SlideShare a Scribd company logo
1 of 75
Download to read offline
Energiezuinige verlichting:
       hoe kiezen?

            Duurzaam Wonen in Brussel

            Groen Licht Vlaanderen
            Catherine Lootens
Agenda

 Groen Licht Vlaanderen
 Energiebesparing met beter Licht
 Aanbevelingen
Groen Licht Vlaanderen

            Energiebesparing met Beter Licht

              Stimuleren van
               –   Energiezuinige verlichting
               –   Innovatie
Motivatie

 Kyoto protocol / Bali post 2012
 REG decreet
 Richtlijn Europa Ecodesign (uitdoofscenario Gloeilamp)
 Energie Prestatie Regelgeving (EPR)
  –   E-peil
  –   EPU (kantoren en scholen): ook verlichting
 Elektriciteitsprijzen
 Jaarlijkse stijging verbruik: 1-3%
Doelgroepen
 Voorschrijvers en eindgebruikers:
 –   Bouwheren, Facility Managers, Intermediairen, Technische
     diensten, bouwpromotoren, financiële instellingen
 –   Architecten, Installateurs, Aannemers, Ingenieurs
 –   Overheden, Lokale besturen, Instellingen,
     Huisvestingsmaatschappijen

 Potentiële Innovatoren:
 –   Verlichtingsfabrikanten
 –   Ontwikkelaars
 –   Designers
 –   Federaties
Opdracht

 Kennisverspreiding
 –   Promoten, stimuleren, sensibiliseren
       Professionelen
       Particulieren
 –   Vertrouwen brengen in nieuwe technologieën
 –   Advies uitbrengen
 Innovatie stimuleren in Vlaanderen
 –   Synergie bevorderen in de verlichtingsector
Zwaartepunten
 Kennisverspreiding
  –   Website, Nieuwsbrief, Publicaties, Voordrachten
  –   Database energiezuinige toestellen
  –   Cursus Verlichtingstechnieken
  –   Studiedagen
 Technologiewacht
  –   Nieuwe technologieën bekend maken
 Sensibiliseren
  –   Energie-efficiënte verlichting
  –   Subsidies
  –   GreenLight Program
 Vertrouwen brengen in innovatieve ontwikkelingen
Folders
www.groenlichtvlaanderen.be
IWT

 IWT – Vlaanderen:
 –   Instituut voor de aanmoediging van innovatie door
     Wetenschap en Technologie in Vlaanderen
 –   www.iwt.be
 –   80% van de financiering
 –   Innovatie stimulering
 Vlaams Innovatienetwerk (VIN)
 2004-2008 en 2008-2012
Gegevens

 KaHo Sint-Lieven (Technologiecampus Gent)
   Laboratorium voor Lichttechnologie
   Gebroeders Desmetstraat 1
   9000 Gent
 WTCB (Energie en Klimaat)
   Laboratorium Licht&Gebouw
   Avenu Pierre Holoffe, 21
   1342 Limelette        Website: www.groenlichtvlaanderen.be
                           Contact: info@groenlichtvlaanderen.be
                           Contactpersoon: Catherine Lootens (09/265.87.13)
Partners in het samenwerkingsverband




               →20% van de financiering
Globaal verbruik verlichting per sector

                 Openbare Verlichting
 Diensten
                             Industrie




                          Residentieel
Elektriciteitsverbruik verlichting

 Aandeel verlichting tot totaal elektrisch
 verbruik:
  –   35-45% in kantoren en horeca
  –   tot 70% in scholen
  –   ~30% in industrie
  –   ~16% in woningen
 Besparingspotentieel kan gemakkelijk oplopen
 tot 50% (kW) en meer…
Waar zit het besparingspotentieel?
  1/3 van de straatverlichting in Europa gebruikt oude, achterhaalde en
  inefficiënte technologie
 –   Renovatiegraad bedraagt slechts 3% per jaar
 –   gemiddelde ouderdom van de installaties = 40 jaar
 –   nieuwe technologie bestaat nochtans die energie-efficiënter is en een beter
     lichtcomfort oplevert

  Meer dan 75% van de kantoorverlichting is nog altijd inefficiënt
 –   Renovatiegraad bedraagt slechts 7% per jaar
 –   gemiddelde ouderdom van de installaties = 25 jaar
 –   Grote verschillen in efficiëntie tussen de oude en de nieuwe systemen
     (energiebesparing 30-80%)

  Ongeveer 85% van de lampen die vandaag in de EU woningen
  voorkomen zijn energieverslinders.
De 4 grootheden in lichttechniek

F Lichtstroom = lumen (lm)

I Lichtsterkte = candela (cd)

E Verlichtingssterkte = lux (lumen/m²)

L Luminantie = candela/m²
De 4 grootheden in lichttechniek

F Lichtstroom = lumen (lm)

I Lichtsterkte = candela (cd)

E Verlichtingssterkte = lux (lumen/m²)

L Luminantie = candela/m²
                                   Lichtsterkte
De 4 grootheden in lichttechniek

F Lichtstroom = lumen (lm)

I Lichtsterkte = candela (cd)

E Verlichtingssterkte = lux (lumen/m²)

L Luminantie = candela/m²
De 4 grootheden in lichttechniek

F Lichtstroom = lumen (lm)

I Lichtsterkte = candela (cd)

E Verlichtingssterkte = lux (lumen/m²)

L Luminantie = candela/m²
Energiebesparing met beter licht

 3 niveaus:
  –   Daglicht
  –   Kunstlicht
  –   Automatisatie
I. Daglicht
Daglichtfactor




  Verhouding van de hoeveelheid licht binnen en de
  hoeveelheid licht buiten
  Bij een daglichtfactor van 5 is er door daglicht een
  verlichtingssterkte van 500 lux gedurende 70% van de
  kantooruren
Daglichtsimulatie
Daglichtdetectie
II. Kunstlicht
Te vermijden

 Halogeen uplighters
 Algemene plafond
 verlichting op basis van
 halogeen
Energiezuinige Verlichtingsinstallatie

1.   Efficiënte lichtbronnen

2.   Armaturen met een hoog rendement

3.   Elektronische voorschakelapparatuur

4.   Optimalisatie van de lichtuitstraling, goed lichtplan
1. Lichtbronnen

                Elektrische
               lichtbronnen



 Thermische   Gasontladings-     Vaste stof
   stralers      lampen        lichtbronnen
Kies voor efficiënte lichtbronnen
Kies voor efficiënte lichtbronnen
Kies voor efficiënte lichtbronnen

 Referentiewaarden verbruik verlichting
 (Nieuwe installaties)
  –   Gloei- en halogeenlampen
        43,4 W/m²
  –   Spaarlampen
        16W/m²
  –   Fluorescentielampen - EVSA
        10W/m²
Gloeidraadlampen
 Klassieke gloeilamp wordt uitgerangeerd op basis van
 zijn efficiëntie
 –   Met onmiddellijke ingang: alle matte gloeilampen
 –   Gefaseerd volgens vermogen vanaf 1 september 2009:
     heldere lampen
 Halogeen lampen worden ook gefaseerd uitgesloten
 op basis van hun efficiëntie.
 Lichtopbrengsten nu:
 –   Gloeilampen: van 8 tot 17 lm/W
 –   Halogeen: van 12 tot 28 lm/W
Hoe energiezuinige verlichting kiezen?
Hoe energiezuinige verlichting kiezen?
Alle heldere lampen uitsluiten?

                       Neen: nieuwe
                       productintroducties
                       Verbeterde
                       halogeenlampen
                       met B-label
Recente innovaties gloeidraadlampen

 Minder elektriciteitsverbruik (tot 30%) door
  –   IR(C) - technologie
        IR coating op glas
        Temperatuur↑
  –   Xenon - technologie
        Wordt toegevoegd aan vulgas
        Groter atomen in vulgas: warmteverliezen↓
        Temperatuur↑
 Langere levensduur
Nieuwe generatie
Fluorescentie lampen

 Lage druk kwik gasontlading
 3 types lampen
 –   Lineaire (TL: tubular lamp) fluorescentie
 –   Circulaire fluorescentie
 –   Compacte fluorescentie
 Gasontlading
 –   onder invloed van UV geven fluorescerende
     fosforpoeders zichtbaar licht
Fluorescentielampen

 Halofosfors:
 –   Vroegere standaard
 –   slechtere kleurweergave (kleur 33, 29,..)
 Tri-fosfor:
 –   mengsel van 3 fosfors
 –   minder kwik
 –   betere CRI (kleur 830, 942,…)
 –   hogere lumen-output
Kenmerken fluorescentie lampen

 Kleurweergave (CRI)
  –   80 en meer
 Kleurtemperatuur (CCT)
  –   2700K tot 6000K
  –   Warm-wit tot Koud-wit
 Schakelcycli:
  –   100.000 en meer
 Levensduur:
  –   6 jaar=6000 uren
  –   Beter >10.000 uren
  –   Soms tot 40.000 uren
Lineaire Fluorescentie

  T12 (60-78 lm/W): 38 mm                         Ra 80 – CCT:3000K
       niet meer gebruiken, vervangen door T8
  T8 (52-100 lm/W): 25,4mm
       Gespecificeerd bij 25°C
       oudere types T8 (kleur 33,…) vervangen (830,..): <80lm/W
       Let op bij lage temperaturen
  T5 (83-104 lm/W): 16mm
       Hoogste lichtopbrengst bij 35°C
       Echter gespecificeerd bij 25°C
       Let op bij lage temperaturen

                5/8 inch= 16mm
Impact temperatuur
 Opgelet!
 In catalogi: lichtstroom T5 (in lumen) meestal bij 25°C
 Maar armatuur is zo gemaakt dat lamp bij 35°C zou werken. Geeft
 dus soms armaturen met rendementen >100%
Recupel
Europese richtlijn 2002/96/EG
Gasontladingslampen zijn onderhevig aan
aanvaardingsplicht voor afgedankte
elektrische en elektronische apparaten
Voor spaarlampen, buislampen
Niet voor halogeen en gloeilampen
Lineaire Fluorescentie

 Opgelet met:
  –   T8 naar T5 adaptoren
         Minder licht
         Garantie (?) lampen, armatuur
         CE-label, Enec keurmerk vervallen
         Fotometrie armatuur (?)

  –   LED-TL lampen
         Minder vermogen, maar ook minder licht
         Zijn duur in aankoop
Lineaire T5-T8
Circulaire Fluorescentie

 T8 en T5
 Vanaf 70 lm/W tot 85 lm/W
 Wordt steeds meer gebruikt
Circulaire T5-T8
Compacte fluorescentie
 CFL-i:
  –   Met geïntegreerde ballast (E27 en E14)
  –   Huishoudelijke Spaarlampen
  –   vanaf 40 lm/W (CFL-I)
 CFL-ni:
  –   Zonder geïntegreerde ballast (steekfitting)
  –   Professionele spaarlampen
  –   vanaf 70 lm/W (CFL-nI)
  –   Kies EVSA
           2 pins
           4 pins (mogelijkheid tot dimming, mits EVSA daarvoor bestemd)
 Steeds meer modellen ter beschikking
 Folder: “Feiten en Mythes rond Spaarlampen”
 Voorbeelden via www.topten.be
Compacte Fluorescentie integrated
Compacte Fluorescentie non integrated
Speciale spaarlampen
 Spaarlampen met licht- of
 bewegingssensor
 Dimbare spaarlampen
 –   Spaarlampen met 2 standen
 –   Stapsgewijs dimmend
 –   Volledig dimbaar
        E27
        4 pins
 Combinaties met andere
 lampen:
 –   LED
Compacte Fluorescentie
Light Emitting Diodes
 Wit licht:
  –   RGB
  –   Blauwe led + gele fosfors
  –   Blauwe Led + rgb fosfors
 Powerled, Led Clusters, Chip on board, …
 Efficiëntie:
  –   Warmwit: 45 lm/w, Koudwit: 65 lm/w
         Verwachtingen 2009: 100 lm/W koudwit
  –   Lichtbron met meeste potentieel naar energie-
      efficiëntie
 Folder: Led’s toegelicht
Kleur
  3 methodes voor het maken van witte LED’s:
LED’s vandaag
Opwarmen grote publiek voor transitie
LED’s
2. Kies voor efficiënte armaturen
Kies voor efficiënte armaturen

   Rendement η of LOR liefst >70%

   Hou rekening met het stralingsprofiel

   Alles zit vervat in de flux (CIE) codes
    –    CIE (.N1/.N2/.N3/.N4/.N5): 0.60 / 0.99 / 1.00 / 1.00 / 0.92



  Voorbeeld:
        –Lamp   :                                                      58W - 5000 lm

        –Rendement      optiek (η, LOR):                               92%

        –Armatuurlichtsterkte     :                                    4600 lm

        –Lichtverlies   :                                              400 lm
Introductie
 Elektrisch verbruik in passieve gebouwen
  –   < 27 kWh/m².jaar
  –   (verlichting + andere elektrische toepassingen)
 Verlichting in woningen ongeveer 15%
  –   < 4 kWh/m².jaar
 Gemiddeld gebruik voor een lamp is 1000 uren/jaar
  –   < 4 W/m²
 Niet alle verlichting brandt tegelijk: slechts 1 op 3
 Een gemiddeld geïnstalleerd vermogen over het ganse
 gebouw van 12W/m² is haalbaar
Voorbeeld
            Berekening Relux
            Belgisch armatuur: “Be Cool”
            (η=59%)
            Lights of the Year 2004
            Totale lichtstroom van alle
            lampen 8900 lm
            Totaal vermogen 108.0 W
            (2x59W)
            Totaal vermogen per vlak
            (15.00 m²): 7.20 W/m²
            Gemiddelde
            verlichtingssterkte Em 267 lx
Databank energiezuinige armaturen

 Ism. partner e-ster
 Europees project: Enerlin
 Via website Groen Licht Vlaanderen
 –   http://ingenieur.kahosl.be/projecten/licht/_nl/projecten_groenlic
     htvlaanderen_links_databank.xml
Hoe energiezuinige verlichting kiezen?
Hoe energiezuinige verlichting kiezen?
Let op het stralingsprofiel
UGR




Vermijd
Weerkaatsing   Verblinding
3. Kies voor een efficiënte ballast
 Elektronisch voorschakelapparaat
  –   Klasse A (A1,A2,A3)
  –   A1: Dimming
 Voordelen:
  –   Verbruik 20-25% lager dan elektromagnetische ballast
  –   Kleiner in omvang en gewicht
  –   Betere cos phi
  –   Efficiëntie lampen (vb. T8): 15-20% hoger
  –   Flikkervrije ontsteking van de lampen
  –   Levensduur lamp hoger
  –   Bij einde levensduur wordt de lamp uitgeschakeld
  –   Mogelijkheid tot dimming
  –   Mogelijkheid tot automatisering (daglichttoetreding, aanwezigheidsdetectie,..)
 Klasse C (conventionele elektromagnetische ballast):
  –   verboden sinds 21 november 2005
4. Kies voor een goed lichtplan

 Laat u adviseren door lichtspecialisten
Tip 1: Stralingspatroon
Tip 2: Verblinding

 Slecht




 Goed
Tip 3: Schaduw
III. Automatisatie
 Dimmen: beperken vermogen
  –   bij overdimensionering (Ei)     Opgelet:
  –   bewegingsafhankelijke dimming    –   Lampen 100 uren laten
  –   persoonlijke dimming                 inbranden zonder dimming
  –   daglicht afhankelijke dimming   Besparingspotentieel:
          Centraal                     –   35 tot 45%
          Lokaal
          Energiebeheerssysteem


 Uitschakelen: beperken branduren
  –   Bewegingsafhankelijk             –   Veelvuldig schakelen kan de
  –   Tijdsgestuurde schakeling            levensduur van de lampen
  –   Manual on - Automatic Off            beperken
Indirecte Besparingen

 Op airconditioning
  –   dankzij lagere warmteafgifte van verlichting
 Langere levensduur van lampen
  –   lagere onderhoudskost (kost lampen + plaatsing)
 Lampen met extra lange levensduur
  –   bij moeilijk bereikbare armaturen
  –   productie
Andere aanbevelingen
 Kies lichte kleuren voor plafond, vloer en muren en hou ze
 proper
 Doe  geen aanpassingen aan commercieel te verkrijgen
 armaturen
 Zorg voor een goed onderhoudsplan van de armaturen
 Gebruik lampen met goede referenties
 Let op bij
 –   Koelruimtes vanwege lage temperatuur
 –   Hoge plafonds
 –   Smalle gangen
Tot slot

 Dank aan
  –   Brussels Energie Agentschap
  –   IWT
  –   Laboratorium voor Lichttechnologie
  –   Partners consortium
  –   KaHo Sint-Lieven

More Related Content

Similar to Hoe energiezuinige verlichting kiezen?

C:\Fakepath\Econe Presentatie April 2010
C:\Fakepath\Econe Presentatie April 2010C:\Fakepath\Econe Presentatie April 2010
C:\Fakepath\Econe Presentatie April 2010econe rivierenland
 
I. Corten LumièRedurable Nl
I. Corten   LumièRedurable NlI. Corten   LumièRedurable Nl
I. Corten LumièRedurable Nlpromateria
 
110404 Led Uitleg
110404 Led Uitleg110404 Led Uitleg
110404 Led UitlegLumilab BV
 
Scholen Energie EfficiëNtie
Scholen Energie EfficiëNtieScholen Energie EfficiëNtie
Scholen Energie EfficiëNtieTriluXXander
 
Duurzame energiebesparende verlichting in de openbare verlichting en buitenve...
Duurzame energiebesparende verlichting in de openbare verlichting en buitenve...Duurzame energiebesparende verlichting in de openbare verlichting en buitenve...
Duurzame energiebesparende verlichting in de openbare verlichting en buitenve...duurzame verhalen
 
Bni de tulp 14 02-2013
Bni de tulp                 14 02-2013Bni de tulp                 14 02-2013
Bni de tulp 14 02-2013fzw00
 
De Wereld In Een Ander Licht
De Wereld In Een Ander LichtDe Wereld In Een Ander Licht
De Wereld In Een Ander LichtNIMA
 
Ledsson outdoor catalogus
Ledsson outdoor catalogusLedsson outdoor catalogus
Ledsson outdoor catalogusSijbrandPot
 
Presentatie AHLight.nl
Presentatie AHLight.nlPresentatie AHLight.nl
Presentatie AHLight.nlwillvendel
 
Ammanu pecha kucha 2016-01-22
Ammanu pecha kucha 2016-01-22 Ammanu pecha kucha 2016-01-22
Ammanu pecha kucha 2016-01-22 mvo-duurzaam
 
Dynamisch dimmen openbare verlichting
Dynamisch dimmen openbare verlichtingDynamisch dimmen openbare verlichting
Dynamisch dimmen openbare verlichtingEric Heersink
 
KWB-watt_met_je lampen 3.0
KWB-watt_met_je lampen 3.0KWB-watt_met_je lampen 3.0
KWB-watt_met_je lampen 3.0Stephan Matenaar
 
Zuinigere verlichting in de corporatiesector (www.flatopled.nl)
Zuinigere verlichting in de corporatiesector (www.flatopled.nl)Zuinigere verlichting in de corporatiesector (www.flatopled.nl)
Zuinigere verlichting in de corporatiesector (www.flatopled.nl)Maarten Corpeleijn
 
Dutechpro systemen voor hernieuwbare energie
Dutechpro systemen voor hernieuwbare energieDutechpro systemen voor hernieuwbare energie
Dutechpro systemen voor hernieuwbare energieJeannet Veldman
 
Cleantech center pakhuis zutphen
Cleantech center   pakhuis zutphenCleantech center   pakhuis zutphen
Cleantech center pakhuis zutphenDutch Power
 

Similar to Hoe energiezuinige verlichting kiezen? (20)

Econe Presentatie April 2010
Econe Presentatie April 2010Econe Presentatie April 2010
Econe Presentatie April 2010
 
C:\Fakepath\Econe Presentatie April 2010
C:\Fakepath\Econe Presentatie April 2010C:\Fakepath\Econe Presentatie April 2010
C:\Fakepath\Econe Presentatie April 2010
 
I. Corten LumièRedurable Nl
I. Corten   LumièRedurable NlI. Corten   LumièRedurable Nl
I. Corten LumièRedurable Nl
 
Verlichting
VerlichtingVerlichting
Verlichting
 
Spaarlampen
SpaarlampenSpaarlampen
Spaarlampen
 
Unique Lights Belux
Unique Lights BeluxUnique Lights Belux
Unique Lights Belux
 
110404 Led Uitleg
110404 Led Uitleg110404 Led Uitleg
110404 Led Uitleg
 
Scholen Energie EfficiëNtie
Scholen Energie EfficiëNtieScholen Energie EfficiëNtie
Scholen Energie EfficiëNtie
 
Simplify-It
Simplify-ItSimplify-It
Simplify-It
 
Duurzame energiebesparende verlichting in de openbare verlichting en buitenve...
Duurzame energiebesparende verlichting in de openbare verlichting en buitenve...Duurzame energiebesparende verlichting in de openbare verlichting en buitenve...
Duurzame energiebesparende verlichting in de openbare verlichting en buitenve...
 
Bni de tulp 14 02-2013
Bni de tulp                 14 02-2013Bni de tulp                 14 02-2013
Bni de tulp 14 02-2013
 
De Wereld In Een Ander Licht
De Wereld In Een Ander LichtDe Wereld In Een Ander Licht
De Wereld In Een Ander Licht
 
Ledsson outdoor catalogus
Ledsson outdoor catalogusLedsson outdoor catalogus
Ledsson outdoor catalogus
 
Presentatie AHLight.nl
Presentatie AHLight.nlPresentatie AHLight.nl
Presentatie AHLight.nl
 
Ammanu pecha kucha 2016-01-22
Ammanu pecha kucha 2016-01-22 Ammanu pecha kucha 2016-01-22
Ammanu pecha kucha 2016-01-22
 
Dynamisch dimmen openbare verlichting
Dynamisch dimmen openbare verlichtingDynamisch dimmen openbare verlichting
Dynamisch dimmen openbare verlichting
 
KWB-watt_met_je lampen 3.0
KWB-watt_met_je lampen 3.0KWB-watt_met_je lampen 3.0
KWB-watt_met_je lampen 3.0
 
Zuinigere verlichting in de corporatiesector (www.flatopled.nl)
Zuinigere verlichting in de corporatiesector (www.flatopled.nl)Zuinigere verlichting in de corporatiesector (www.flatopled.nl)
Zuinigere verlichting in de corporatiesector (www.flatopled.nl)
 
Dutechpro systemen voor hernieuwbare energie
Dutechpro systemen voor hernieuwbare energieDutechpro systemen voor hernieuwbare energie
Dutechpro systemen voor hernieuwbare energie
 
Cleantech center pakhuis zutphen
Cleantech center   pakhuis zutphenCleantech center   pakhuis zutphen
Cleantech center pakhuis zutphen
 

More from Centre Urbain - Stadswinkel

Centre urbain l'isolation des murs par l'extérieur
Centre urbain l'isolation des murs par l'extérieurCentre urbain l'isolation des murs par l'extérieur
Centre urbain l'isolation des murs par l'extérieurCentre Urbain - Stadswinkel
 
Les économies d'énergie au quotidien (conférence du 15 novembre 2012)
Les économies d'énergie au quotidien (conférence du 15 novembre 2012)Les économies d'énergie au quotidien (conférence du 15 novembre 2012)
Les économies d'énergie au quotidien (conférence du 15 novembre 2012)Centre Urbain - Stadswinkel
 
Faut il vivre dans du passif pour économiser l'énergie (café-réno)
Faut il vivre dans du passif pour économiser l'énergie (café-réno)Faut il vivre dans du passif pour économiser l'énergie (café-réno)
Faut il vivre dans du passif pour économiser l'énergie (café-réno)Centre Urbain - Stadswinkel
 
présentation conférence économiser l'énergie sans en consommer plus
présentation conférence économiser l'énergie sans en consommer plusprésentation conférence économiser l'énergie sans en consommer plus
présentation conférence économiser l'énergie sans en consommer plusCentre Urbain - Stadswinkel
 
L'architecture des 60 à bruxelles: un patrimoine à ne pas négliger
L'architecture des 60 à bruxelles: un patrimoine à ne pas négligerL'architecture des 60 à bruxelles: un patrimoine à ne pas négliger
L'architecture des 60 à bruxelles: un patrimoine à ne pas négligerCentre Urbain - Stadswinkel
 
Synthèse primes à la Région de Bruxelles-Capitale
Synthèse primes à la Région de Bruxelles-CapitaleSynthèse primes à la Région de Bruxelles-Capitale
Synthèse primes à la Région de Bruxelles-CapitaleCentre Urbain - Stadswinkel
 
Samenvatting van de premies in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Samenvatting van de premies in het Brussels Hoofdstedelijk GewestSamenvatting van de premies in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Samenvatting van de premies in het Brussels Hoofdstedelijk GewestCentre Urbain - Stadswinkel
 
Nettoyage des façades: quelle technique choisir? / Conseils d'entretien
Nettoyage des façades: quelle technique choisir? / Conseils d'entretienNettoyage des façades: quelle technique choisir? / Conseils d'entretien
Nettoyage des façades: quelle technique choisir? / Conseils d'entretienCentre Urbain - Stadswinkel
 
Planchers: que faire pour moins souffrir du bruit?
Planchers: que faire pour moins souffrir du bruit?Planchers: que faire pour moins souffrir du bruit?
Planchers: que faire pour moins souffrir du bruit?Centre Urbain - Stadswinkel
 
A quoi faut-il faire attention lorsqu'on visite un logement en vue de l'achte...
A quoi faut-il faire attention lorsqu'on visite un logement en vue de l'achte...A quoi faut-il faire attention lorsqu'on visite un logement en vue de l'achte...
A quoi faut-il faire attention lorsqu'on visite un logement en vue de l'achte...Centre Urbain - Stadswinkel
 

More from Centre Urbain - Stadswinkel (20)

Centre urbain l'isolation des murs par l'extérieur
Centre urbain l'isolation des murs par l'extérieurCentre urbain l'isolation des murs par l'extérieur
Centre urbain l'isolation des murs par l'extérieur
 
Atelier pratique chauffage
Atelier pratique chauffageAtelier pratique chauffage
Atelier pratique chauffage
 
Les économies d'énergie au quotidien (conférence du 15 novembre 2012)
Les économies d'énergie au quotidien (conférence du 15 novembre 2012)Les économies d'énergie au quotidien (conférence du 15 novembre 2012)
Les économies d'énergie au quotidien (conférence du 15 novembre 2012)
 
Faut il vivre dans du passif pour économiser l'énergie (café-réno)
Faut il vivre dans du passif pour économiser l'énergie (café-réno)Faut il vivre dans du passif pour économiser l'énergie (café-réno)
Faut il vivre dans du passif pour économiser l'énergie (café-réno)
 
présentation conférence économiser l'énergie sans en consommer plus
présentation conférence économiser l'énergie sans en consommer plusprésentation conférence économiser l'énergie sans en consommer plus
présentation conférence économiser l'énergie sans en consommer plus
 
Atelier pratique chauffage
Atelier pratique chauffageAtelier pratique chauffage
Atelier pratique chauffage
 
Les ponts thermiques
Les ponts thermiquesLes ponts thermiques
Les ponts thermiques
 
L'architecture des 60 à bruxelles: un patrimoine à ne pas négliger
L'architecture des 60 à bruxelles: un patrimoine à ne pas négligerL'architecture des 60 à bruxelles: un patrimoine à ne pas négliger
L'architecture des 60 à bruxelles: un patrimoine à ne pas négliger
 
Petits immeubles et chauffage collectif
Petits immeubles et chauffage collectif Petits immeubles et chauffage collectif
Petits immeubles et chauffage collectif
 
Synthèse primes à la Région de Bruxelles-Capitale
Synthèse primes à la Région de Bruxelles-CapitaleSynthèse primes à la Région de Bruxelles-Capitale
Synthèse primes à la Région de Bruxelles-Capitale
 
Samenvatting van de premies in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Samenvatting van de premies in het Brussels Hoofdstedelijk GewestSamenvatting van de premies in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Samenvatting van de premies in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
 
Nettoyage des façades: quelle technique choisir? / Conseils d'entretien
Nettoyage des façades: quelle technique choisir? / Conseils d'entretienNettoyage des façades: quelle technique choisir? / Conseils d'entretien
Nettoyage des façades: quelle technique choisir? / Conseils d'entretien
 
De EPB wetgeving in het Brussels gewest
De EPB wetgeving in het Brussels gewestDe EPB wetgeving in het Brussels gewest
De EPB wetgeving in het Brussels gewest
 
Atelier pratique: portes d'entrées
Atelier pratique: portes d'entréesAtelier pratique: portes d'entrées
Atelier pratique: portes d'entrées
 
Planchers: que faire pour moins souffrir du bruit?
Planchers: que faire pour moins souffrir du bruit?Planchers: que faire pour moins souffrir du bruit?
Planchers: que faire pour moins souffrir du bruit?
 
A quoi faut-il faire attention lorsqu'on visite un logement en vue de l'achte...
A quoi faut-il faire attention lorsqu'on visite un logement en vue de l'achte...A quoi faut-il faire attention lorsqu'on visite un logement en vue de l'achte...
A quoi faut-il faire attention lorsqu'on visite un logement en vue de l'achte...
 
De vaatwasmachine en haar energielabel
De vaatwasmachine en haar energielabelDe vaatwasmachine en haar energielabel
De vaatwasmachine en haar energielabel
 
Le lave-vaisselle et son label énergétique
Le lave-vaisselle et son label énergétiqueLe lave-vaisselle et son label énergétique
Le lave-vaisselle et son label énergétique
 
De televisie en zijn energielabel
De televisie en zijn energielabelDe televisie en zijn energielabel
De televisie en zijn energielabel
 
La télévision et son label énergétique
La télévision et son label énergétiqueLa télévision et son label énergétique
La télévision et son label énergétique
 

Hoe energiezuinige verlichting kiezen?

  • 1. Energiezuinige verlichting: hoe kiezen? Duurzaam Wonen in Brussel Groen Licht Vlaanderen Catherine Lootens
  • 2. Agenda Groen Licht Vlaanderen Energiebesparing met beter Licht Aanbevelingen
  • 3. Groen Licht Vlaanderen Energiebesparing met Beter Licht Stimuleren van – Energiezuinige verlichting – Innovatie
  • 4. Motivatie Kyoto protocol / Bali post 2012 REG decreet Richtlijn Europa Ecodesign (uitdoofscenario Gloeilamp) Energie Prestatie Regelgeving (EPR) – E-peil – EPU (kantoren en scholen): ook verlichting Elektriciteitsprijzen Jaarlijkse stijging verbruik: 1-3%
  • 5. Doelgroepen Voorschrijvers en eindgebruikers: – Bouwheren, Facility Managers, Intermediairen, Technische diensten, bouwpromotoren, financiële instellingen – Architecten, Installateurs, Aannemers, Ingenieurs – Overheden, Lokale besturen, Instellingen, Huisvestingsmaatschappijen Potentiële Innovatoren: – Verlichtingsfabrikanten – Ontwikkelaars – Designers – Federaties
  • 6. Opdracht Kennisverspreiding – Promoten, stimuleren, sensibiliseren Professionelen Particulieren – Vertrouwen brengen in nieuwe technologieën – Advies uitbrengen Innovatie stimuleren in Vlaanderen – Synergie bevorderen in de verlichtingsector
  • 7. Zwaartepunten Kennisverspreiding – Website, Nieuwsbrief, Publicaties, Voordrachten – Database energiezuinige toestellen – Cursus Verlichtingstechnieken – Studiedagen Technologiewacht – Nieuwe technologieën bekend maken Sensibiliseren – Energie-efficiënte verlichting – Subsidies – GreenLight Program Vertrouwen brengen in innovatieve ontwikkelingen
  • 10. IWT IWT – Vlaanderen: – Instituut voor de aanmoediging van innovatie door Wetenschap en Technologie in Vlaanderen – www.iwt.be – 80% van de financiering – Innovatie stimulering Vlaams Innovatienetwerk (VIN) 2004-2008 en 2008-2012
  • 11. Gegevens KaHo Sint-Lieven (Technologiecampus Gent) Laboratorium voor Lichttechnologie Gebroeders Desmetstraat 1 9000 Gent WTCB (Energie en Klimaat) Laboratorium Licht&Gebouw Avenu Pierre Holoffe, 21 1342 Limelette Website: www.groenlichtvlaanderen.be Contact: info@groenlichtvlaanderen.be Contactpersoon: Catherine Lootens (09/265.87.13)
  • 12. Partners in het samenwerkingsverband →20% van de financiering
  • 13. Globaal verbruik verlichting per sector Openbare Verlichting Diensten Industrie Residentieel
  • 14. Elektriciteitsverbruik verlichting Aandeel verlichting tot totaal elektrisch verbruik: – 35-45% in kantoren en horeca – tot 70% in scholen – ~30% in industrie – ~16% in woningen Besparingspotentieel kan gemakkelijk oplopen tot 50% (kW) en meer…
  • 15. Waar zit het besparingspotentieel? 1/3 van de straatverlichting in Europa gebruikt oude, achterhaalde en inefficiënte technologie – Renovatiegraad bedraagt slechts 3% per jaar – gemiddelde ouderdom van de installaties = 40 jaar – nieuwe technologie bestaat nochtans die energie-efficiënter is en een beter lichtcomfort oplevert Meer dan 75% van de kantoorverlichting is nog altijd inefficiënt – Renovatiegraad bedraagt slechts 7% per jaar – gemiddelde ouderdom van de installaties = 25 jaar – Grote verschillen in efficiëntie tussen de oude en de nieuwe systemen (energiebesparing 30-80%) Ongeveer 85% van de lampen die vandaag in de EU woningen voorkomen zijn energieverslinders.
  • 16. De 4 grootheden in lichttechniek F Lichtstroom = lumen (lm) I Lichtsterkte = candela (cd) E Verlichtingssterkte = lux (lumen/m²) L Luminantie = candela/m²
  • 17. De 4 grootheden in lichttechniek F Lichtstroom = lumen (lm) I Lichtsterkte = candela (cd) E Verlichtingssterkte = lux (lumen/m²) L Luminantie = candela/m² Lichtsterkte
  • 18. De 4 grootheden in lichttechniek F Lichtstroom = lumen (lm) I Lichtsterkte = candela (cd) E Verlichtingssterkte = lux (lumen/m²) L Luminantie = candela/m²
  • 19. De 4 grootheden in lichttechniek F Lichtstroom = lumen (lm) I Lichtsterkte = candela (cd) E Verlichtingssterkte = lux (lumen/m²) L Luminantie = candela/m²
  • 20. Energiebesparing met beter licht 3 niveaus: – Daglicht – Kunstlicht – Automatisatie
  • 22. Daglichtfactor Verhouding van de hoeveelheid licht binnen en de hoeveelheid licht buiten Bij een daglichtfactor van 5 is er door daglicht een verlichtingssterkte van 500 lux gedurende 70% van de kantooruren
  • 26. Te vermijden Halogeen uplighters Algemene plafond verlichting op basis van halogeen
  • 27. Energiezuinige Verlichtingsinstallatie 1. Efficiënte lichtbronnen 2. Armaturen met een hoog rendement 3. Elektronische voorschakelapparatuur 4. Optimalisatie van de lichtuitstraling, goed lichtplan
  • 28. 1. Lichtbronnen Elektrische lichtbronnen Thermische Gasontladings- Vaste stof stralers lampen lichtbronnen
  • 29. Kies voor efficiënte lichtbronnen
  • 30. Kies voor efficiënte lichtbronnen
  • 31. Kies voor efficiënte lichtbronnen Referentiewaarden verbruik verlichting (Nieuwe installaties) – Gloei- en halogeenlampen 43,4 W/m² – Spaarlampen 16W/m² – Fluorescentielampen - EVSA 10W/m²
  • 32. Gloeidraadlampen Klassieke gloeilamp wordt uitgerangeerd op basis van zijn efficiëntie – Met onmiddellijke ingang: alle matte gloeilampen – Gefaseerd volgens vermogen vanaf 1 september 2009: heldere lampen Halogeen lampen worden ook gefaseerd uitgesloten op basis van hun efficiëntie. Lichtopbrengsten nu: – Gloeilampen: van 8 tot 17 lm/W – Halogeen: van 12 tot 28 lm/W
  • 35. Alle heldere lampen uitsluiten? Neen: nieuwe productintroducties Verbeterde halogeenlampen met B-label
  • 36. Recente innovaties gloeidraadlampen Minder elektriciteitsverbruik (tot 30%) door – IR(C) - technologie IR coating op glas Temperatuur↑ – Xenon - technologie Wordt toegevoegd aan vulgas Groter atomen in vulgas: warmteverliezen↓ Temperatuur↑ Langere levensduur
  • 38. Fluorescentie lampen Lage druk kwik gasontlading 3 types lampen – Lineaire (TL: tubular lamp) fluorescentie – Circulaire fluorescentie – Compacte fluorescentie Gasontlading – onder invloed van UV geven fluorescerende fosforpoeders zichtbaar licht
  • 39. Fluorescentielampen Halofosfors: – Vroegere standaard – slechtere kleurweergave (kleur 33, 29,..) Tri-fosfor: – mengsel van 3 fosfors – minder kwik – betere CRI (kleur 830, 942,…) – hogere lumen-output
  • 40. Kenmerken fluorescentie lampen Kleurweergave (CRI) – 80 en meer Kleurtemperatuur (CCT) – 2700K tot 6000K – Warm-wit tot Koud-wit Schakelcycli: – 100.000 en meer Levensduur: – 6 jaar=6000 uren – Beter >10.000 uren – Soms tot 40.000 uren
  • 41. Lineaire Fluorescentie T12 (60-78 lm/W): 38 mm Ra 80 – CCT:3000K niet meer gebruiken, vervangen door T8 T8 (52-100 lm/W): 25,4mm Gespecificeerd bij 25°C oudere types T8 (kleur 33,…) vervangen (830,..): <80lm/W Let op bij lage temperaturen T5 (83-104 lm/W): 16mm Hoogste lichtopbrengst bij 35°C Echter gespecificeerd bij 25°C Let op bij lage temperaturen 5/8 inch= 16mm
  • 42. Impact temperatuur Opgelet! In catalogi: lichtstroom T5 (in lumen) meestal bij 25°C Maar armatuur is zo gemaakt dat lamp bij 35°C zou werken. Geeft dus soms armaturen met rendementen >100%
  • 43. Recupel Europese richtlijn 2002/96/EG Gasontladingslampen zijn onderhevig aan aanvaardingsplicht voor afgedankte elektrische en elektronische apparaten Voor spaarlampen, buislampen Niet voor halogeen en gloeilampen
  • 44. Lineaire Fluorescentie Opgelet met: – T8 naar T5 adaptoren Minder licht Garantie (?) lampen, armatuur CE-label, Enec keurmerk vervallen Fotometrie armatuur (?) – LED-TL lampen Minder vermogen, maar ook minder licht Zijn duur in aankoop
  • 46. Circulaire Fluorescentie T8 en T5 Vanaf 70 lm/W tot 85 lm/W Wordt steeds meer gebruikt
  • 48. Compacte fluorescentie CFL-i: – Met geïntegreerde ballast (E27 en E14) – Huishoudelijke Spaarlampen – vanaf 40 lm/W (CFL-I) CFL-ni: – Zonder geïntegreerde ballast (steekfitting) – Professionele spaarlampen – vanaf 70 lm/W (CFL-nI) – Kies EVSA 2 pins 4 pins (mogelijkheid tot dimming, mits EVSA daarvoor bestemd) Steeds meer modellen ter beschikking Folder: “Feiten en Mythes rond Spaarlampen” Voorbeelden via www.topten.be
  • 51. Speciale spaarlampen Spaarlampen met licht- of bewegingssensor Dimbare spaarlampen – Spaarlampen met 2 standen – Stapsgewijs dimmend – Volledig dimbaar E27 4 pins Combinaties met andere lampen: – LED
  • 53. Light Emitting Diodes Wit licht: – RGB – Blauwe led + gele fosfors – Blauwe Led + rgb fosfors Powerled, Led Clusters, Chip on board, … Efficiëntie: – Warmwit: 45 lm/w, Koudwit: 65 lm/w Verwachtingen 2009: 100 lm/W koudwit – Lichtbron met meeste potentieel naar energie- efficiëntie Folder: Led’s toegelicht
  • 54. Kleur 3 methodes voor het maken van witte LED’s:
  • 56. Opwarmen grote publiek voor transitie
  • 58. 2. Kies voor efficiënte armaturen
  • 59. Kies voor efficiënte armaturen Rendement η of LOR liefst >70% Hou rekening met het stralingsprofiel Alles zit vervat in de flux (CIE) codes – CIE (.N1/.N2/.N3/.N4/.N5): 0.60 / 0.99 / 1.00 / 1.00 / 0.92 Voorbeeld: –Lamp : 58W - 5000 lm –Rendement optiek (η, LOR): 92% –Armatuurlichtsterkte : 4600 lm –Lichtverlies : 400 lm
  • 60. Introductie Elektrisch verbruik in passieve gebouwen – < 27 kWh/m².jaar – (verlichting + andere elektrische toepassingen) Verlichting in woningen ongeveer 15% – < 4 kWh/m².jaar Gemiddeld gebruik voor een lamp is 1000 uren/jaar – < 4 W/m² Niet alle verlichting brandt tegelijk: slechts 1 op 3 Een gemiddeld geïnstalleerd vermogen over het ganse gebouw van 12W/m² is haalbaar
  • 61. Voorbeeld Berekening Relux Belgisch armatuur: “Be Cool” (η=59%) Lights of the Year 2004 Totale lichtstroom van alle lampen 8900 lm Totaal vermogen 108.0 W (2x59W) Totaal vermogen per vlak (15.00 m²): 7.20 W/m² Gemiddelde verlichtingssterkte Em 267 lx
  • 62. Databank energiezuinige armaturen Ism. partner e-ster Europees project: Enerlin Via website Groen Licht Vlaanderen – http://ingenieur.kahosl.be/projecten/licht/_nl/projecten_groenlic htvlaanderen_links_databank.xml
  • 65. Let op het stralingsprofiel
  • 67. 3. Kies voor een efficiënte ballast Elektronisch voorschakelapparaat – Klasse A (A1,A2,A3) – A1: Dimming Voordelen: – Verbruik 20-25% lager dan elektromagnetische ballast – Kleiner in omvang en gewicht – Betere cos phi – Efficiëntie lampen (vb. T8): 15-20% hoger – Flikkervrije ontsteking van de lampen – Levensduur lamp hoger – Bij einde levensduur wordt de lamp uitgeschakeld – Mogelijkheid tot dimming – Mogelijkheid tot automatisering (daglichttoetreding, aanwezigheidsdetectie,..) Klasse C (conventionele elektromagnetische ballast): – verboden sinds 21 november 2005
  • 68. 4. Kies voor een goed lichtplan Laat u adviseren door lichtspecialisten
  • 70. Tip 2: Verblinding Slecht Goed
  • 72. III. Automatisatie Dimmen: beperken vermogen – bij overdimensionering (Ei) Opgelet: – bewegingsafhankelijke dimming – Lampen 100 uren laten – persoonlijke dimming inbranden zonder dimming – daglicht afhankelijke dimming Besparingspotentieel: Centraal – 35 tot 45% Lokaal Energiebeheerssysteem Uitschakelen: beperken branduren – Bewegingsafhankelijk – Veelvuldig schakelen kan de – Tijdsgestuurde schakeling levensduur van de lampen – Manual on - Automatic Off beperken
  • 73. Indirecte Besparingen Op airconditioning – dankzij lagere warmteafgifte van verlichting Langere levensduur van lampen – lagere onderhoudskost (kost lampen + plaatsing) Lampen met extra lange levensduur – bij moeilijk bereikbare armaturen – productie
  • 74. Andere aanbevelingen Kies lichte kleuren voor plafond, vloer en muren en hou ze proper Doe geen aanpassingen aan commercieel te verkrijgen armaturen Zorg voor een goed onderhoudsplan van de armaturen Gebruik lampen met goede referenties Let op bij – Koelruimtes vanwege lage temperatuur – Hoge plafonds – Smalle gangen
  • 75. Tot slot Dank aan – Brussels Energie Agentschap – IWT – Laboratorium voor Lichttechnologie – Partners consortium – KaHo Sint-Lieven