол нь мөн л судалгааны цар хүрээ аргыг тодорхойлдог.
• Онол нь тодорхой хязгаар дотор боловсрогдоно.
• Нэг онолоос олон аргууд бас онолууд салбарладаг.

4. ОНОЛ ГЭЖ ЮУ ВЭ?
• Онол нь үндсэн 3 элементтэй.
• 1. Өгөгдөл
• 2. Нэгтгэн дүгнэх
• 3. Тайлбарлах
• Онолын үндсэн үүрэг нь
• Судалгааны практикийг удирдан чиглүүлдэг.
• Үр дүнг тайлбарлан нэгтгэдэг.

5. Онолын бүрэлдэхүүн хэсэг
Онолын бүрэлдэхүүн хэсгүүдэд дараах үндсэн 3 зүйл орно.
Концепцийн чанартай ойлголт
• А. Ямар онолыг ашиглаж байгаа тодорхойлолт байна.
• Б. Эмпирик тодорхойлолт байна.
Хувьсах хэмжигдэхүүн
• Хамааралт бус хувьсах хэмжигдэхүүн
• Хамааралт хувьсах хэмжигдэхүүн
• Хамааралт бус хувьсах хэмжигдэхүүн нь хамааралт хувьсах хэмжигдэхүүний
өөрчлөлтөнд нөлөөлдөг.
Таамаглал
• А. Шууд
• Б.Урвуу
• Онолын учир шалтгааныг тайлбарлан дүгнэхэд гарах алдаанаас судлаачид
болгоомжлох хэрэгтэй.
• Орчны нөлөө
• Явцуурсан байдлаар судалгаа хийх

6. ОНОЛЫН БҮРЭЛДЭХҮҮН ХЭСЭГ
• Онолыг бий болгож байгаа хэлбэрээр нь
• Дедукци
• Индукци
• Дедукци – хйисвэр ойлголтуудын хүрээнд логик ерөнхий уялдаа холбоо
тогтоож улмаар эмпирик баталгаатай онолыг дэвшүүлдэг.
• Дедукци хамаарал нь онолоос таамаглал руу шилжинэ. Таамаглал
дэвшүүлэхдээ онолыг удирдлага болгодог. Өөрөөр хэлбэл,
• Онол – таамаглал – ажиглалт – ерөнхий дүгнэлт
• НА- тнууд энэ аргыг сургуульд ихэвчлэн хэрэглэдэг.

7. ОНОЛЫН БҮРЭЛДЭХҮҮН ХЭСЭГ
• Дедукцийн аргын судалгаа нь
• Ажиглана
• Анхны баримтаа цуглуулна
• Асуудлаа тодруулна
• Судалганы онолын бүтэцчилсэн хүрээг тогтооно.
• Таамаглал дэвшүүүлнэ
• Судалгааны төлөвлөлт хийнэ
• Баримт цугуулж задлан шинжилгээ тайлбар хйинэ
• Таамаглал шалгах гэсэн дараалал үе шат бүхий үйл явц юм.
• Дедукцийн аргаар хийх судалгааны үе шат
• Асуудлыг томъёолно
• Судалгананы арга зүйг боловсруулна
• Мэдээллээ цуглуулна
• Дүгнэлт гаргана
• Үр дүнг түгээн дэлшэрүүлнэ

8. ОНОЛЫН БҮРЭЛДЭХҮҮН ХЭСЭГ
• Индукци онол нь юмс үзэгдэлийн талаарх тусгаар ойлголтоос ургуулан үзэл
баримтлалын хүрээнд үр дүнг хийсвэрлэн ерөнхийлж үндсэн харилцаа
уялдаа холбоог тодорхойлон онолыг боловсруулдаг.
• Индукцийн хамаарал нь ажиглалтаас - ерөнхий дүгнэлт – онолд шилжинэ.
• Индукцийн аргын үе шат нь
• Ажиглах
• Анхны баримт цуглуулах
• Асуудлыг тодруулах
• Судалгааг төлөвлөн зохион байгуулах
• Баримт цуглуулж задлан шинжилгээ хийх
• Таамаглал дэвшүүлэх
• Онолын бүтэцчилсэн хүрээг тогтоох

9. НИЙГМИЙН АЖЛЫН СУДАЛГААНЫ
АСУУДЛЫГ ТОМЪЁОЛОХ НЬ
• Судалгааны асуудлыг томъёолох гэдэг нь аливаа юмс үзэгдлийн орон зай
буюу судлагдахууны уурхай.
• Судалгааны арга зүйг томъёолоход дараах зүйлсийг зайлшгүй харгалзан
үзэх ёстой.
• Хувийн сонирхол хэрэгцээ: аливаа судалгааны сэдэв нь ихэвчлэн судлаачын зан
төлөвийн зарим онцгой талыг сонирхсон сонирхол магадгүй тухайн асуудлаар
хувийн туршлага хуримтлуулсан зэрэгтэй холбоотойгоор судалганд сонгогдох
нь элбэг байдаг. Гэхдээ судлаач сэдвээ сонгохдоо хувийн сонирхолоо дагсан ч
шинжлэх ухааны үндэслэлийг анхаарах нь чухал.

10. НИЙГМИЙН АЖЛЫН СУДАЛГААНЫ
АСУУДЛЫГ ТОМЪЁОЛОХ НЬ
• Урьдчилсан судалгаа: судалгааны асуудлыг сонгох хамгийн үр дүнтэй эх
сурвалжийн нэг нь урьдчилсан судалгаа юм. Учир нь шинэ асуудлууд
судалгааны үр дүнгээс урган гарч ирдэг. Өмнөх судалгааны цар хүрээг
тэлэх буюу тухайн судалгаагаар хариулагдаагүй асуудлуудад чиглэх нь
судалгааны асуултыг олох сайн арга зам юм. Судалгааны сэдвээ сонгохдоо
тухайн нйигэмд тулгараад байгаа тухайн асуудлуудын тухай ном, сонин,
хэвлэл тогтмол уншиж байх хэрэгтэй. Эдгээр асуудлууд тодор зайлшгүй
судлагдвал зохих асуудлууд байдаг.

11. НИЙГМИЙН АЖЛЫН СУДАЛГААНЫ
АСУУДЛЫГ ТОМЪЁОЛОХ НЬ
• Хөтөлбөрийн үнэлгээ: нийгмийн үйлчилгээний байгууллагууд
үйлчлүүлэгчдээ үр дүнтэй үйлчилгээ хүргэхийн тулд үйлчлүүлэгчийнхээ
тухай мэдээ цуглуулах үүднээс хэрэгцээг үнэлэх судалгаа явуулахыг
шаардлага болгодог. Практик ажилтнууд тодорхой асуудалд хандсан
хамгийн үр дүнтэй интервенцийн стратегийг мэдэх шаардлагатай.
• Улс төр, нийгмийн бодлого
• Хөрөнгө санхүү
• Цаг хугацаа

12. НИЙГМИЙН АЖЛЫН СУДАЛГААНЫ
АСУУДЛЫГ ТОМЪЁОЛОХ НЬ
• Асуудлыг томъёолох чиг үүрэг:
• 1. Асуудлыг нарийвчлан тодорхойлох хэрэгтэй
• Концепцийн ойголтонд тайлбар хийх
• Судалаанд холбогдох ном зохиол унших, материал судлах /тэмдэглэл
хөтлөх, ишлэл/
• Судалгааны объект
• 1 удаагийн ба тууш /давтамжтай/ судалсгаа
• 2. Судалгааны боломж: цаг хугацаа, хөрөнгө санхүү орно.Ажиглалт
судалгааны
орон зай
Мэдрэх,
тэмдэглэл
хөтлөх, эх
сурвалжаас
дүгнэлтхийх
Мэдээлэл
эргэлзээ тэй
бодол, зорилт

13. НИЙГМИЙН АЖЛЫН СУДАЛГААНЫ
АСУУДЛЫГ ТОМЪЁОЛОХ НЬ
• 3. Ном зүй чухал: тодорхой зорилтыг хангахаар эсвэл сэдвийн мөн чанар,
түүнийг хэрхэн судлагдсан талаар тодорхой үзэл бодлын үүднээс бичигдсэн
мэдээлэл, санаа, өгөгдөл болон баримт нотолгоог агуулсан тодорхой
сэдвийн дагуу байгаа материалыг сонгох мөн судалгаатайгаа холбогдуулан
үр дүнтэйгээр үнэлж дүгнэсэн зүйл.
• Ном зүйн тойм нь
• 1. Академик судалгааны ажилтын үндэс
• 2. Судалгаа хийж эхлэхээс өмнө судалгаа хийх боломжийг тодорхойлдог.
• Судалгааны сэдвийг нарийвчлахад тусалдаг.

14. СЭДЭВ СОНГОХ ЗӨВЛӨМЖ
• 1. Өөрийн сонирхож буй сэдвээ сонго
• 2. Сэдвийн талаар мэдэхийг хүсч байгаа зүйлийнхээ жагсаалтыг гарга.
• 3. Жагсаалтаасаа анхаарах асуудлаа сонго
• 4. Тухайн асуудлаа өөрийн мэдлэгтэйгээ холбон авч үзэх
• 5. Судалгааны асуултуудыг гаргах
• 6. Ойлголтондоо эмпирик тайлбар хий
Судлаачийн хувьд суралцах ур чадвар
• Өөрчлөлтөнд дасан зохицох
• Судалгаанд дадлагажих хэрэгтэй.
• Академик түвшинд судалгаа явуул
• Өөрийнхөө гаргаж байгаа санал аргументийг холбо
• Нээлттэй ханд
• Урьдчилсан ойлголттой байх хэрэгтэй
• Шургуу зан, сайтар тунгаан бодох хэрэгтэй
• Үндэслэлтэйгээр аливаа зүйлд ханд
• Эрдэм шинжилгээний ажлын журмыг дага

15. СЭДЭВ СОНГОХ ЗӨВЛӨМЖ
• Асуудал санаа онол
Үзэл баримтлал судалгааны түүвэр
Тодорхойлох арга сонгох
Ашиглах
мэдээлэл цуглуулах
дүн шинжилгээ хийх
үр дүнг таамаглах

16. АНХААРАЛ ТАВЬСАНД
БАЯРЛАЛАА