1. 3-Р УЛИРАЛД
ÁÈÇÍÅÑÈÉÍ АНГЛИ ХЭЛ - I ХИЧЭЭЛИЙН ХӨТӨЛБӨР
1. Индекс: ÁÀÕ - 201
2. Мэргэжил: ÍÁÁ, Санхүүгийн удирдлага, ОУХМ
3. Судлах кр: 3кр
4. Судлах улирал: III улирал
5. Зорилго: Бизнесийн англи хэл-1 хичээлийг Ерөнхий англи хэл-2 хичээлийн мэдлэгт
тулгуурлан заах бөгөөд хичээлийн зорилго нь өмнө эзэмшсэн үгсийн санг нэмэгдүүлэх,
хэл зүйн мэдлэгèéã ã¿íçãèéð¿¿ëýí ñóäëàõ, áèçíåñèéí àíãëè õýëний ¿ãийн санг
ýçýìøүүлэõ, дэлгэрэнгүй õàðèëöàí ÿðèàã ñîíñîæ îéëãîõ, ÿðèõ, óíøèõ, çîõèîí áè÷ëýã
áè÷èõ ÷àäâàðûã сàéæðóóëàõ çýðãýýð äàðààãèéí ò¿âøíèé áèçíåñèéí àíãëè õýëèéã ¿çýõ
суурь ìýäëýãèéã îëãîõîä îðøèíî.
6. Зорилт:
 Àíãëè õýëíèé àíõàí øàòны мэдлэгт суурилан áèçíåñèéí англи хэлний ярианы
болон бичгийн хэлний чадвартай болгох, хэл зүйн àíõàí шатны үндсэн дүрмèéã
áèçíåñèéí àíãëè õýлэíä ã¿íçãèéð¿¿ëýí ñóäàëæ, ñýäýâòýéãýý óÿëäóóëàí хэрэглэх
чадварыг эзэмшүүлэх
 Áàíê, çî÷èä áóóäàë, ðåñòîðàí, îíãîöíû áóóäàë, õóðàë öóãëààí, àæëûí áàéð, ãýõ
ìýò áèçíåñèéí áàéãóóëëàãóóäàä харилцаõàä õýðýãëýãäýõ 300 îð÷èì шинэ ¿ã
õýëëýãòýé áîëãîõ, тухайн газруудад өрнөж болох үйл явдлыг дүрчлэн тоглох
 Мэргэжлийн үг хэллэгийг ашиглан зөв оновчтой өгүүлбэр зохиох, харилцан яриаг
сонсож ойлгох, бусдын яриаг сонсож асуулт тавих, чөлөөт болон мэргэжлийн
сэдвээр 60-80 ¿ãòýé монолог, 80-100 үгтэй диалог зохиож ярих, 80-100 үгтэй
зохион бичлэг бичих
 Àëáàí áà àëáàí áóñ çàõèäàë бичих
 Áàãààð àæèëëàх, øèéäâýð ãàðãàх
7. Хичээлийн хэлбэр: дадлага
8. Ноогдох цаг: 96 цаг
9. Сэдвийн дэлгэрэнгүй агуулга: Бизнесийн áàéãóóëëàãа, êîìïàíий ¿éë àæèëëàãàà,
á¿òýýãäýõ¿¿í çýðãèéí òàëààð àñóóõ, õàðèóëàõ, бизнес àÿëàëä áýëòãýõ, аялах, çî÷èä
áóóäàë ñîíãîõ, çàõèàëàõ, îíãîöíû áîëîí ãàëò òýðýãíèé öàãèéí õóâààðü àñóóõ,
õàðèóëàõ, óóëçàëò òîâëîõ, хүñýëò òàâèõ, хаðèó ºãºõ, ÷èãëýë çààõ, àëáàí áà àëáàí áóñ
çàõèäàë áè÷èõ, êîìïàíè баéãóóëëàãûí äîòîîä çîõèîí áàéãóóëàëт, á¿òэц болон òºñөл
òàíèëöóóëàõ, á¿òýýãäýõ¿¿н ¿éë÷èëãýýíèé ÷èã õàíäëàãûã ãðàôèê áîëîí á¿ä¿¿âч
ашиглан танилцуулах, êîìïàíèé ò¿¿хтэй танилцах, байгууллагын èðýэдүйг тààìàãëаõ,
õýðýãëýã÷äèéí ãîìäëûã õ¿ëýýí àâàх, øèéäâýðëýõ, ìýäýýëëèéã øàëãàх, àëäààòàé
ìýäýýëëèéã çàñàõ, àæëûí áàéð áîëîí á¿òýýãäýõ¿¿íèé òàëààð ñóðòàë÷èëãàà õèéõ,
àæèëä îðîõ õ¿ñýëò ãàðãàõ, òîâ÷ àíêåò áè÷èõ, ººðèéíõºº òàëààð äýëãýðýíã¿é
òàíèëöóóëãà áè÷èõ, àæëûí áàéðàí äàõü íºõö뺺 ä¿ðñëýí ÿðèõ ãýõ ìýò.
1

2. Áèçíåñèéí àнгли хэл -I хичээлийн сэдэвчилсэн төлөвлөгөө
No Week Subject Hour Explanation
1 Sep You and your company 2 Grammar and speaking
01-08 People in business
The Present Simple Tense
Talking about your company-Adverbs 2 Grammar and exercises
Company facts and figures –the numerals 2 Practice and speaking
2 Sep Work and leisure –review 2 Speaking and exercises
08-15 Preparing a trip 2 Grammar and practice,
Choosing a hotel-There is/are speaking
Booking a hotel- telling time 2 Practice
3 Sep Flying out - vocabulary for making requests and orders 2 Listening
15-22 Away on business-Arriving 2 Speaking
Have and have got, countable or uncountable nouns
Going out-making a call 2 Practice and speaking
4 Sep Arranging to meet-talking about giving directions, 2 Practice and speaking
22-29 much/many, some/any
Practice 2 listening
Eating out- would like/like 2 Grammar, practice and
writing
5 Sep Review 2 Exercises
29-Oct Midterm test I 2 Test
06 Visiting a company-Arriving at company- 2 Exercises, speaking, and
Past Simple Tense writing
6 Oct Meeting new people-introduction 2 Speaking and practice
06-13 Explaining structure –vocabulary 2 Speaking and listening
New developments –current activities, Present 2 Grammar and speaking
Continuous Tense
7 Oct Company developments-a few/ a little, not much/ not 2 Grammar, reading and
13-20 many writing
Personal developments- 2 Listening and speaking
Future engagements-present continuous for future 2 Grammar, listening and
writing
8 Oct Fixing the date- arranging to meet 2 Listening
20-27 Getting connected - 2 Speaking
Appointments 2 Speaking and listening
9 Oct Describing and Comparing –comparing, comparative 2 Grammar, reading and
27- and superlative adjectives 1 speaking
Nov Describing products 2 Speaking and writing
03 Midterm test II 2 Test
10 Nov Evaluating products-adjectives for description 2 Listening and speaking
03-10 Success stories-a life story-past time reference 2 Reading
Lending and borrowing-financial vocabulary 2 Reading
11 Nov A family business –sentence linkers 2 And listening
10-17 Dealing with problems-making decisions, will or present 2 Reading and speaking
continuous
Complaining-will and shall 2 Grammar, listening
2

3. 12 Nov Thinking ahead, I think that or I don’t think that 2 Reading and listening
17-24 Apologizing- 2 Speaking
People at work-suggesting and recommending 2 Speaking and writing
Should/shouldn’t
13 Nov24 Job responsibilities-modal verbs-must/have to 2 Grammar, reading and
- speaking
Dec 01 Correcting information 2 Speaking and practice
Midterm Test III 2 Test
14 Dec Getting a job-job advertisements 2 Speaking and reading
01-08 Applying for a job-The present Perfect Tense 2 Grammar, reading and
speaking
The interview –present perfect or past simple 2 Listening and writing
15 Dec Working in the nineties -Changing careers –review for 2 Reading and practice
08-15 past, future, present perfect
In the office-Comparatives/superlatives 2 Grammar, reading
Company culture-Modal verbs in the past 2 Grammar, reading , speaking
16 Dec Used to 2 Writing
15-22 Review Speaking and writing
Final Test 2 Final test
10. Ýçýìøâýë çîõèõ ìэдлэг, чадвар, дадал
Мэдлэг
 Бàéãóóëëàãа, êîìïàíий ¿éë àæèëëàãàà, дотоод зохион байгуулалт, удирдлагын
бүтэц, á¿òýýãäýõ¿¿í çýðãèéí òàëààð àñóóõ, õàðèóëàõ, á¿òýýãäэхүүíèé øèíæ
÷àíàð áîëîí ¿éë÷èëãýýíèé ÷èã õàíäëàãûã ãðàôèê áîëîí á¿ä¿¿â÷ àøèãëàí
ä¿ðñëýõ, çî÷èä áóóäàë ñîíãîõ, çàõèàëàõ, ãàëò òýðýã, онгоцны öàãèéí õóâààðü
àñóóõ, õàðèóëàõ, хурал уулзалтын öàã òîãòîîõ, àëáàí áà àëáàí áóñ çàõèäàë
áè÷èõ, óòñààð ÿðèõ, çî÷äûã óãòàх, ¿äýõ, òàëàðõàëûí çàõèäàë áè÷èõ, ìýäýýëýë
ñîëèëöîõ, төсөл òàíèëöóóëàõ çýðýãò õýðýãëýãäýõ øèíý ¿ã õýëëýг эзэмшүүлнэ.
 Англи хэлний õýëç¿éí ìýäëýãèéã ã¿íçãèéр¿¿ëýí îëãîíî.
Чадвар
 Á¿òýýãäýõ¿¿í áîëîí áàéãóóëëàãûí òàëààð ä¿ðñýëñýí ýõèéã óíøèæ îéëãîõ
 Êîìïàíèé ¿éë àæèëëàãààíû òàëààð õàðèëöàí ÿðèàã ñîíñîæ îéëãîí, õýðýãòýé
ìýäýýëëýý îëæ àâàõ, товчлол хийх
 ªãºãäñºí ìýäýýëëèéн дагуу тодорхой ñýдвээр 80-100 ¿ãèéí õ¿ðýýíä õàðèëöàí
ÿðèõ, 50-80 ¿ãèéí õ¿ðýýíä ìîíîëîã зохион ярих
 ×èãëýë áîëîí áàéðøèë çààõ óãòâàð ¿ãñèéã àøèãëàí, çî÷èä áóóäàë, îíãîöíû
áóóäàë, ðåñòîðàí çýðýã ãàçðóóäàä î÷èõ ÷èãëýëèéã àñóóõ, õàðèóëàõ
 Зî÷èä áóóäàë, îíãîöíû áóóäàë, ðåñòîðàí çýðýã ãàçðóóäàä çàõèàëãà ºãºõ ÿðèàã
ñîíñîæ îéëãîõ, адил õàðèëöàí ÿðèà çîõèîí ÿðèëöàõ
 Öàãèéí õóâààðèéí äàãóó óóëçàëò, õóðëûí òîâ òîãòîîх, óòñààð ÿðèõ, çàõèäàë
áè÷èõ, ôàêñ ÿâóóëàõ
3

4.  Êîìïàíèà òàíèëöóóëàõ, зî÷äûã óãòàæ àâàõ, ¿äýõýä ä¿ð÷ëýí òîãëîõ çýðýã
÷àäâàðóóäûã ýçýìø¿¿ëíý.
Дадал
 Áèçíåñèéí õ¿ðýýíä øèíýýð õ¿íòýé òàíèëöàõ
 ªºðèéí àæèëëàæ áàéãàà áàéãóóëëàãûã òàíèëöóулàõ
 Áèçíåñèéí àæëààð óòñààð ÿðèõ, çàõèäàë áè÷èõ
 ªºðèéí àæèëëàæ áóé байгууллага áîëîí áóñàä áàéãóóëëàãûí á¿òýö çîõèîí
áàéãóóëàëòûã òàéëáàðëàí, ÿðиõ
 Áèçíåñèéí óóëçàëòûí öàã òîâëîæ, òºëºâëºãºº ãàðãàõ
 Áèçíåñèéí õ¿ðýýíä ñàíàë õ¿ñýëò òàâüæ, õàðèóëаõ
 ªºðèéí çàí áàéäàë, àæèë ìýðãýæëèéí òóðøëàãûí òàëààðõè òîâ÷ òàíèëöóóëãà
áýëòãýõ
 Àæèëä îðîõ ºðãºäºë áè÷èõ
 Á¿òýýãäýõ¿¿í çàõèàëàõ áîëîí ñóðòàë÷ëàõ çýðýã ÿðèõ, áè÷èõ, óíøèõ äàäàë
ýçýìø¿¿ëíý.
11. Агуулга хэрэгжүүлэх арга зам: Дадлагын хичээлийн хэлбэрээр хэрэгжинэ. Мөн
багшийн удирдлага доор оюутны танин мэдэх идэвхтэй үйл ажиллагаа давамгайлсан
байдлаар хичээлийг зохион байгуулна. Сургалтын идэвхтэй бусад аргуудыг хэрэглэнэ.
Үүнд:
 KWL ийн арга
 Зураг харж санаагаа илэрхийлэх, зургийг дүрслэх
 Үгийн сүлжээ
 Өгүүлбэр зохиох
 Эхэд анализ хийх
 Багаар ажиллах
 Харилцан яриа зохиох
 Хэлэлцүүлгийн арга
12. Áèçíåñèéí àíãëè õýë-I õè÷ýýëýýð îþóòíû áèå äààí ã¿éöýòãýõ àæëóóä
Cýäýâ Äîëîî Õýëáýð Àðãà÷ëàë ¯íýëãýý-
õîíîã íèé
õýëáýð
Describing a I-II week 1 àëäàðòàé Îþóòíóóä 1 àëäàðòàé áèçíåñìåí 30
famous áèçíåñìåíèé òàëààð ñîíãîí àâ÷ ò¿¿íèé òàëààð ìýäýýëýë
businessman áè÷èæ ÿðèõ öóãëóóëàí áè÷èæ ÿðèíà
Translation III-IV Äýëõèéí õàìãèéí Áàãø 2 îþóòíû äóíä íýã ýõ ºãºõ
“Top 100 week àëäàðòàé 100 çî÷èä áºãººä îþóòíóóä äóíäàà îð÷óóëàõ
hotels” áóóäëûí òàëààðõè áîëîâ÷ òóñ òóñäàà ÿðüæ õàìãààëíà.
ýõèéã óíøèæ
îð÷óóëàí ÿðèõ 30
4

5. Presenting a V-VI 1 êîìïàíèé Îþóòíóóä 1 êîìïàíè ñîíãîí àâ÷ 30
company week òàíèëöóóëãà õèéí òóõàéí êîìïàíèé ò¿¿õ, á¿òýö çîõèîí
áàãøèä áîëîí áàéãóóëàëò, á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýý
àíãèéíõàíäàà ÿðèõ çýðãèéã áàãòààñàí òàíèëöóóëãà
áýëòãýíý.
Describing and VII-VIII Á¿òýýãäýõ¿¿íèé Áàãø îþóòíóóäûã 4,4-ðíü áàã áîëãîí 30
advertising a week øèíæ ÷àíàð õóâààæ íýã íýã á¿òýýãäýõ¿¿í ñàíàë
product îíöëîãûã ä¿ðñëýí áîëãîíî. Áàãóóä áàãøèéí ñàíàë
ñóðòàë÷ëàõ áîëãîñîí ýñâýë ººðñäèéí ñîíãîñîí
á¿òýýãäýõ¿¿íèé øèíæ ÷àíàð
îíöëîãèéã ä¿ðñëýí ìºí òóõàéí
á¿òýýãäýõ¿¿íä çîðèóëñàí
ñóðòàë÷èëãàà õèéíý.
Writing a letter IX-X Ãîìäîë ìýä¿¿ëñýí ªºðñäèéí ñîíãîñîí áàéãóóëëàãûí 30
of complaints week áîëîí óó÷ëàë õ¿ññýí á¿òýýãäýõ¿¿í áîëîí ¿éë÷èëãýýíèé
and apologizes çàõèäàë áè÷èõ òàëààðõ ãîìäîë ìýä¿¿ëñýí áîëîí ò¿¿íä
óó÷ëàë õ¿ññýí çàõèäàë áè÷èæ ãîë ãîë
õýëëýã¿¿äýýð àñóóãäàõ
Job XI-XII Àæèëä àâàõ çàð Îþóòíóóä ñîíèíãîîñ 2,2 àæèëä àâàõ 30
advertisement week îð÷óóëàõ çàð îëæ ñîíãîí îð÷óóëíà.
Writing a CV XIII-XIV ªºðèéí àæëûí Îþóòíóóä ººðñäèéí àæèëä îðîõ 30
week íàìòàð áîëîí õ¿ñýëò áóþó çàõèäàë, çàí áàéäëûí
òîäîðõîéëîëòîî òîäîðõîéëîëòîî áè÷íý.
áè÷èõ
Ñomparing XV-XVI 2 àæëûã õàðüöóóëàõ 2 ìýðãýæèë ñîíãîí àâ÷ ñóë áîëîí äàâóó 30
two jobs week òàëóóäûã õàðüöóóëàí áè÷èæ ÿðèõ
13. Үнэлгээний хэлбэр: Áàãø óëèðëûí ÿâöàä çààæ áóé õè÷ýýëýýð îþóòíûã
òàñðàëòã¿é, æèãä ¿íýëýí ä¿ãíýæ, 5аас доошгүй óäàà ÿâöûí øàëãàëò авсан байна.
Òóõàéí õè÷ýýëýýð îþóòíû ìýäëýã ÷àäâàðûí óëèðëûí ¿íýëýëòèéã ãàðãàõäàà
îþóòíû õè÷ýýëèéí ÿâö äàõü ирц 20 îíîî, èäýâõ îðîëöîî болон явцын шалгалтын 20
îíîî, áèå äààн ã¿éöýòãýñýí àæил 30 îíîî, улирлын øàëãàëò 30 îíîî гэсэн үнэлгээний
шалгуураар òóñ òóñ дүгнэõ áºãººä нийт îноо 100 байна.
 Бизнеийн мэргэжлийн 2-ð àíãèéí I óëèðàëä áèçíåñèéí àíãëè õýëèéã ñóäëàõäàà
îþóòàí íèéò 48ïàð áóþó 96 цаг õè÷ýýëд /äîëîî õîíîãò 3 ïàð/ õàìðàãäàõ ¸ñòîé
áºãººä áàãø óëèðëûí ýöýñò îþóòíû èðöèéí îíîîã íýã á¿òýí öàãèéã 0.4
îíîîãîîð òîîöîí õóâèëàí ãàðãàíà.
 Áàãø îþóòíû õè÷ýýëèéí ÿâö äàõü èäýâõè îðîëöîî, ìýäëýãèéí õ¿ðýýã õàðãàëçàí
20 õ¿ðòýëõ îíîîã өгнө.
 Îþóòàí íèéò 8 óäààãèéí /õî¸ð äîëîî õîíîãò íýã óäàà/ áèå äààõ àæëûã
ã¿éöýòãýí øàëãóóëàõ ¸ñòîé áºãººä áàãø íýã óäààãèéí áèå äààëòûã 30 õ¿ðòýëõ
îíîîãîîð ä¿ãíýí óëèðëûí ýöýñò íèéò àâñàí îíîîã 8-ä õóâààí ¿íýëãýýã òîîöíî.
 Îþóòàí óëèðëûí ÿâöàä íèéò 5 óäààãèéí ÿâöûí øàëãàëò ºãºõ ¸ñòîé áºãººä
áàãø íýã óäààãèéí øàëãàëòûã 5 îíîîãîîð òîîöîí ¿íýëãýýã ãàðãàíà.
5

6.  Îþóòàí óëèðëûí ýöýñò улирлын øàëãàëò ºãºõ áºãººä ýíý øàëãàëòûí ¿íýëãýý
30 îíîî áàéíà.
Багш оюутны улирлын нийт оноог шалгалтын хуудас, оюутны сурлагын дэвтэрт
оноо болон үсгэн тэмдэглэгээгээр бичиж, гарын үсгээр баталгаажуулна.
14. Сургалтын хэрэглэгдэхүүн:
Áèçíåñèéí англи хэл-1 хичээлийн сургалтын үндсэн ном сурах бичиг нь New Business
Basics /Oxford University Press/ 1998 New Business basics íîìûí õóóðöàã байна.
Нэмэлт материалууд нь
 English Grammar in Use / Raymond Murphy/ 1997
 Business English by Jigjidsuren Baldandorj and Munkhbaatar Jugder 1998
 The Language of Business English by Nick and Simon Sweeney 1994 ãýõ çýðýã
íîìóóä áàéíà.
Мөн хичээлийн нэмэлт материалыг багш нар интернет болон бусад англи хэл дээрх сонин
сэтгүүл ашиглан бэлтгэнэ.
Ашигладаг веб сайтууд:
www.bogglesworldesl.com
www.nonstopenglish.com
6

7. Ìåíåæìåíòèéí ¿íäýñ õè÷ýýëèéí хөтөлбөр
1. Èíäåêñ: МСУ-206
2. Õè÷ýýëèéí íýð: Ìåíåæìåíòèéí ¿íäýñ
3. Êðåäèò: 3
4. Нийт заах цаг: 32 цаг лекц, 32 цаг семинар, нийт 64 цаг
5. Øààðäëàãà çàëãàìæ õîëáîî: Мàðêåòèíãийн үндэс, ñàíõ¿¿ãèéí ìåíåæìåíò,
êîðïîðàöèéí ñàíõ¿¿, áàíêíû ìåíåæìåíò, ¿éëäâýðëýë ¿éë àæèëëàãààíû ìåíåæìåíò
зэрэг менежментийн хичээлүүдийн суурь болно.
6. Õè÷ýýëèéã ñóäëàõ àðãà÷èëñàí çààâàð:
À. Õè÷ýýëèéí çîðèëãî, õýðýãöýý, à÷ õîëáîãäîë: Ýíýõ¿¿ õè÷ýýëèéã áèçíåñèéí
óäèðäëàãûí àíãèóäàä ñóóðü õè÷ýýë áîëãîí ¿çíý. Ýíä óäèðäëàãûí óõààíû ìºí ÷àíàð,
¿íäñýí ôóíêöóóä, áàéãóóëëàãûã óäèðäàõ òухай ñóóðü ìýäëýãèéã îëãîõîä ýíý õè÷ýýëèéí
ãîë çîðèëãî îðøèíî.
Á. Ýçýìøâýë çîõèõ äàäàë, ÷àäâàð:
 Òóñ õè÷ýýëèéã ñóäàëñíààð îþóòíóóä óäèðäëàãûí óõààíû òàëààðõ åðºíõèé
îéëãîëòòîé áîëæ, àæëûã ñèñòåìòýé äàðààëàëòàéãààð ã¿éöýòãýõ îíîëûí
¿íäñèéã îëæ àâàõ, öààøèä ñóäëàõ õè÷ýýë¿¿äèéí ñóóðü äýâñãýðèéã á¿ðä¿¿ëýõ
¸ñòîé.
 Удирдлагын ухààíû ¿íäñýí îéëãîëòóóä, óðñãàë ÷èãëýë¿¿äèéí àãóóëãûã îíîëûí
ã¿íçãèé ¿íäýñòýé òàéëáàðëàæ îþóòíóóä ººðñ人 áèå äààæ хүн, байгууллага,
íèéãýì, ñýòãýõ¿éí îëîí òàëò àñóóäëóóäàä ¿íýëýëò ä¿ãíýëò ºãºõ ÷àäâàð
ýçýìø¿¿ëíý
 Íèéãýì, àìüäðàë àõóéí àëèâàà òóëãàìäñàí àñóóäëóóäàä îëîí òàëààñ íü
óõààëàã õàíäàæ, çîõèñòîé õóâèëáàð ñîíãîí àâ÷ çºâ øèéäýë îëîõ, ñýòãýëãýýíèé
ñî¸ë, àðãà ç¿é ýçýìø¿¿ëñýí áàéíà.
Â. Îþóòíû áèå äààñàí àæèëëàãàà: Õè÷ýýëèéí ¿ðãýëæëýõ õóãàöààíä õîëáîãäîõ íîì
çîõèîëóóäòàé òàíèëöàæ, ìýäëýãýý áàòàòãàõ ¿¿äíýýñ өгөгдсөн ñýäâ¿¿äýýñ ñîíãîëò õèéæ
áèå äààëòûí àæèë хийж мэдлэгээ үнэлүүлнэ .
Ã. Îþóòíû ìýäëýãèéã ¿íýëýõ: ¯íýëãýý íü ÿâöûí áîëîí улирлын ýöñèéí ãýñýí õî¸ð
õýëáýðòýé áàéíà. Îþóòíû ìýäëýã ÷àäâàðûã ¿íýëýõäýý
À. Òåñò Á. Àñóóëò Â. ßðèëöëàãà Ã. Áè÷ãèéí
ãýñýí õýëáýð¿¿äýýð 3-4 óäàà ¿íýëæ ä¿ãíýíý. ¯íýëãýý íü òóõàéн õè÷ýýëèéí ýçýìøèëò,
îíîëûí ìýäëýãèéã ïðàêòèêò àøèãëàõ ÷àäâàð, äàäàë, öààøèä áóñàä õè÷ýýë¿¿äòýé
óÿëäóóëàí àøèãëàõ ÷àäâàð çýðãèéã òîäîðõîéëæ àíãè äýâøèí ñóðàëöàõ àñóóäëûã
øèéäâýðëýõ çîðèëãîòîé. ¯¿íèé çýðýãöýý îþóòíû õýë ÿðèà, ñýòãýõ¿éã õºãæ¿¿ëýõýä
÷èãëýãäýíý.
Îþóòíûã ¿íýëýõäýý äýýä áîëîâñðîëûí êðåäèò ñèñòåìèéí ¿íýëãýýíèé çàð÷èì,
øàòëàëûí çàãâàðûã ¿íäýñ áîëãîíî. ¯¿íèé äàãóó ¿íýëãýý íü 4 õýñãýýñ á¿ðäýíý. ¯¿íä:
1. Õè÷ýýëèéí èðöèéã ¿íýëýõ
Ýíý íü òóõàéí îþóòàí ëåêö, ñåìèíàðûí õè÷ýýëä áèåýð ñóóñàí áà îðîëöñîí áàéäàë,
èäýâõ çýðýãò ¿íäýñëýãäýíý. Íèéò 20 оноо áàéíà.
7

8. 2. Óëèðàëûí ÿâöàä ýçýìøñýí ìýäëýã, ÷àäâàðûã ¿íýëýõ
Òóõàéí õè÷ýýëèéí ñòàíäàðò, õºòºëáºðèéí äàãóó çàéëøã¿é ýçýìøâýë çîõèõ ìýäëýã,
÷àäâàðûã ¿íýëýõ ¿íýëãýý þì. ¯¿íä: Øàëãàëò ø¿¿ëýã, àñóóëãà, áè÷ãýýð ¿íýëãýý òîãòîîæ
¿íýëíý. Íèéт 20 оноо áàéíà.
3. Улирлын явцад хийж гүйцэтгэх ажилбаруудыг үнэлэх
Оюутны семинарын хичээлээрх оролцоо, өгөгдсөн ажилбаруудыг хийж гүйцэтгэж
байгаа байдалд өгөх үнэлгээ. Нийт 20 оноо байна.
4. Îþóòíû ñóðàëöàõ ¿éë àæèëëàãàà, áèå äààëòûí àæëûã ¿íýëýõ
Îþóòíû õóâèéí èäýâõ, ººðèéí áèå äààí õèéæ ã¿éöýòãýñýí àæëûí áèåëýëò çýðýãò
òóëãóóðëàí áàãø îþóòíû õàìòðàí àæèëëàñíû ä¿íä îëãîõ ¿íýëãýý þì. Íèéт 15 оноо áàéíà.
5. Óëèðëûí ýöñèéí øàëãàëòûí ¿íýëãýý
Õºòºëáºð ¸ñîîð ¿çýæ ñóäàëñàí êóðñ õè÷ýýëèéí àãóóëãûã ñòàíäàðòûí äàãóó áîëîâñðóóëæ,
õàðúÿà òýíõèìèéí ç¿ãýýñ õÿíàí áàòàëãààæóóëñàí àñóóëò, òåñòèéí äàãóó àìààð áîëîí áè÷ãèéí
õýëáýðýýð øàëãàæ ¿íýëíý. Нèéт 40 оноо áàéíà.
Õè÷ýýëèéí æèëèéí ýöýñò õºòºëáºðèéí çîðèëãîîð òîäîðõîéëñîí ìýäëýã, ÷àäâàð, äàäëûã ÿìàð
ò¿âøèíä ýçýìøñýíèéã íü õàðãàëçàí äîîðõ ýöñèéí ¿íýëãýýã ºãíº.
“À” õºòºëáºðèéí çîðèëãîîð òîäîðõîéëñîí ìýäëýãèéã äýýä çýðãýýð ýçýìøñýí, ýíý òàëààð
òîäîðõîé êåéñ äýýð àæèëëàæ, àðãà àðãà÷ëàëûã çºâ õýðýãëýõ ÷àäâàðûã õàíãàëòòàé ò¿âøèíä
ýçýìøñýí, ýíý õ¿ðýýíä õîëáîãäîõ øèéäâýðèéã ãàðãàõ äàäàë ýçýìøñýí
“B” õè÷ýýëèéí îéëãîëòûí òàäààð ìýäëýã òîäîðõîé ò¿âøèíä ýçýìøñýí, êåéñ äýýð àæèëëàõ
àðãà àðãà÷ëàëûã ýçýìøñýí, ýíý õ¿ðýýíä õîëáîãäîõ øèéäâýðèéã ãàðãàõ çîõèõ äàäàë ýçýìøñýí.
“C” õè÷ýýëèéí îéëãîëòûí òàëààð äóíä çýðýã, õè÷ýýëèéí ýçýìøèëò äóíä ýçýìøñýí, òîõèîëäîë
êåéñ äýýð àæèëëàõ, àðãà àðãà÷ëàëûã çºâ õýðýãëýõ, áîëîâñðóóëàëò õèéõ ýíý õ¿ðýýíä õîëáîãäîõ
÷àäâàðûã äóíä çýðýã ýçýìøñýí.
“D” õè÷ýýëèéí òóõàé îéëãîëò, ìýäëýãèéí èõýíõèéã ìóó ýçýìøñýí, õè÷ýýëèéí çîðèëãîîð
òàâèãäñàí ÷àäâàð, äàäëûã èõýíõ òîõèîëäîëä ýçýìøýýã¿é.
“F” õè÷ýýëèéí òàëààð ìýäëýã ýçýìøýýã¿é, õè÷ýýëèéí çîðèëãîîð òîäîðõîéëîãäñîí ÷àäâàð,
äàäëûã ýçýìøýýã¿é.
Ä. Àøèãëàõ íîì ç¿é.
- Ò. Äîðæ, ¯. ×èìýä, Ìåíåæìåíò (2000)
- Á. ̺íõæàðãàë, Á. Àìàðæàðãàë, Ìåíåæìåíò
- Þ. Àäúÿà, Ìåíåæìåíòèéí óõààí (2002)
- Ä. Äîðææàâ, Óäèðäàõóéä ñóðàëöàõ íü (2002)
- Õ. Ï¿ðýâäàãâà, Ìåíåæìåíò (1997)
7. Àíãè: Ñàíõ¿¿-2, Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë-2, Олон улсын хцдалдааны менежмент-2
Ìåíåæìåíòèéí ¿íäýñ õè÷ýýëèéí ñýäýâ÷èëñýí òºëºâëºãºº
№ Хичээлийн сэдэв Цаг
1 Менежментийн тухай үндсэн ойлголт, менежер түүний 2
тухай
 Менежмент гэж юу вэ?
 Судлах зүйл
 Менежмент шинжлэх ухаан болох нь
8

9.  Үзэл баримтлал
 Менежер гэж хэн бэ?
 Менежерийн түвшин
 Ур чадвар
 Түүхэн хөгжил
2 Менежментийн чиглэл хандлагууд, X, Y, Z онол 2
 Чиглэлүүд: Шинжлэх ухаанч, Захиргааны сонгодог, Хүмүүнлэг
харилцаа ба зан үйлийн, Тоон хамаарлын
 Хандлагууд: Үйл явцын, Системийн, Нөхцөл байдлын
 Х онол
 Y онол
 Z онол
3 Байгууллагын тухай үндсэн ойлголт 2
 Байгууллагын тухай, түүний үндсэн шинжүүд
 Байгууллагын гадаад орчин
 Байгууллагын дотоод орчин
4 Нийгэмд бизнесийн байгууллагын гүйцэтгэх үүрэг, ѐс 2
зүй
 Нийгэмд бизнесийн гүйцэтгэх үүрэг
 Ёс зүй ба орчин үеийн удирдлага
5 Удирдлагын шийдвэр, түүний тухай 2
 Удирдлагын шийдвэийн тухай, шинж чанар
 Удирдлагын шийдвэрт нөлөөлөгч хүчин зүйлс
 Шийдвэрийн ангилал
 Шийдвэрийн загвар
 Шийдвэр гаргах аргууд
6 Харилцаа, түүний тухай 2
 Харилцаа ба удирдлагын үр ашиг
 Харилцааны үйл явц
 Хүмүүс хоорондын харилцаа
 Харилцааны сүлжээ
7 Стратеги төлөвлөлт 4
 Стратеги төлөвлөлтийн мөн чанар, чиг үүрэг
 Бүтэц
 Ангилал
 Түвшин
 Аргачлалууд
 Орчин үеийн хандлага
8 Удирдлага зохион байгуулалт ба бүрэн эрх 2
 Бүрэн эрх түүний тухай
 Бүрэн эрхийн ангилал
 Бүрэн эрхийн түвшин
 Зохион байгуулалтын бүтцийн хэв шинжүүд
9 Идэвхжүүлэлт 4
 Идэвхжүүлэлтийн тухай үндсэн ойлголт
 Идэвхжүүлэлтийн хувьсал өөрчлөлт
9

10.  Агуулгын онол
 Процессийн онол
10 Манлайлал 2
 Манлайллын тухай ойлголт
 Манлайлагчийн шинж
 Онолууд
11 Хяналт 2
 Хяналт түүний төрлүүд
 Хяналтын үйл явц
 Хяналтын тухай байгууллага дахь үзэл бодол
 Хяналтын шинж
12 Бүлэг, бүлгийн удирдлага 2
 Бүлэг түүний шинж
 Албан ѐсны бүлэг
 Албан бус бүлэг
13 Хүний нөөцийн удирдлага 4
 Хүний нөөцийн үзэл баримтлал түүхэн үйл явц
 Хүний нөөцийг бүрдүүлэхүй
Нийт 32 цаг
Семинарын төлөвлөгөө
№ Хичээлийн сэдэв Хийгдэх ажил Цаг
1 Менежментийн тухай үндсэн ойлголт,  Ярилцлага 2
менежер түүний тухай  Кейс
 Менежмент гэж юу вэ?
 Судлах зүйл
 Менежмент шинжлэх ухаан болох нь
 Үзэл баримтлал
 Менежер гэж хэн бэ?
 Менежерийн түвшин
 Ур чадвар
 Түүхэн хөгжил
2 Менежментийн чиглэл хандлагууд, X, Y, Z  Ярилцлага 2
онол  Кейс
 Чиглэлүүд: Шинжлэх ухаанч, Захиргааны  Бие даан унших
сонгодог, Хүмүүнлэг харилцаа ба зан үйлийн, дасгал
Тоон хамаарлын
 Хандлагууд: Үйл явцын, Системийн, Нөхцөл
байдлын
 Х онол
 Y онол
 Z онол
10

11. 3 Байгууллагын тухай үндсэн ойлголт  Ярилцлага 2
 Байгууллагын тухай, түүний үндсэн шинжүүд  Кейс
 Байгууллагын гадаад орчин  Бие даан унших
 Байгууллагын дотоод орчин дасгал
4 Нийгэмд бизнесийн байгууллагын гүйцэтгэх  Ярилцлага 2
үүрэг, ѐс зүй  Кейс
 Нийгэмд бизнесийн гүйцэтгэх үүрэг  Бие даан унших
 Ёс зүй ба орчин үеийн удирдлага дасгал
 Тест
5 Удирдлагын шийдвэр, түүний тухай  Ярилцлага 2
 Удирдлагын шийдвэийн тухай, шинж чанар  Кейс
 Удирдлагын шийдвэрт нөлөөлөгч хүчин зүйлс  Бие даан унших
 Шийдвэрийн ангилал дасгал
 Шийдвэрийн загвар
 Шийдвэр гаргах аргууд
6 Харилцаа, түүний тухай  Ярилцлага 2
 Харилцаа ба удирдлагын үр ашиг  Кейс
 Харилцааны үйл явц  Бие даан унших
 Хүмүүс хоорондын харилцаа дасгал
 Харилцааны сүлжээ
7 Стратеги төлөвлөлт  Ярилцлага 4
 Стратеги төлөвлөлтийн мөн чанар, чиг үүрэг  Кейс
 Бүтэц  Бие даан унших
 Ангилал дасгал
 Түвшин  Тест
 Аргачлалууд
 Орчин үеийн хандлага
8 Удирдлага зохион байгуулалт ба бүрэн эрх  Ярилцлага 2
 Бүрэн эрх түүний тухай  Кейс
 Бүрэн эрхийн ангилал  Бие даан унших
 Бүрэн эрхийн түвшин дасгал
 Зохион байгуулалтын бүтцийн хэв шинжүүд
9 Идэвхжүүлэлт  Ярилцлага 4
 Идэвхжүүлэлтийн тухай үндсэн ойлголт  Кейс
 Идэвхжүүлэлтийн хувьсал өөрчлөлт  Бие даан унших
 Агуулгын онол дасгал
 Процессийн онол
10 Манлайлал  Ярилцлага 2
 Манлайллын тухай ойлголт  Кейс
 Манлайлагчийн шинж  Бие даан унших
 Онолууд дасгал
11 Хяналт  Ярилцлага 2
 Хяналт түүний төрлүүд  Кейс
 Хяналтын үйл явц  Бие даан унших
 Хяналтын тухай байгууллага дахь үзэл бодол дасгал
 Хяналтын шинж  Тест
11

12. 12 Бүлэг, бүлгийн удирдлага  Ярилцлага 2
 Бүлэг түүний шинж  Кейс
 Албан ѐсны бүлэг  Бие даан унших
 Албан бус бүлэг дасгал
13 Хүний нөөцийн удирдлага  Ярилцлага 4
 Хүний нөөцийн үзэл баримтлал түүхэн үйл явц  Кейс
 Хүний нөөцийг бүрдүүлэхүй  Бие даан унших
дасгал
 Тест
Нийт 32 цаг
12

13. “Óëñ òºð ñóäëàë” õè÷ýýëèéí хөтөлбөр
Хичээлийн нэр: Улс төр судлал
Индекс: УТ-201
Кредит цаг: 2
Нийт цаг: лекц 24 семинар 16 Íийт- 40
Óëñ òºð ñóäëàë õè÷ýýëèéã ñóäëàõ ¿íäýñëýë
 Õ¿í òºðºëõòíèé óëñ òºðä õàíäàõ ýðò ýä¿¿ãýýãèéí õàíäëàãà, óëñ òºðèéí òóõàé ¿íäñýí
îéëãîëòóóäòàé òàíèëöàæ, óëñ òºðèéí ÿìàðâàà îíîë, çàãâàð, òîìú¸îëîëóóäûã ºíººãèéí
íèéãìèéí àìüäðàëä õºðâ¿¿ëýí áèå äààñàí ä¿ãíýëò õèéæ îëîí óðãàë÷ ¿çýë ñàíàà òºëºâøèí
òîãòîõ íºõöºë á¿õèé ºíººãèéí íèéãìèéí îð÷èíä çºâ ÷èã áàðèìæààòàé àìüäðàõ, óëñ
òºðèéí òîäîðõîé ìýäëýã ÷àäâàð îíîëûí ¿çýë áàðèìòëàëóóäûã èðýýä¿éí ìýðãýæèëòí¿¿äýä
îëãîõ îð÷èí ¿åèéí õýðýãöýýã õàíãàõ
 Óëñ òºðèéí øèíæëýõ óõààíû îíîë àðãà ç¿éã ýçýìøñýíýýð èðýýä¿éí ìýðãýæèëòýí
ñýõýýòí¿¿ä àðä÷èëñàí íèéãìèéí ýöñèéí ÷èã ¿îðèëãîòîé íèéöýõ¿éöýýð òºëºâøèæ, óëñ
òºðèéí áîäèò àìüäðàëä ä¿í øèíæèëãýý õèéõ, óëñ òºðèéí àëèâàà ¿éë àæèëëàãààíä óë
¿íäýñòýéãýýð, ñî¸ëòîé îðîëöîõ, óëñ òºðèéí îðîëöîîíû ñî¸ë ýçýìøèõ áîäèò íºõöºë
íýýãäýíý.
Óëñ òºð ñóäëàë õè÷ýýëèéí çîðèëãî:
1. Óëñ òºðèéí øèíæëýõ óõààíû ¿íäñýí îéëãîëòóóä, óðñãàë ÷èãëýë¿¿äèéí àãóóëãûã
îíîëûí ¿íäýñ á¿õèé òàéëáàðëàæ, îâþóòíóóä ººðñ人 áèå äààæ íèéãýì óëñ òºðèéí îëîí òàëò
àñóóäëóóäàä ¿íýëýëò ä¿ãíýëò ºãºõ ÷àäâàð ýçýìøèíý.
2. Íèéãýì óëñ òºð, îþóí ñàíààíû àëèâàà òóëãàìäñàí àñóóäëóóäàä îëîí òàëààñ íü óõààëàã
õàíäàæ, çîõèîñòîé õóâèëáàð ñîíãîí àâ÷, çºâ øèéäýë îëîõ, óëñ òºðèéí ñî¸ë àðãà ç¿é
ýçýìø¿¿ëñýí áàéíà.
3. Äýëõèéí áîëîí Ìîíãîëûí àðä ò¿ìíèé óëñ òºðèéí ñýòãýëãýýíèé ò¿¿õòýé òàíèëöàæ,
õºãæëèéí îëîëòûí îéëãîæ, ä¿ãíýñíèé ¿ð ä¿íä ýõ îðîí÷ ¿çýë ñàíààòàé èðãýí áîëæ
òºëºâøèõºä íü õóâü íýìýð îðóóëíà.
4. Áèå äààæ áîëîâñðîëîî äýýøë¿¿ëýí ãëîáàë íèéãýì óëñ òºðèéí îëîëòîññ íàñàí òóðøäàà
òàñðàëòã¿é ñóðàëöàõ àðãà áàðèë, äàäàë ä¿éã ýçýìø¿¿ëæ íèéãýì áîëîí ººðèéíõºº àìüäðàëä
èäýüõèòýé õàíäàõ ýðìýëçýë òºëºâø¿¿ëíý.
Óëñ òºð ñóäëàë õè÷ýýëèéí çîðèëò
 Óëñ òºðèéí ñóóðü ìýäëýã ýçýìøèõ
 Óëñ òºð ñóäëàëûí îíîë àðãà ç¿éí àñóóäëààð îþóòíóóä ººðñ人 óëñ òºðèéí ¿éë
àæèëëàãàà, ¿éë áàéäàë íèéãìèéí àìüäðàëä ¿íýëýëò ä¿íãýëò ºãºõ
 Íèéãìèéí áîëîí îþóí ñàíààíû àìüäðàëûí õ¿ðýýíèé àñóóäëóóäûí óëñ òºðèéí
øèíæèéã ÿëãàí òàíüæ ¿íýëýëò ä¿ãíýëò ºã÷ òàéëáàðëàõ
 ººðèéí ñàíàë áîäëîî ÷ºëººòýé èëýðõèéëýõ, áóñäûã ñîíñîõ èëòãýõ óðëàã,
ìýòãýëöýýíä ñóðàëöàõ
Çàëãàìæ õîëáîî
13

14. Óëñ òºð ñóäëàëûí õè÷ýýëèéã ñîöèîëîãè, ò¿¿õ, ôèëîñîôè, ñýòãýë ñóäëàë, ýäèéí çàñãèéí
ñóóðü óõààí, ýðõ ç¿éí åðºíõèé îíîë, óãñààòíû ñýòãýë ç¿é áîëîí áóñàä íèéãìèéí øèíæëýõ
óõààíóóäûí ñàëáàðóóäòàé õîëáîîòîéãîîð ñóäëàõ
Ìýäëýã ¿íýëýõ
Îþóòíû ìýäëýãèéã èðö 15-20, ÿâö áóþó îðîëöîî 25-30, áèå äààëò, äààëãàâàð25-30,
øàëãàëò 30 îíîî òóñ á¿ð ºã÷ ñóðàëöàõ áàéíãûí àæèëëàãàà, èäýâõè ÷àðìàéëò, ¿ð ä¿íã íýòãýí
ä¿ãíýõ A, B, C, D, F ãýñýí ñèñòåìýýð ÿëãààòàé ÷àíñààíû îíîîãîîð ¿íýëýíý.
ä/ä Á¿ëãèéí íýð Äýä ñýäâ¿¿ä Öàã
1 ÓÒØÓ-íû ¿¿ñýë - Óëñ òºðèéí øèíæëýõ óõààíû ¿¿ñýë 2
õºãæèë, ñóäëàõ ç¿éë - Íèéãìèéí ¿¿ðýã, ýçëýõ áàéð ñóóðü
ñóäàëãààíû àðãà ç¿é - Õºãæëèéí ¿å øàò
- Ñóäàëãààíû àðãà, õàíäëàãà
2 Óëñ òºðèéí - Óëñ òºðèéí ñýòãýëãýýíû ¿å÷ëýë
ñýòãýëãýýíèé ò¿¿õ - Ýðòíèé Ãðåêèéí óëñ òºðèéí ñýòãýëãýý
- Àðèñòîòåëü, Ïëàòîíû íèéãýì óëñ òºðèéí
¿çýë ñàíààíû îíöëîã
- Ýðòíèé õÿòàäûí óëñ òºðèéí ñýòãýëãýý,
ê¿íçèéí ñóðãààëü, Äàîñèçì, Ëåãèçì îíöëîã
- Óëñ òºðèéí ñýòãýëãýýíèé ðàöèîíàëü
õàíäëàãûí ¿å
Í.Ìàêèàâåëëè, Æ.Ëîêê, Ø.Ë.Ìîíòåñüêèå
3 Óëñ òºðèéí çàñàãëàë -̺í ÷àíàð,
- çàõèðàãäàõ ñýäýë
- Íî¸ðõîë
-Õ¿ëýýí çºâøººðºãäºõ ÷àíàð
4 Òºðèéí òóõàé îéëãîëò - Ãàðàë ¿¿ñýë
- òºðèéí øèíæ, ¿¿ðýã
- Òºðèéí õýëáýð áàéãóóëàìæ
5 Óëñ òºðèéí ñèñòåì - Ñèñòåìèéí òóõàé îéëãîëò
- Á¿òýö ¿¿ðýã, àíãèëàë
- Çàãâàð
6 Óëñ òºðèéí äýãëýì - äýãëýìèéí òóõàé îéëãîëò
- äýãëýìèéí àíãèëàë
7 Óëñ òºðèéí íàì, - Íàìûí òóõàé ¿çýë áàðèìòëàëóóä
íàìûí ñèñòåì - Íàìûí õýâ ìàÿã, àíãèëàë
- Íàìûí ñèñòåì, àíãèëàë
- Çàãâàð
- óëñ òºðèéí ñèñòåì äýõ íàìûí ¿¿ðýã
14

15. 8 Ñîíãóóëü, ñîíãóóëèéí - Ñîíãóóëü ãýæ þó âý?
ñèñòåì - ßàãààä õýíä õýðýãòýé âý?
- Ñîíãóóëèéí ñèñòåì
- Ñàíàë õóâààðèëàõ çàð÷èì
9 Óëñ òºðèéí ñî¸ë - Óëñ òºðèéí ñî¸ë, ò¿¿íèé ¿íäñýí òàéëáàð
- Àãóóëãà, øèíæ¿¿ä
- ¯¿ðýã, òºëºâøèë
-
10 Óëñ òºðèéí ¿çýë - Óëñ òºðèéí óõàìñàð, ñýòãýë ç¿é, ¿çýë
ñóðòàë ñóðòàë
- ¿çýëñóðòàëûí ¿íäñýí õýâ ìàÿã
- Ëèáåðàëèçì, êîíñåðâàòèçì, ôàøèçì,
êîììóíèçì
11 Óëñ òºðèéí ñýòãýë ç¿é - Áèå õ¿í á¿ëýã íèéãìèéí ò¿âøèí äýõ óëñ
òºðèéí ñýòãýë ç¿é
- Øèíæ ¿çýãäë¿¿ä
- Ìàññûí ñýòãýë ç¿é
-
12 Óëñ òºðèéí ëèäåð, óëñ - Ëèäåðèéí îíöëîã
òºðèéí ýëèò - ¿¿ðýã íºëººëºë
- Õýâ øèíæ¿¿ä
- Ýëèòèéí îíîë
13 Óëñ òºðèéí ¿éë - Ýìõ æóðàì
áàéäàë, îðîëöîî - Îð÷èí ¿åèéí ¿éë áàéäëûí îíîë
- Óëñ òºðèéí îðîëöîîíû ó÷èð øàëòãààí
- Ñîíãîã÷äèéí ¿éë áàéäàë
14 Óëñ òºðèéí - ìºðãºë人í íèéãìèéí ¿çýãäýë áîëîõ íü
ìºðºãºë人í, - ìºðãºë人íèéã òîãòâîðòîé áàéäàëòàé
ãåîïîëèòèêèéí îíîë õîëáîõ íü
- õýâ ìÿàã øàò äàðààëàë
ä/ä Ñåìèíàðûí ñýäýâ Áèå äààëò öàã
1 Ìîíãîëûí íèéãýì óëñ 1. Ìîíãîëûí íóóö òîâ÷îîí äàõü íèéãýì óëñ 2
òºðèéí ñýòãýëãýýíèé òºðèéí ¿çýë ñàíààíû îíöëîãûã îëæ
îíöëîã òîäîðõîéëîí áè÷èõ
2. ýâ, ýåèéã ýðõýìëýõ ¸ñ óëñ òºðä ÿìàð
íºëººòýé îéëãîëò áàéñàí òóõàé” ýâ ýå”
ñýäâýýð ýññý áè÷èõ
2 Óëñ òºðèéí 1. Ëåãèçì, äàîñèçìûí ¿çýë ñóðãààë, íèéãýì 2
ñýòãýëãýýíèé ò¿¿õ, óëñ òºðèéí ¿çýë áàðèìòëàëààð õàðüöóóëàë
15

16. Ýðòíèé õÿòàäûí óëñ áè÷èõ
òºðèéí ñýòãýëãýý, 2. Õîæóó ¿åèéí óëñ òºðèéí ñýòãýëãýýíèé
õîæóó ¿åèéí óëñ îíöëîã, àõèö, äýâøëèéã òîäîðõîéëîõ,
òºðèéí ñýòãýëãýý òýìäýãëýõ
3 Àðä÷èëàë õ¿í 1. “Àðä÷èëàë õ¿í òºðºëõòíèé ò¿¿õýíä” 2
òºðºëõòíèé ò¿¿õýíä… ñýäâýýð ýññý áè÷èõ
2. “Àðä÷èëàëûí òóõàé ò¿¿âýð” èëòãýë¿¿äèéã
óíøèõ
4 Ìîíãîë äàõü óëñ 1. “1990 îíîîñ ºìíºõ áà õîéøõè óëñ òºðèéí 2
òºðèéí íàìóóäûí íàì ãýõ îéëãîëòûí ÿëãàà” òýìäýãëýë áè÷èõ
òºëºâøèë
5 Óëñ òºðä íèéãýìøèõ 2. “ãýð á¿ëèéí îð÷èí óëñ òºðèéí 2
íü íèéãýìøèëòýä íºëººëºõ íü” ñýäýâò ýññý
6 Ñîíãóóëü 1. 2000.2004 îíû ñîíãóóëèéí ¿éë ÿâöààð 2
õàðüöóóëñàí ä¿ãíýëò õèéõ
2. Ñîíãîã÷äûí ¿éë áàéäëûã ä¿ãíýñýí ä¿ãíýëò
õèéõ
7 Ìîíãîë äàõü èðãýíèé 1. Èðãýíèé íèéãìèéí òîäîðõîéëîëòóäûã 2
íèéãìèéí òºëºâøèë ò¿¿æ, íýãòãýí ä¿ãíýëò áè÷èõ
8 Ìîíãîë óëñûí ãàäààä 2. õºðø îðíóóäòàé ÿàæ õàðüöàõ âý? Ñýäýâò 2
áîäëîãî, îëîí óëñûí ÿðèëöëàãàä áýëòãýõ
õàðèëöàà
Áàãøèä òàâèãäàõ øààðäëàãà
Ìýðãýæëèéí òàëààð:
- Óëñ òºðèéí ñýòãýëãýýíèé àñóóäëóóä, ¿íäñýí îéëãîëò, àðãà ç¿éí õàíäëàãóóäûã
ºíººãèéí íèéãýì óëñ òºðèéí ýýäðýýòýé ¿çýãäë¿¿äòýé õîëäáîí îð÷èí ¿åèéí îíîë,
ïðàêòèêûí ò¿âøèíä òàéëáàðëàõ ìýäëýã ÷àäâàð,äàäëàãà ñóäàëãààíû ìàòåðèàëòàé áàéõ
Çààõ àðãà ç¿é:
 Óëñ òºðèéí øèíæäýõ óõààíû ãîë ¿çýë áàðèìòëàë áîëîí ¿íäñýí àñóóäëóóäûí àãóóëãà,
àðãà ç¿éã òîäîðõîéëñîí ëåêö óíøèíà.
 Óëñ òºðèéí ¿¿ñýë, ìºí ÷àíàð, ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã, ò¿¿õèéí àñóóäëóóä , çýðýã ¿íäñýí
àñóóäëóóäààð ñåìèíàðûí õè÷ýýë õèéíý.
 Õºòºëáºðò çààñàí ýõ çîõèîëóóäûã áðèå äààëãàí ñóäëóóëíà.
 Õºòºëáºðò òîìüú¸îëñîí ñýäâ¿¿äýýð áèå äààñàí àæèë, èëòãýë áýëòã¿¿ëæ, ñåìèíàð
ÿðèëöëàãààð õýëýëö¿¿ëíý.
 Óëñ òºðèéí øèíæëýõ óõààí, óëñ òºð ñóäëàëä ãàð÷ áàéãàà çààõ àðãà ç¿éí
øèíý÷ëýë¿¿äèéã ìýäýð÷, çààõ àðãàäàà øèíý÷ëýë õèéí áîëîâñðîíãóé áîëãîõ
ýðìýëçýëòýé áàéõ
 Áàãø îþóòàíòàé õàìòðàí æèæèã äóíä á¿ëýã áîëæ áàãààð àæèëëàæ õýâøèõ
 Ìýäýýëýë ò¿ãýýõ îðîëöîîíû èäýâõèòýé àðãóóäûí çîõèõ ìýäëýã äàäàëòàé áàéõ
Áóñàä:
16

17. - Ñóäàëãààíû ìàòåðèàë ñóðàõ áè÷èã, õîëáîãäîõ íîì çîõèîë, ëåêöèéí òýìäýãëýë,
á¿ä¿¿â÷èëñýí òîâ÷, ñåìèíàðûí ñýäâèéã øèíýëýã õýëáýðýýð áýëòãýõ, òýäãýýðèéã
àøèãëàõ àðàã ç¿éã îþóòíóóäàä çààæ ñóðãàõ
- Îþóòíóóàä çîðèóëñàí òëâ÷ òîäîðõîé, ýíãèéí õÿëáàð÷èëñàí ãàðûí àâëàãà áýëòãýõ
- Õè÷ýýëèéí ÿâöàä îëñîí ìýäëýã ÷àäâàðûã ¿íýëýõ çîõèñòîé øàëãóóðóóäûã ñîíãîæ àâ÷
îþóòàí íýã á¿ðèéã áîäèòîé ¿íýëýõ.
17

18. Экологи, байгаль хамгаалал хичээлийн хөтөлбөр
Хичээлийн нэр : Экологи, байгаль хамгаалал
Индекс : ЭК-252
Нийт цаг : 40
Кредит : 2.25
Судлах анги : ОУХМ-2, Ня-бо2, САН-2
Залгамж холбоо :
Экологи, байгаль хамгаалал хичээлийн зорилго
Орчин үеийн хүн амын өсөлт, нийгэм эдийн засаг, үйлдвэржилт хүм амын бөөгнөрөл зэрэг
нийгмийн экологийн хөгжлийн үндсэн шалтгаанаас болж байгаль орчинд гарч байгаа нөлөөллийг
багасгах нь орчин үеийн судалгааны нэг хэсэг болж байна. Тиймээс оюутан залууст экологийн
боловсрол олгох үүднээс экологи байгаль хамгаалах хичээлийг судлах нь зайлшгүй нийгмийн
шаардлага гарч ирж байна. Тиймээс экологи байгаль хамгаалалын хичээлийг судлаж экологийн
боловсрол олгох нь тус хичээлийн зорилго юм.
Экологи байгаль хамгаалал хичээлийн зорилт
 Экологийн боловсролтой болох
 Экологийн шинжлэх ухааны судалгааны чиглэлүүдийг судлах
 Байгаль орчны мэдлэгтэй
 ХБО хамгаалах арга ухаанд суралцах
 Байгаль хамгааллын арга техниктэй суралцах
Экологи байгаль хамагалал хичээлийг судлах шаардлага
Орчин үеийн байгалийн доройтол, ХБО бохирдол нь хүн төрлөгтний өмнө хамгийн том
асуудал босж байна. Тийм учир тус хичээлийг судлах нь оюутан залуусын байгаль орчинтойгоо
харьцах түүнийг ойлгох, хагаалах зэрэг хүний ухамсрын наад захын ойлголтуудыгсудлаж
ойлгуулахад тус хичээлийн агуулга нийцнэ.
Экологи байгаль хамгаалал хичээлийн сэдэвчилсэн төлөвлөгөө, цаг хуваарилалт
№ Анги Хичээлийн агуулга Хичээлийн хэлбэр
Лекц Семинар
1 АЖМ Экологийн шинжлэх ухааны үндсэн ойголт 2
2-р
2 анги Экологийн шинжлэх ухааны судлах зүйл 2
18

19. 3 Экологийн шинжлэх ухааны чиг хандлага, хууль дүрэм 2
4
3 Экологийн хүчин зүйлс, тэдгээрийн ангилал 2
5 ХБО, байгаль орчны ялгаа, түүний ач холбогдол 2
6 Усан орчин экологийн анхдагч судлагдахуун болох нь 2
7 Агаар мандлын нөлөө экологид нөлөөлөх нь 2
8 Хөрс, ургамал, амьтан экологийн судлагдахуун болох нь 2
9 Амьд организмуудын хоорондын идэш тэжээлийн 2
солилцоо
10 Монголчуудын байгаль хамгаалж ирсэн түүхэн 2
уламжлал, түүний ач холбогдол
11 Экологийн үндсэн ба системт чанар 2
12 II 2
13 Нийгмийн экологийн тулгамдсан асуудлууд 2
14 II 2
15 Хог хаягдлын үүсэл, түүнээс гарах экологийн асуудлууд 2
16 Хүний экологийн өвөрмөц орчин 2
17 Дэлхийн уур амьсгалын өөрчлөлт, түүнээс гарах 2
экологийн сөрөг нөлөөлөл
18 Экологийн тулгамдсан асуудлууд, туүнийг шийдвэрлэх арга 2
зам
19 Улаанбаатар хотын агаарын бохирдлын үүсэл, түүний сөрөг 2
нөлөө
20 Монгол орон олон улстай хамтран экологийн салбарт дахь 2
хамтын ажиллагаа
Нийт цаг 40 32 8
Экологи, байгаль хамгаалал хичээлийн заах арга зүй
Экологи, байгаль хамгаалал хичээлийг судлах зүйл зорилго, зорилттой уялдан энэхүү хичээлийг
заах арга зүйд дараах шаардлага тавигдана.
Энэ хичээлийн ерөнхий зорилго, бүлэг, сэдэв тус бүрийн зорилгыг хангахуйц, тухайн сэдвийнхээ
агуулгыг богино хугацаанд гаргаж ирэхээр сургалтын арга, хэлбэрийг сонгон хичээлээ явуулах.
Оюутан бүр хичээлд жигд, идэвхитэй оролцох боломж, нөхцөлийг бүрдүүлэх.
Хичээлийн агуулга нь онол, практикт нийцсэн байх.
19

20. Оюутны мэдлэг, чадварыг богино хугацаанд, бодитой үнэлэх шалгуурыг сэдэв болгонд тогтоох.
Сургалтын боломжит аргууд
Экологи, байгаль хамгаалал хичээлийг төрөл бүрийн аргаар явуулж болно. Энд хэрэглэх
боломжтой нилээд аргуудыг санал болгон тавьж байна. Мэдээж, тухайн сургуулийн нөхцөл
байдал, хичээл зааж буй багшийн боломж, чадвараас хамаарч, тохиромжой аргаа сонгох нь
зүйтэй юм.
1. Лекцийн хэлбэр нь мэдээлэл дамжуулах нэг суваг болон ашиглагддаг. Зочид
буудлын менежмент хичээлийн ухагдахуунууд, тэдгээрийн харилцаа, холбоо, үндсэн ойлголтыг
лекцийн хэлбэрээр өгч, ашиглах эх сурвалж, материалыг зааж өгөхөд лекцийн хэлбэр илүү үр
дүнтэй байдаг. Мэдээллийн өөр сувгуудыг ашиглан, холбогдох материалыг олох боломжтой
болсон орчин үед цээжээр бичүүлдэг аргаас бүрмөсөн татгалзаж, багш өөрийн цуглуулсан
мэдээллээ хураангуй хэлбэрт оруулан, оюутнуудад тайлбарлан, нарийн төвөгтэй, гол асуудлууд
дээр анхаарлыг хандуулах нь тэдний цагийг хэмнэх, мэдээлэл олж авах чадварыг нэмэгдүүлэх ач
холбогдолтой. Лекцийн явцад тухайн сэдвийн талаарх зураг, бүдүүвч, бусад үзүүлэн таниулах
материалыг өргөнөөр ашиглах, техник хэрэгслийг хэрэглэх нь богино хугацаанд их мэдээлэл
дамжуулах, сэдвийн агуулгыг бүрэн гаргахад ач тустай.
Лекцийн үед, зарим тохиолдолд тоглоомын хэлбэрээр явуулах боломжтой
бөгөөд ихээхэн бэлтгэл, цаг хугацаа шаардана.
2. Семинарын хэлбэр нь оюутнуудад олсон мэдлэгээ бататгах,
мэдлэгээ хэрэглэх чадвар эзэмшихэд илүү үр дүнтэй байдаг. Семинарын хэлбэрийг олон аргаар
явуулах боломжтой. Тухайлбал, ярилцлагын арга, асуудал дэвшүүлж шийдвэрлэх, кейс ажиллах,
тоглоомын арга, бодлого, дасгал ажиллах, эссэ, реферат бичих, загварчлал хийх г.м.
Багшид тавигдах шаардлагууд
Мэргэжлийн хувьд:
Экологи, байгаль хамгаалал хичээлийн талаар өндөр мэдлэгтэй, нийгэм эдийн засгийн аль
нэг чиглэлээр мэргэшсэн, онолын мэдлэгээ практикт хэрэглэх чадвартай, бусдад ойлгуулах буюу
заах арга зүйг эзэмшсэн, эрдэм шинжилгээ, судалгааны ажлын зохих түвшиний арга зүйтэй,
багшийн ѐс зүйтэй, багшийн ѐс зүй төлөвшсөн, багшлах дур сонирхолтой мэргэжилтэн байна.
Заах арга зүйн хувьд :
Лекц унших, семинар дадлага болон оюутны бие даах ажлыг удирдахдаа хичээлийн бүлэг сэдэв
хоорондын уялдаа холбоо, логик дарааллыг оновчтой тогтоож, онол практикийн холбоог
ойлгомжтой гаргах, оюутны сэтгэн бодох, мэдлэгээ ашиглах чадварыг хөгжүүлэх арга зүйг
эзэмшсэн байх.
Сургалтын төрөл бүрийн арга, хэлбэрийг хослон ашиглах,оюутны олж авсан мэдлэг, мэдээллээ
бусаддаа хуваалцах,өөрийгөө зөв илэрхийлж, бусаддаа ойлгуулах чадвартай болоход туслах.
20

21. Бусад сургалтын материалын хувьд:
Сургалтын материалыг шинэчлэн боловсруулж, ойгомжтой бэлтгэх, тэдгээрийг ашиглах
аргуудыг оюуутнуудад дэлгэрэнгүй зааж өгөх. Оюутны мэдлэг чадварыг үнэлэх ¿нэлгээг
ойлгомжтой болгох үүднээс хичээлийн эхэнд мэдээлэл өгч оюутан бүрийг одитой үнэлэх
Сургалтын явцад шинэ техник, технологийг ашиглах чадвартай болоход туслах
Экологи, байгаль хамгаалал хичээлийн үнэлгээ
Үнэлгээний зорилго
"Экологи, байгаль хамгаалал" хичээлийн зорилгоо хэрхэн хангасан, оюутнууд энэ
хичээлээр ямар мэдлэг авч, чадвар эзэмшснийг бодитойгоор тодорхойлоход үнэлгээний зорилго
оршино.
Үнэлгээг дараах зүйлсэд ашиглана.
Сургалтын үр дүнд хичээлийн зорилго хангагдсан эсэх, ямар түвшинд хангагдсан Багш
хичээлийн агуулгыг бүрэн гаргаж, өгөх ѐстой мэдлэгийг өгч чадсан эсэх , Багшийн заах болон
мэргэжлийн ур чадвар ямар түвшинд байгааг тодорхойлох. Оюутан уг хичээлийг ямар
түвшинд эзэмшсэн, давтан сурах шаардлагатай эсэх . Оюутны сурч боловсрох эрмэлзлийг
идэвхжүүлж чадаж буй эсэх
Үнэлгээний шалгуур
"Экологи, байгаль хамгаалал" хичээлийн явцад оюутан багшаас 50 оноо авах бөгөөд семистрийн
эцэст 50 онооны шалгалтанд орж зохих оноог авна.
Багшийн оноо:
Нийт оноо 100
Хичээлийн ирц, идэвх 40
Явцын шалгалт 20
Бие даалт 20
Улирлын шалгалт 20
21

22. Социологи хичээлийн хөтөлбөр
1. ÕÈ×ÝÝËÈÉÍ ÍÝÐ: Ñîöèîëîãè
2. ØÀÀÐÄËÀÃÀ: Философи, логик, сэтгэл судлал, түүх
3. ÓËÈÐÀË: II
4. ÊÐÅÄÈÒ ÖÀÃ: 2 êð ëåêö 24 + ñåìèíàð 16 + ááä 12 + îáä 44=96öàã
5. ЗААХ БАГШИД ТАВИГДАХ ШААРДЛАГА: Магистр ба түүнээс дээш
6. ÕÈ×ÝÝËÈÉÍ АГУУЛГА:
Ñîöèîëîãèéí øèíæëýõ óõààíû ñóäëàõ ç¿éë, íèéãýì, íèéãìèéí õýëáýð¿¿ä, ñî¸ë
áà íèéãýìøèë, áèå õ¿íèé òóõàé ñîöèîëîãèéí îéëãîëò, íèéãìèéí á¿ëýã íèéòëýã,
íèéãìèéí ÿëãàðàë äàâõðààæèë, íèéãìèéí èíñòèòóò, ñîöèàëü õýì õýìæýý õèéãýýä
õÿíàëò, õàìòûí çàí ¿éë, ìºí ñîöèîëîãèéí ñóäàëãàà, à÷ õîëáîãäîë, т¿¿вэр,
ñîöèîëîãèéí õýìæèëò, ñóäàëãààíû àðãóóä, ñóäàëãààíû òàéëàí çýðýã àñóóäëóóäûã
багтаана.
ÕÈ×ÝÝËÈÉÍ ÇÎÐÈËÃÎ:
Ñîöèîëîãèéí õè÷ýýë íü ñîöèîëîãèéí øèíæëýõ óõààíû ¿íäñýí îéëãîëòóóäòàé
òàíèëöóóëàí, íèéãìèéí ñîöèàëü ¿çýãäýë ¿éë ÿâöàä ººðèéí áàéð ñóóðèíààñ áèå äààí
¿íýëãýý ä¿ãíýëò ºãºõ ÷àäâàðûã ýçýìø¿¿ëýõ çîðèëãîòîé.
7. ÎÞÓÒÀÍÄ ÎËÃÎÕ ÌÝÄËÝÃ:
Социологийн сэтгэлгээний ¿¿сэл, хºгжлийн ¿ндсэн ¿е шат, онолын ¿зэл
баримтлалтай танилцах, социологийн шинжлэх ухааны суурь ойлголтууд, нийгмийн
¿ндсэн б¿рд¿¿лбэр¿¿д, мºн социологийн судалгааны талаар мэдлэг эзэмшинэ.
8. ÎÞÓÒÀÍÄ ÎËÃÎÕ ×ÀÄÂÀÐ:
Ñîöèîëîãèéí õè÷ýýëèéã ¿çñýíýýð íèéãìèéí ¿çýãäë¿¿äèéã îþóòàí ººðèéíõºº
õóâèéí ìýäëýã, òóðøëàãàäàà òóëãóóðëàí àâ÷ ¿çýõèéí çýðýãöýýãýýð ñîöèîëîãèéí ¿çýë
îéëãîëò, óõàãäàõóóíû ò¿âøèíä àâ÷ ¿çýí òàéëáàðëàë õèéæ ñóðàõ ÷àäâàðòàé áîëíî.
9. ÀØÈÃËÀÕ ÌÀÒÅÐÈÀË:
1. Ñîöèîëîãèéí ñóäàëãàà (Ðåä. Ö.Óðòíàñàí). ÓÁ., 1995
2. Ñîöèîëîãèéí ñóäàëãààíû ¿íäñýí àðãóóä (Ðåä. Â.Îòãîííàñàí) ÓÁ., 1993
3. Ý.Øåðåãè. Ñîöèîëîãèéí ñóäàëãààã õýðõýí ÿâóóëàõ âý?
4. À.Òºìºð-Î÷èð. Ñîöèîëîãèéí ñóäàëãààíû àðãà òåõíèê. ÓÁ., 2006
5. Î.̺íõáàò. Ñîöèîëîãèéí ñýòãýëãýýíèé ò¿¿õ. ÓÁ., 1996
6. Ë.Áèíúÿà. Ñîöèîëîãèéí øèíæëýõ óõààíû îíîëûí ¿íäýñ. ÓÁ., 1994
7. Ì.Áàòáààòàð. Ñîöèîëîãèéí îíîëûí ñýòãýëãýýíèé ò¿¿õ. ÓÁ., 2001
8. Ì.Áàòáààòàð. Ñîöèîëîãèéí îíîë, ò¿¿õ. ÓÁ., 2007
9. Ñîöèîëîãèéã ¿íäýñëýã÷ ñóóòíóóä. (Ðåä. Ã.Ñàéíõèøèã) ÓÁ., 2006
10. Í.Ñìåëçåð. Ñîöèîëîãè. ÓÁ., 2001
11. À.Ãèääåíñ. Ñîöèîëîãè. ÓÁ., 2007
12. À.È.Êðàâ÷åíêî. Ñîöèîëîãèéí óäèðòãàë. ÓÁ., 2000
22

23. 13. Î.Ñàìûãèí, Ïåðîâ. Íèéãýì ñóäëàë. ÓÁ., 2005
14. À.À. Ðàäóãèí, Ê.À. Ðàäóãèí. Ñîöèîëîãè. ÓÁ., 2003
15. Ñîöèîëîãè ñýòã¿¿ë. ÌÓÈÑ
16. Î.̺íõáàò. Íèéãìèéí ñîöèàëü á¿òöèéí ñîöèîëîãè. ÓÁ., 2000
17. ß.Îòãîíáàÿð. Ñîöèîëîãè, ñî¸ë ñóäëàë. ÓÁ., 2000
18. Ð.Óðàíáèëýã. Ýðõ ç¿éí ñîöèîëîãè. ÓÁ., 2002
19. Õóóëü ç¿éí ñîöèîëîãè. (Ðåä. Â.À.Ãëàçûðèí) ÓÁ., 2003
20. Ø.Îþóíõàíä. Íèéãìèéí äåâèàöè áà àìèà õîðëîõóé. ÓÁ., 2005
21. Ä.Îþóíöýöýã. Îëîí íèéòèéí ñàíàë áîäëûí ñîöèîëîãè. ÓÁ., 2000
22. Ò.Á¿ðýíæàðãàë. Ãýð á¿ëèéí ñîöèîëîãè. ÓÁ., 2000
23. Социологийн ажилбар Р.И.Руденко 2006
10. įÃÍÝÕ ÆÓÐÀÌ:
Õè÷ýýëèéí ÿâöàä îþóòàí 60 õ¿ðòýëõ îíîîã öóãëóóëíà.
Èðö, èäýâõè 10 îíîî
Ñåìèíàð, ñýäâèéí õàìãààëàëò 30 îíîî
Áèå äààëò 20 îíîî
Áèå äààëòûã áàãøààñ ºãñºí ñýäâýýð, áèå äààëòûí òîäîðõîé òºð뺺ð õèéæ õàìãààëàõ
11. ÕÈ×ÝÝËÈÉÍ ÖÀà ÑÝÄÂÈÉÍ ÒªËªÂ˪êª:
¯¿íýýñ
¹ Ñýäâèéí íýð Á¿ãä öàã áèå
ëåêö ñåìèíàð
äààëò
Ñîöèîëîãèéí øèíæëýõ óõààíû òóõàé
1. 8 2 2 4
îéëãîëò
Íèéãýì, ò¿¿íèé àíãèëëóóä
2. 6 2 4
Ñî¸ë áà íèéãýìøèë 4
3. 8 2 2
Áèå õ¿íèé òóõàé ñîöèîëîãèéí îéëãîëò 6 4
4. 2
Íèéãìèéí á¿ëýã, íèéòëýã ба нийгмийн 8 4
5. 2 2
ялгарал, давхраажилт
Íèéãìèéí èíñòèòóòóóä: ãýð á¿ë áà 6 4
6. 2
áîëîâñðîë
7. Ñîöèàëü äýã ¸ñ õèéãýýä ãàæ ¿çýãäýë 8 2 2 4
23

24. 8. Õàìòûí çàí ¿éë 6 2 4
Ñîöèîëîãèéí ñóäàëãàà, ïðîãðàìì, 4
9. 8 2 2
түүвэр судалгаа
Ñîöèîëîãèéí àíõäàã÷ ìýäýýëýë 4
10. 8 2 2
öóãëóóëàõ àðãóóä: асуулга, ажиглалт
11. Ñîöèîëîãèéí õýìæèëò 6 2 2 2
Ñîöèîëîãèéí ñóäàëãààíû ¿ð ä¿í, 2
12. 6 2 2
òàéëàí
Á¿ãä 84 24 16 44
12. ÕÈ×ÝÝËÈÉÍ ËÅÊÖÈÉÍ ÑÝÄÝÂ×ÈËÑÝÍ ÒªËªÂ˪êª:
¹ Ñýäýâ, ò¿¿íèé àãóóëãà Öàã Àøèãëàõ ìàòåðèàë
Ñîöèîëîãèéí øèíæëýõ óõààíû òóõàé îéëãîëò
- Ñîöèîëîãèéí øèíæëýõ óõààíû ¿¿ñýë,
îíöëîã
- Ñîöèîëîãèéí øèíæëýõ óõààíû îáúåêò, 11, 12, 16, 2, 6, 7,
1. 2
ñóäëàõ ç¿éë 10, 9, 16, 18, 20
- Ñîöèîëîãèéí øèíæëýõ óõààíû á¿òýö,
¿¿ðýã
- Ñîöèîëîãèéí õºãæëèéí ¿íäñýí ¿å øàòóóä
áà ãîë ¿çýë áàðèìòëàëóóä
Íèéãýì, ò¿¿íèé àíãèëëóóä
- Íèéãìèéí õýâ ìàÿãèéí àíãèëëóóä íü
íèéãìèéí ¿çýãäë¿¿äèéã õèéñâýð áóñ
2. òîäîðõîé áàéäëààð øèíæëýõèéí ¿íäýñ 11, 12
áîëîõ íü
- Íèéãìèéí õýâ ìàÿãèéí àíãèëëûí
æèøýýí¿¿ä: Ìîðãàí, Ê.Ìàðêñ, Ô.Ò¸ííèñ,
Ã.Ëåíñêè áà Æ.Ëåíñêè, À.Ãèääåíñ íàðûí
àíãèëàë
Ñî¸ë áà íèéãýìøèë
3. 2 11, 12, 13
- Ñî¸ëûí òóõàé îéëãîëò, õýëáýð¿¿ä
- Ñî¸ëûí îëîí ÿíç áàéäàë áà ò¿ãýýìýë
24

25. øèíæ
- Ñî¸ëûã ýçýìøèõ ¿éë ÿâö áîëîõ
íèéãýìøèë
- Íèéãýìøëèéí ¿íäñýí ¿å øàòóóä
Áèå õ¿íèé òóõàé ñîöèîëîãèéí îéëãîëò
4. - Õ¿íèéã àâ÷ ¿çäýã ñîöèîëîãèéí õàíäëàãà 2 11, 12, 13
- Áèå õ¿íèé ñîöèàëü øèíæ¿¿ä: ñòàòóñ,
¿¿ðýã, ¿íýò ç¿éë, àìüäðàëûí çîðèëãî
Íèéãìèéí á¿ëýã, íèéòëýã ба нийгмийн ялгарал,
давхраажилт
-Íèéãìèéí á¿ëãèéí òóõàé ñóóðü îéëãîëòóóä
5. 2 11, 12, 13, 17, 9
- Íèéãìèéí íèéòëýã, ò¿¿íèé õýëáýð¿¿ä
- Íèéãìèéí òýãø áóñ áàéäëûí øàëòãààí
- Äàâõðààæëûí òîãòîëöîî, îð÷èí ¿åèéí
äàâõðààæëûí îíîëóóä
- Äàâõðààæëûí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä
Íèéãìèéí èíñòèòóòóóä: ãýð á¿ë áà áîëîâñðîë
- Íèéãìèéí èíñòèòóö ãýæ þó âý?, ò¿¿íèéã
6. òîäîðõîéëîõ øèíæ ÷àíàðóóä 2 11, 12, 13, 23, 16
- Ãýð á¿ë èíñòèòóö áîëîõ íü, ò¿¿íèé
îíöëîã, õýâ ìàÿã, íèéãýìä ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã
- Áîëîâñðîë èíñòèòóö áîëîõ íü, ò¿¿íèé
îíöëîã, õýâ ìàÿã, íèéãýìä ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã
Ñîöèàëü äýã ¸ñ õèéãýýä ãàæ ¿çýãäýë
- Íèéãìèéí äýã ¸ñíû (social order) òóõàé
îéëãîëò /íèéãìèéí äóíäàæ õàíäëàãà,
ýòàëîí/
- Íèéãìèéí ¿íýò ç¿éë, õýì õýìæýý
íèéãìèéí äýã ¸ñíû òóëãóóð õ¿÷èí ç¿éë
7. áîëîõ íü 2 21, 11, 12, 20, 19
- Íèéãìèéí õÿíàëò, òýäãýýðèéí õýëáýð¿¿ä
/àëáàí, àëáàí áóñ, ººðèéí õÿíàëò/
- Íèéãìèéí ãàæ ¿çýãäëèéí òóõàé îéëãîëò,
ãàæ çàí ¿éë áà ãàæ ¿çýãäýë
- Íèéãìèéí ãàæ ¿çýãäëèéí òàëààðõ
ñîöèîëîãèéí îíîë, õàíäëàãóóä /á¿òýö-
¿¿ðãèéí, ñî¸ëûí, íèéãìèéí çºð÷ëèéí/
25

26. Õàìòûí çàí ¿éë
8. 2 11, 12, 22
- Õàìòûí çàí ¿éë ãýæ þó âý?
- Õàìòûí çàí ¿éëèéã òàéëáàðëàäàã îíîëóóä
Ñîöèîëîãèéí ñóäàëãàà, ïðîãðàìì, түүвэр
судалгаа
- Ñîöèîëîãèéí ñóäàëãààíû ¿íäñýí ¿å
9. øàòóóä 2 1, 2, 11, 12
- Ñîöèîëîãèéí ñóäàëãààíû ïðîãðàìì,
á¿òýö
- Ñîöèîëîãèéí ò¿¿âýð ñóäàëãàà
- Ò¿¿âðèéí õýëáýð¿¿ä
Ñîöèîëîãèéí àíõäàã÷ ìýäýýëýë öóãëóóëàõ
àðãóóä: асуулга, ажиглалт
10. 2 1, 2, 11, 12
- Àñóóëãûí àðãà
- Àæèãëàëòûí àðãà
Ñîöèîëîãèéí õýìæèëò
11. - Ñîöèîëîãè äàõü õýìæèëò, îíöëîã 2 1, 2, 11, 12
- Õýìæèëò õèéõ àðãóóä
- Баримт бичиг судлах арга
Ñîöèîëîãèéí ñóäàëãààíû ¿ð ä¿í, òàéëàí
12. - Ñóäàëãààíû áîëîâñðóóëàëòàíä áýëòãýõ 2 1, 2, 11, 12
- Ñóäàëãààíû òàéëàíãèéí àãóóëãà, òàâèãäàõ
øààðäëàãà
Бүгд 24
13. ÕÈ×ÝÝËÈÉÍ ÑÅÌÈÍÀÐÛÍ ÑÝÄÝÂ×ÈËÑÝÍ ÒªËªÂ˪êª:
¹ Ñýäýâ, ò¿¿íèé àãóóëãà Öàã Àøèãëàõ ìàòåðèàë
Ñîöèîëîãèéã ñóäëàõ øààðäëàãà, áóñàä øèíæëýõ
óõààíä ýçëýõ áàéð ñóóðü
- Ñîöèîëîãè íü øèíæëýõ óõààíû ÿìàð 11, 12, 16, 2, 6, 7, 18, ,
1. 2
ñàëáàðò õàðúÿàëàãäàæ þóã ñóäàëäàã âý? 10, 9, 20
- Ñîöèîëîãèéí íèéãìèéí áóñàä øèíæëýõ
óõààíààñ ÿëãàãäàõ ÿëãàà, ò¿¿íä ýçëýõ
áàéð ñóóðü
26

27. - Ñîöèîëîãèéí øèíæèëãýý, ò¿¿íèé
îíöëîã, ïðàêòèê à÷ õîëáîãäîë
- Социологийн зарим төлөөлөгчдийн үзэл
баримтлал
Ñî¸ë áà íèéãýìøèë, Ìîíãîëûí íèéãìèéí õýâ
ìàÿã
- Íèéãìèéí õýâ ìàÿãóóä äàõü ñî¸ëûí
õýëáýð¿¿ä
- Суурин ба нүүдлийн иргэншил дэхь
нийгмийн з/б-тын ялгаа /тархалт,
суурьшилт, хөдөлмөрийн хуваарийн,
нийгмийн хяналт,эрх зүйн зохицуулалтын
2. г.м/ 2 11, 12, 13
- 20-р зууны Монголын нийгэм: Зөвлөлт
маягийн модернжилт ба социализм
- Өнөөгийн монголын нийгэм
- Íèéãýìøëèéí àãåíòóóä: ãýð á¿ë,
ñóðãóóëü, îëîí íèéòèéí ìýäýýëëèéí
õýðýãñýë /гэр бүлийн альтернатив
хэлбэрүүд, боловсролын уламжлал
шинэчлэл, боловсрол дахь жендерийн
асуудал/
Íèéãìèéí íèéòëýã áà õ¿ì¿¿ñèéí íèéòëýã
- Íèéãìèéí íèéòëýãèéã òîäîðõîéëîõ
øèíæ¿¿ä
- Íèéãìèéí íèéòëýã áîëîí õ¿ì¿¿ñèéí
íèéòëýãèéí ÿëãàà
3. 11, 12, 13
- Ñîöèàëü ìîáèëü õºäºë㺺í, ò¿¿íèé
îíöëîã, õýëáýð¿¿ä
- Áèå õ¿íèéã òîäîðõîéëîõ ¿íäñýí
øèíæ¿¿ä
- Õàìòûí çàí ¿éë áà ÎÍÑÁ-ын ялгаа ба
элементүүд
Нийгмийн ãàæ ¿çýãäýë, хяналт, нийгмийн тэгш
бус байдал, давхраажилт
4. 2 21, 11, 12, 20, 19
- Íèéãìèéí ¿çýãäë¿¿äèéã ãàæ þìóó
õýâèéí ãýæ ¿çýõ ñîöèàëü ¿íäýñëýë
- Íèéãìèéí õîðèã àðãà õýìæýý /ñàíêöè/ ÿë
27

28. øèéòãýëýýð õÿçãààðëàãääàã ýñýõ
- Ãýìò õýðýã íèéãìèéí ãàæ ¿çýãäëèéí
áóñàä õýëáýð¿¿äýýñ ÿëãàãäàõ îíöëîã
Социологийн судалгааны программ, түүвэр
судалгаа
- Ïðîãðàììûí àðãà ç¿éí áîëîí
5. àðãà÷ëàëûí õýñãèéí ÿëãàà 2 1, 2, 11, 12
- Ïðîãðàììûí à÷ õîëáîãäîë
- Ò¿¿âýð ñóäàëãààíû îíöëîã, à÷
õîëáîãäîë
- Ò¿¿âðèéí äàâóó áîëîí ñóë òàë
Ñîöèîëîãèéí ñóäàëãààíû àðãà
6. - Àñóóëãа, ажиглалтын ñóäàëãààíû áóñàä 2 1, 2, 11, 12
àðãóóäààñ ÿëãàãäàõ ÿëãàà
- Асуулга, ажиглалтын õýëáýðүүд
Ñîöèîëîãèéí хэмжилт
7. - Øêàë áàéãóóëàõ àðãà àæèëëàãàà, îíöëîã 2 1, 2, 11, 12
- Øêàëûí òºðë¿¿ä
- Баримт бичиг судлах арга
Ñîöèîëîãèéí ñóäàëãààíû òºãñãºëèéí ¿å øàò
- Ñîöèîëîãèéí ñóäàëãààíû ìýäýýëýë
8. áîëîâñðóóëàõ ¿å øàòóóä 2 1, 2, 11, 12
- Òàéëàíãèéí á¿òýö, õýëáýð
- Òàéëàíãèéí à÷ õîëáîãäîë, санал зөвлөмж
Á¿ãä 16
28

29. Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿íäýñ õè÷ýýëèéí хөтөлбөр
Õè÷ýýëèéí íýð :Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿íäýñ
Èíäåêñ : НББ-168
Íèéò öàã : 64öàã
Êðåäèò :3
¯çýõ ñåìåñòð : 2– ð ñåìåñòð
Àíãè, ìýðãýæèë : ÑÀÍ-1, ÍÁÁ-1, ОУХМ-1 àíãèóäàä
Çàëãàìæ õîëáîî : ÍÁÁ-í ¿íäýñ õè÷ýýë íü ñàíõ¿¿ãèéí á¿ðòãýë , óäèðäëàãûí á¿ðòãýë,
çàðäëûí á¿ðòãýë çýðýã õè÷ýýëòýé óÿëäàæ àøèãëàãäàíà.
¯íýëãýý : Îþóòàí, íèéò ¿íýëãýýíèé 50 õóâèéã õè÷ýýëèéí ÿâöûí èäýâõè, îðîëöîî,
áèå äààëòûí àæèë, ÿâöûí øàëãàëò, ø¿¿ëãýýð, õàðèí ¿ëäýõ 50 õóâèéã óëèðëûí øàëãàëòààð
öóãëóóëíà.
1. Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿íäýñ õè÷ýýëèéã ñóäëàõ õýðýãöýý, øààðäëàãà
Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë íü ýäèéí çàñãèéí ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð ä¿íã òàéëáàðëàõ,
òîäîðõîéëîõ, ìýäýýëýõ óðëàã þì.Èéìýýñ íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ìýäýýëýë íü çºâõºí
áèçíåñèéí åðòºíöººð õÿçãààðëàãäàõã¿é á¿õ áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð ä¿íã
òîäîðõîéëîõ, íººö áàÿëàã õÿíàëò òàâèõàä ÷ àøèãëàãääàã. Áèä á¿ãä ìýäýýëëèéí ýðýí
çóóíä àìüäàð÷ áàéíà. Òèéìýýñ áèçíåñýý àìæèëòòàé ýðõýëæ, ¿ð àøèãòàé õàðèëöàà
òîãòîîõûí òóëä õºðºí㺠îðóóëàã÷, ìåíåæåð, áèçíåñèéí øèéäâýð ãàðãàã÷ õýí áîëîâ÷
íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí íýð òîìú¸î, ¿çýë áàðèìòëàëûã ñàéòàð îéëãîæ, ò¿¿íèéã ¿éë
àæèëëàãààíäàà àøèãëàõ çàéëøã¿é øààðäëàãà òóëãàäàã þì.
2. Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿íäýñ õè÷ýýëèéí çîðèëãî
Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿íäñýí çîðèëãî áîë ýäèéí çàñãèéí øèéäâýð ãàðãàõàä
øààðäàãäàõ ìýäýýëëýýð øèéäâýð ãàðãàã÷äûã õàíãàõ ÿâäàë ìºí. ̺íãº, ãàçàð, õºäºëìºð ãýõ
ìýò ýäèéí çàñãèéí õÿçãààðëàãäìàë íººöèéã çºâ õóâààðèëæ, àøèãëàõàä òýäãýýð øèéäâýð
÷èãëýãääýã. Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿íäýñ õè÷ýýëèéí ãîë çîðèëãî áîë òà á¿õíèéã íÿãòëàí
áîäîõ á¿ðòãýëèéí ìýäýýëëèéã îéëãîõ, àæèë ã¿éëãýýã õýðõýí äàñàíä òóñãàõ, ñàíõ¿¿ãèéí
òàéëàíãóóäûã õýðõýí áýëòãýõ, ýäèéí çàñãèéí øèéäâýð ãàðãàõäàà ýíý ìýäýýëëèéã ¿ð àøèãòàé
àøèãëàõ ÷àâäàðòàé áîëãîõ ÿâäàë þì.
3. Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿íäýñ õè÷ýýëèéí çîðèëò
 ÍÁÁ-í òóõàé, ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí ãàðãàõ, ýäãýýðòýé õîëáîãäñîí áóñàä ç¿éë
 Áàëàíñ ãàðãàõ, õºðºí㺠ºð òºëáºð ýçýìøèã÷èéí ºì÷ ãýæ þó áîëîõûã
òîäîðõîéëîõ
 Àæèë ã¿éëãýýíèé ìºí ÷àíàð, ò¿¿íèé ÍÁÁ-í òýíöâýðò õýðõýí íºëººëäãèéã
òîäîðõîéëîõ
 Äàíñ ãýæ þó âý?, ò¿¿íä áè÷èëò õèéõ àðãà àæèëëàãàà
 ÍÁÁ-èéí äàíñíû äàâõàð áè÷èëòèéí ñèñòåìòýé òàíèëöàõ
29

30.  Áèçíåñèéí áàéãóóëëàãûí àæèë ã¿éëãýýãýýð æóðíàëûí áè÷èëò õèéõ ìºí
øàëãàõ áàëàíñ ãàðãàõ
 Õààëòûí áè÷èëòèéã õèéõ, îðëîãûí òàéëàí, õóðèìòëàãäñàí àøãèéí òàéëàí
ãàðãàõ
 Òîõèðóóëãûí áè÷èëòèéí çîðèëã, ¿íäñýí 4 òºðëèéí áè÷èëò¿¿äèéã õèéõ
 Àæëûí õ¿ñíýãò ãàðãàí, ò¿¿íèé à÷ õîëáîãäëûã òàíèí ìýäýõ
4. Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿íäýñ õè÷ýýëèéí ñýäýâ÷èëñýí òºëºâëºãºº, öàã
õóâààðèëàëò
№ Á¿ëýã Ñýäâ¿¿ä Õè÷ýýëèéí Öàã
õýëáýð
1 Íÿãòëàí 1.1 ÍÁÁ-í çîðèëãî òºðºë, ìýðãýæëèéí áîëîí ëåêö 2 öàã
áîäîõ ìýðãýøñýí íÿãòëàí áîäîã÷èéí ÿëãàà
á¿ðòãýë áîë
áèçíåñèéí 1.2 Á¿ðòãýëèéí ¿éë àæèëëàãààíû çîõèîí
õýë ìºí áàéãóóëàëò, Îëîí Óëñûí Á¿ðòãýëèéí
Ñòàíäàðò/International Accounting Standart/
1.3 Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí íèéòýýð õ¿ëýýí ëåêö 4 öàã
çºâøººðºõ çàð÷èì/Generally Accepted
Accounting Principles/
1.4 Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí íèéòýýð õ¿ëýýí ñåìèíàð 4 öàã
çºâøººðºõ çàð÷èì/Generally Accepted
Accounting Principles/ äàñãàë, òåñò
2 ÍÁÁ-ä 2.1 ÍÁÁ-í ñóäëàõ ç¿éë, ñóðàëöàõ ýõëýëèéí öýã ëåêö 2 öàã
ñóðàëöàõ
ýõëýëèéí 2.2 ÍÁÁ-í òýíöâýð: ժЪÍê=ªÐ ÒªËÁªÐ+
öýã ÝÇÝÌØÈÃ×ÄÈÉÍ ªÌ×
2.3 Áàëàíñ áîëîí ÍÁÁ-í òýíöâýðò àæèë
ã¿éëãýýí¿¿ä íºëººëºõ: Õºðºí㺠áà ºð
òºëáºðèéí ºñºëò, áóóðàëò: õºðºíãèéí ºñºëò, Ñåìèíàð 4 öàã
õºðºíãèéí áóóðàëò, ºð òºëáºðèéí ºñºëò,
áóóðàëò ãýõ ìýò
3 Ñàíõ¿¿ãèéí 3.1 Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãóóä,ò¿¿íèé á¿òýö ëåêö 2 öàã
òàéëàíãóóä,
ò¿¿íèé 3.2 Ìýäýýëëèéí ¿íäñýí ÷èãëýë, ò¿¿íèé àíèëàë:
õýðýãëýã÷ ãàäààä áà äîòîîä õýðýãëýã÷
òàëóóä
30