SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo
1 von 7
Downloaden Sie, um offline zu lesen
ภาวะง่วงง่ายผิดปกติ
                                                (Excessive Daytime Sleepiness)

ผศ.นายแพทย์จักรกฤษณ์ สุขยิ่ง
- วว. จิตเวชศาสตร์
- Research Fellow in Sleep Medicine
  Rush-Presbyterian-St ‘luke’s Medical Center
  Chicago U.S.A.


         ความผิดปกติของการนอนหลับสามารถพบได้                ร่างกายที่พบได้บ่อย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในตอน
หลายรูปแบบ ไม่วาจะเป็นเรืองการนอนไม่หลับ (insomnia)
                  ่      ่                                  กลางคื น ที ่ เ ราพร้ อ มจะนอนหรื อ ในตอนช่ ว งบ่ า ย
พฤติกรรมผิดปกติในขณะหลับ (behavioral abnor-                 หลั ง จากรั บ ประทานอาหารกลางวั น แล้ ว เป็ น ต้ น
malities) การหายใจผิดปกติในขณะหลับ (respiratory             บางครังนับเป็นการยากทีจะแยกแยะว่าภาวะง่วงแบบไหน
                                                                   ้                 ่
disorders) แต่ความผิดปกติของการนอนหลับอีกรูป                จัดเป็นภาวะปกติ และแบบไหนที่จัดว่าเป็นภาวะ
แบบหนึงทีสามารถพบได้บอย และมีผลกระทบต่อชีวต
        ่ ่                ่                     ิ          ผิดปกติ อย่างไรก็ตามลักษณะความง่วงทีเ่ กิดขึนบ่อย
                                                                                                          ้
ประจำวันอย่างมาก แต่มกจะไม่คอยได้รบความสำคัญ
                       ั       ่     ั                      ง่าย รุนแรง รบกวนสมาธิ รบกวนการใช้ชวตประจำวัน
                                                                                                    ีิ
เท่าทีควรก็คอ ภาวะง่วงนอนง่ายผิดปกติ (excessive
      ่       ื                                             หรือเกิดขึ้นในสถานการณ์และช่วงเวลาที่ไม่ควรง่วง
daytime sleepiness)                                         เหล่านี้ถือเป็นข้อบ่งชี้ และควรให้ตระหนักถึงว่าควร
         ภาวะง่วงนอนง่ายผิดปกตินี้ถือเป็นอาการ              ต้องหาสาเหตุทเ่ี กียวข้องร่วมด้วย นอกจากนีอาจใช้แบบ
                                                                               ่                       ้
อย่างหนึ่งไม่ใช่โรค เช่นเดียวกับเรื่องนอนไม่หลับ            คัดกรองภาวะความง่วงผิดปกติ อันทีใช้กนอยูแพร่หลาย
                                                                                                ่ ั ่
(insomnia) ดังนันจึงจำเป็นจะต้องหาสาเหตุ (under-
                    ้                                       คือ Epworth Sleepiness Scale (ตารางที่ 1) โดย
lying cause) เพือเป็นแนวทางในการจัดการและรักษา
                ่                                           คะแนนตังแต่ 12 จาก 24 คะแนน ถือว่าเป็นข้อบ่งชีวา
                                                                      ้                                       ้่
ต่อไป โดยทัวไปแล้ว ความง่วงจัดว่าเป็นภาวะปกติของ
            ่                                               มีภาวะความง่วงทีผดปกติ
                                                                                 ่ิ

ตารางที่ 1 Epworth sleepiness seale

ในแต่ละสถานการณ์ กรุณาให้คะแนนความน่าจะเป็นของคุณในการที่จะเกิดการหลับขึ้น (ไม่ว่าคุณจะตั้งใจ
หรือไม่กตาม) โดย 0 = ไม่แน่นอน 1 = มีแนวโน้มบ้าง 2 = มีแนวโน้มปานกลาง 3 = มีแนวโน้มมาก
        ็
          สถานการณ์
          ....................กำลังนังและอ่านหนังสือ
                                         ่
          ....................กำลังชมรายการจากโทรทัศน์
          ....................นังอยูเ่ ฉยๆ ในทีสาธารณะ เช่น ในโรงภาพยนตร์
                                   ่           ่
          ....................นังอยูในรถโดยสารติดต่อกันหนึงชัวโมง
                                ่ ่                         ่ ่
          ....................เอนหลังนอนพักในตอนบ่าย ถ้าสถานการณ์เอืออำนวย
                                                                         ้
          ....................กำลังนังและพูดคุยอยูกบคนบางคน
                                       ่           ่ั
          ....................นังเฉยๆ เงียบๆ หลังอาหารมือเทียง โดยไม่ได้ดมเครืองดืมทีมแอลกอฮอล์
                                 ่                       ้ ่               ่ื ่ ่ ่ ี
          ....................ในรถ ขณะรถกำลังติดอยูได้ 2-3 นาที
                                                      ่
                                                       70
ผลการศึกษาทางระบาดวิทยาพบว่า ประมาณ                                                      หรือแม้แต่เตียงนอนทีทำให้หลับไม่สบาย
                                                                                                                          ่
ร้อยละ 5 ของประชากรในวัยผูใหญ่ มีปญหาความง่วง
                            ้        ั                                                           เป็นต้น
นอนผิดปกติ โดยพบร่วมกับภาวะอดนอน, นอนกรน                                                     - ภาวะผิดปกติทเ่ี กิดขึนในขณะหลับ ทีพบบ่อย
                                                                                                                      ้              ่
และการใช้ยานอนหลับ โดยกลุมประชากรทีพบภาวะ
                              ่          ่                                                       และมีความสำคัญได้แก่ obstructive
นีได้บอยคือ กลุมผูใหญ่ตอนต้น กลุมผูสงอายุ และกลุม
    ้ ่        ่ ้              ่ ู้            ่                                                sleep apnea (OSA) และ periodic limb
ผูทำงานเป็นกะ (shift workers)
  ้                                                                                              movements in sleep (PLMS)
                                                                                             Obstructive sleep apnea (OSA) เป็นภาวะทีมี  ่
สาเหตุ                                                                      การอุดกันของทางเดินหายใจส่วนบน (upper airway
                                                                                           ้
           สาเหตุ ข องภาวะง่ ว งนอนผิ ด ปกติ น ั ้ น มั ก                   obstruction) ทีเ่ กิดขึนเป็นพักๆในขณะหลับ และจะส่ง
                                                                                                          ้
มีจากหลายปัจจัย โดยปัจจัยต่างๆทีสำคัญมีดงนี้่             ั                 ผลต่อระดับออกซิเจนในเลือด ทำให้มีอาการรู้สึกตัว
           Sleep deprivation การอดนอนหรือนอนไม่                             ของสมอง (arousals) เป็นพักๆ ซึงทำให้การนอนหลับ
                                                                                                                        ่
เพียงพอ นับเป็นปัจจัยหนึ่งที่พบเป็นสาเหตุได้บ่อย                            ขาดความต่อเนื่อง ส่งผลให้เกิดความง่วงในตอน
มากของภาวะง่วงนอนผิดปกติในทุกๆวัย ซึงโดยทัวไป      ่          ่             กลางวัน อาการของ OSA มักจะประกอบด้วยความ
มักมีผลมาจากการใช้ชวตประจำวัน การทำงาน และ
                         ีิ                                                 ง่วงทีผดปกติ (excessive sleepiness) กรน (snoring)
                                                                                   ่ิ
ทัศนคติที่มีต่อการนอน การตื่นนอนแต่เช้ามืดเพื่อ                             การหยุดหายใจเป็นพักๆ (apneic episodes) อาการ
เดินทางไปทำงาน หรือทัศนคติวาการนอนตืนสายถือ
                                       ่                ่                   สำลักกรน เหมือนขาดอากาศ (choking or gasping in
เป็นนิสัยที่ไม่ดี มีผลทำให้จำนวนชั่วโมงการนอนที่                            sleep) ปั ส สาวะบ่ อ ยตอนกลางคื น (nocturia)
ร่างกายต้องการถูกลดลงอย่างสะสมไปเรือยๆ นอกจาก    ่                          และความรู้สึกเพลียหลังตื่นนอน (tiredness upon
นีความผิดปกติของวงจร circadian (circadian rhythm
  ้                                                                         awakening)
disorders) ซึ่งเป็นวงจรที่ควบคุมการหลับ-ตื่นของ                                              Periodic limb movements in sleep (PLMS)
คนเราอย่างหนึง มีการทำงานทีผดปกติไป เช่น delayed
                    ่            ่ิ                                         เป็นกลุมอาการของการเคลือนไหวทีผดปกติในขณะหลับ
                                                                                       ่                      ่           ่ิ
sleep phase syndrome (DSPS) ซึงการนอนหลับอาจ
                                          ่                                 โดยลักษณะอาการจะมีการกระตุกของขาหรือแขน
อยูในช่วงเวลา 0500-1300 น. หรือ advanced sleep
    ่                                                                       ซึ่งส่วนใหญ่มักจะเป็นที่ขา โดยการกระตุกจะเกิดขึ้น
phase syndrome (ASPS) ซึงการนอนหลับอาจอยูใน
                              ่                                  ่          ทันทีทนใด แต่ละครังจะใช้เวลาประมาณ 1.5-2.5 วินาที
                                                                                     ั                  ้
ช่วงเวลา 1800-0200 น. เป็นต้น การนอนในลักษณะ                                มั ก เป็ น ทั ้ ง สองข้ า งพร้ อ มๆกั น ลั ก ษณะกระตุ ก จะ
นี้จะไปมีผลกระทบทำให้เกิด sleep deprivation ได้                             คล้ายกับ Babinski response คือ จะพบ extension
เช่นในคนทีมลกษณะของ DSPS ทีตองเข้าทำงานตังแต่
             ่ ีั                        ่้                 ้               ของนิวเท้าหัวแม่โป้ง พร้อมกับ ankle dorsiflexion knee
                                                                                   ้
0800 น. เป็นต้น                                                             และ hip flexion ร่วมด้วย การกระตุกนีมกจะเกิดขึน    ้ ั     ้
           Sleep fragmentation การขาดความต่อเนือง                  ่        เป็นพักๆ เป็นชุดๆ (cluster) ส่วนใหญ่จะเกิดในช่วง
ของการหลับหรือการหลับถูกรบกวนอยู่เป็นระยะๆ                                  ติดต่อกัน 15-40 วินาที สิงทีมกจะเกิดขึนตามมาของ
                                                                                                                ่ ่ ั        ้
ไม่ต่อเนื่องราบรื่นตลอดช่วง ส่งผลทำให้อ่อนเพลีย                             การกระตุ ก แต่ ล ะครั ้ ง คื อ การรู ้ ส ึ ก ตั ว ของสมอง
ง่วงนอนในตอนกลางวันเหมือนหลับได้ไม่เพียงพอ                                  (arousals) ซึ่งจะทำให้การนอนหลับเกิดความไม่ต่อ
ถึงแม้วาระยะเวลาทีใช้นอนอยูบนเตียงหรือความรูสก
        ่             ่           ่                             ้ ึ         เนือง ส่งผลให้เกิดอาการง่วงง่ายในช่วงกลางวันต่อมา
                                                                                ่
ของผูนนว่าหลับได้ตลอดคืนก็ตาม สาเหตุททำให้เกิด
      ้ ้ั                                           ่ี                                      Circadian rhythm disorders โดยทัวไปคำว่า
                                                                                                                                   ่
sleep fragmentation ทีพบบ่อยได้แก่
                          ่                                                 circadian rhythm นั้นหมายถึงวงจรของรอบอะไร
           - ปัจจัยภายนอก เช่น เสียงทีดงรบกวน แสงไฟ
                                              ่ั                            ก็ตามที่เกิดขึ้นรอบละในหนึ่งวัน วงจรการนอน-ตื่น
               ทีสว่าง อุณหภูมทรอนหรือเย็นจนเกินไป
                  ่             ิ ่ี ้                                      ของคนเราจึงจัดอยู่ใน circadian rhythm อย่างหนึ่ง
                                                                            ปัจจัยทีมผลต่อการทำงานของ circadian rhythm คือ
                                                                                         ่ ี
                                                                       71
biological clock ซึงเปรียบเสมือนนาฬิกาในร่างกาย
                                        ่                                                   - Motor control ภาวะ muscle atonia
มนุษย์ทจะคอยบอกเวลาว่าเมือไหร่ควรจะหลับและเมือ
           ่ี                               ่                            ่                      ซึ่งโดยปกติแล้วจะเกิดขึ้นในขณะวงจร
ไหร่ถงเวลาตืน โดยนาฬิกาเรือนนีอยูท่ี suprachiasmatic
      ึ            ่                                ้ ่                                         REM แต่มาเกิดขึนในขณะตืน ทำให้เกิด
                                                                                                                   ้           ่
nucleus (SCN) บริเวณ hypothalamus แสงสว่างจะ                                                    ภาวะ cataplexy เกิดแขนขาอ่อนแรงใน
เป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้นาฬิกาเรือนนี้เดินได้ 24                                                 ขณะที่รู้สึกตัวดี มักถูกกระตุ้นโดยภาวะ
ชัวโมงในหนึงรอบ หากนาฬิกาเรือนนีทำงานผิดปกติไป
  ่              ่                                        ้                                     ทางอารมณ์ หรือภาวะการตื่นเกิดขึ้น
หรือมีสถานการณ์ททำให้เปรียบเสมือนนาฬิกาเรือนนีเ้ ดิน
                                   ่ี                                                           ในขณะกำลังเกิดวงจร REM ซึงเป็นช่วงทีมี
                                                                                                                                 ่     ่
ไม่ปกติ ก็จะเกิดความผิดปกติของ circadian rhythm                                                 muscle atonia ทำให้เกิดภาวะ sleep
circadian rhythm disorders ที่พบได้บ่อย ได้แก่                                                  paralysis หรือทีเ่ รียกว่าผีอำได้
delayed sleep phase syndrome (DSPS), advanced                                                   โรคที่พบได้บ่อยและมีความสำคัญของ
sleep phase syndrome (ASPS), jet lag, shift work                                  rapid eye movement sleep-related disorders คือ
และ การเข้านอน - ตื่นนอนไม่เป็นเวลา (irregular                                    narcolepsy ซึ่งมีลักษณะอาการของการง่วงง่าย
sleep-wake patterns) เหล่านีจะส่งผลขัดแย้งระหว่าง
                                              ้                                   ผิ ด ปกติ และง่ ว งรุ น แรงมากไม่ ส ามารถต้ า นทาน
ความต้องการนอนและสถานการณ์แวดล้อม ตัวอย่าง                                        ได้จนเกิด sleep attack ขึน ในขณะทีมกจกรรมที่ active
                                                                                                            ้            ่ ีิ
เช่น การบินข้าม time zone หลายๆ time zone มีผล                                    อยู่ เช่น ระหว่างการสนทนาหรือระหว่างรับประทาน
ต่อความง่วงในเวลากลางวันของเวลาท้องถิ่นนั้น                                       อาหาร นอกจากนีอาจมีอาการ cataplexy และ/หรือ
                                                                                                      ้
เนื่องจากในขณะนั้นเป็นเวลานอนหลับของคนผู้นั้น                                     sleep paralysis ร่วมด้วยได้
หากอยูในประเทศเดิมทีจากมา เป็นต้น
        ่                                 ่                                                 Systemic disorders ที่พบได้บ่อยว่ามีผล
              Drugs ยาหรือสารเคมีเป็นปัจจัยทีสำคัญอีก           ่                 ต่อการนอนหลับและทำให้เกิดภาวะง่วงง่ายผิดปกติ
เรืองหนึงทีสงผลให้เกิดภาวะง่วงง่ายผิดปกติขน ยาทุก
    ่     ่ ่่                                                    ้ึ              เช่น ภาวะไข้ ความผิดปกติของระบบต่อมไร้ท่อ เช่น
ตัวที่มีฤทธิ์ง่วง (sedative effect) รวมถึง opiate                                 ไธรอยด์ โรคหรือภาวะที่รบกวนการนอนหลับ เช่น
analgesics และ alcohol ล้วนแต่สงผลให้เกิดความ               ่                     ภาวะปวด โรคหัวใจ โรคระบบทางเดินหายใจ เป็นต้น
ง่วงสะสมได้ทงสิน      ้ั ้                                                                  Psychiatric disorders เช่น โรคซึมเศร้า ทีมา
                                                                                                                                     ่
              Neurological disorders rapid eye                                    ด้วยอาการนอนมากขึนเป็นต้น
                                                                                                         ้
movement sleep - related disorders เป็นความผิด
ปกติอีกกลุ่มหนึ่งที่ลักษณะอาการแสดงคือความ                                        แนวทางการประเมิน
ง่วงง่าย โดยทัวไปแล้วลักษณะอาการของกลุม rapid
                        ่                                            ่                      ข้อมูลจากการซักประวัตนบว่ามีความสำคัญ
                                                                                                                    ิ ั
eye movement sleep-related disorders นั้นจะ                                       อย่างยิงในการนำไปสูสาเหตุของภาวะง่วงง่ายผิดปกติ
                                                                                          ่                 ่
ประกอบด้วย                                                                        (รูปที่1) เพราะบ่อยครั้งที่เราไม่พบความผิดปกติจาก
                     การเปลียนแปลงในการนอน
                                      ่                                           การตรวจร่างกายในผูปวยกลุมนี้ นอกจากในกลุมของ
                                                                                                           ้ ่   ่             ่
                     - กลางคืน อาจมีปญหานอนไม่หลับั                               sleep apnea endocrine disorder และ neurological
                     - กลางวันหลับง่ายมากไม่สามารถต้าน                            disorders ข้อมูลสำคัญทีจะนำไปสูการวินจฉัย ได้แก่
                                                                                                               ่        ่  ิ
                              ทานได้ บางครังเป็นในลักษณะ sleep
                                                ้                                           - sleep-wake patterns เวลาที่เข้านอน
                              attack                                                            เวลาทีตนนอน ความสม่ำเสมอของเวลา
                                                                                                      ่ ่ื
                     การฝัน จะเกิดการฝันที่มีเนื้อหาชัดเจน                                      เหล่านี้ สิ่งแวดล้อมในห้องนอน รวมถึง
                     เกิดขึนบ่อยในขณะเริมหลับ, เคลิมหลับ,
                                 ้                      ่              ้                        ผลกระทบของการทำงานเป็นกะ ที่มี
                     ตืนจากหลับ หรือในบางครังเป็นในขณะ
                            ่                                 ้                                 ต่อการนอน
                     ตืน  ่
                                                                             72
การใช้ยา alcohol และเครื่องดื่มที่มี
                                                                                     คาเฟอีน เป็นต้น


                                                                                 การให้คำแนะนำเบื้องต้นเกี่ยวกับแนวทางการ
                                                                        ปฏิบัติตัว กิจวัตรประจำวัน ข้อควรปฏิบัติเกี่ยวกับ
                                                                        การงีบหลับในช่วงกลางวัน รวมถึงความระมัดระวัง
                                                                        เกี่ยวกับอุบัติเหตุ จะเป็นส่วนช่วยในการปรับตัวของ
                                                                        ผูปวยได้
                                                                          ้ ่
                                                                                 การดูแล sleep hygiene พยายามปรับปรุงวงจร
                                                                        การหลับ-ตืน ให้คงทีสม่ำเสมอ การออกกำลังกาย การ
                                                                                    ่        ่
                                                                        ได้รบแสงแดดในช่วงระหว่างวัน หลีกเลียงการงีบหลับ
                                                                              ั                               ่
                                                                        ในระหว่างวันที่มากเกินไป นอกจากนี้ควรคำนึงถึง
                                                                        สภาพแวดล้อม ภายในห้องนอนและเตียงนอนด้วย
                                                                                 การรักษาสาเหตุ ความผิดปกติหลายอย่างทีเ่ ป็น
                                                                        สาเหตุสามารถแก้ไขให้ดขนได้ เช่น OSA, PLMS และ
                                                                                                 ี ้ึ
                                                                        hypothyroidism


รูปที่ 1 แนวทางการประเมินภาวะ excessive daytime sleepiness (EDS)

          - events during sleep คุณภาพและความ                           แนวทางการรักษา (รูปที่ 2)
            ต่อเนืองของการหลับ การเคลือนไหวผิด
                      ่                       ่
            ปกติในขณะหลับ การกรนหรือการสังเกต
            เห็นการหยุดหายใจในขณะหลับ การ
            ปัสสาวะตอนกลางคืน รวมทังพฤติกรรม
                                          ้
            ที ่ ผ ิ ด ปกติ ใ นขณะหลั บ เช่ น sleep
            paralysis เป็นต้น
          - events on awakening ความสดชืนและ    ่
            ความอิ่มจากการนอน อาการปวดศีรษะ
            ซึ ่ ง อาจเป็ น ผลจาก carbondioxide
            retention จาก hypoventilation ใน
            ขณะหลับ
          - daytime activities การงีบหลับในช่วง
            กลางวัน ความสดชื่นหลังจากงีบหลับ
            การออกกำลังกาย เป็นต้น
          - ข้อมูลอืนๆ อาการอืนๆ ทีอาจเกียวข้อง เช่น
                        ่        ่ ่        ่                                   รูปที่ 2 แนวทางการดูแลรักษาภาวะง่วงง่ายผิดปกติ
            สมาธิ ความจำลดลง อาการปวด รวมถึง
                                                                   73
ระวังเรืองการใช้ยา หลีกเลียงยาทีมผล sedate
                   ่                 ่     ่ ี               ตระหนักถึงความสำคัญและการซักประวัตทครอบคลุม
                                                                                                ิ ่ี
เช่น benzodiazepine, alcohol สำหรับการใช้ CNS                มักจะเพียงพอในการนำไปสู่การวินิจฉัยและสาเหตุ
stimulant นันควรพิจารณาเมือรักษาสาเหตุ(underlying
             ้                 ่                             ซึงจะเป็นแนวทางในการวางแผนการรักษาต่อไป
                                                               ่
cause)แล้ว ยังมีอาการหลงเหลือของอาการง่วงง่าย
ผิดปกติอีก อย่างไรก็ตามการใช้ CNS stimulant                  เอกสารอ้างอิง
ควรคำนึงถึงประเด็นต่างๆ เหล่านีรวมด้วย
                                    ้่                       1. Chokroverty S. Sleep disorders medicine. Basic science,
           - ประสิทธิภาพและระยะเวลาของการออก                    technical considerations, and clinical aspects. Butterworth-
                ฤทธิ์ ไม่ควรไปรบกวนการนอนหลับในช่วง             Heinemann ; 1995: 369-380.
                                                             2. Guilleminault C, Brooks SN. Excessive daytime sleepiness
                กลางคืน                                         : a challenge for the practicing neurologist. Brain 2001; 124
           - ผลข้างเคียง                                        (Pt8) : 1482-1491.
           - ปฏิกรยาระหว่างยาตัวอืนๆ
                      ิิ                ่                    3. Pigcon WR, Sateia MJ, Ferguson RJ. Distingnish between
           - แนวโน้มในการติดยา                                  excessive daytime sleepiness and fatigue : toward improved
           - การดือยา  ้                                        detection and treatment. J Psychosom Res 2003; 54(1) : 61-
                                                                69.
           ในบ้านเรา CNS stimulant ที่มีใช้อยู่คือ           4. Reite M, Ruddy J, Nagel K, Concise guide to evaluation
methylphenidate หรือ Ritalin อย่างไรก็ตาม caffeine              and management of sleep disorders, 2nd edition, Washington,
ทีเ่ ป็นส่วนผสมในชา และกาแฟ ก็นบได้วาเป็น first-line
                                       ั ่                      DC: American Psychiatric Press; 1997 : 113-152.
mild CNS stimulant ด้วย                                      5. Ruggle SK, Hansman N. Evaluation of excessive daytime
                                                                sleepiness. WMJ 2003; 102(1) : 21-4.
                                                             6. Shneerson JM. Handbook of sleep medicine. Blackwell
สรุป                                                            Science; 2000 : 110-135.
        ภาวะง่วงง่ายผิดปกติ (excessive daytime               7. Stenenson JE. Diagnosis of sleep apnea. WMJ. 2003; 102(1)
sleepiness) เป็นภาวะหนึงทีพบได้และมีความสำคัญ
                        ่ ่                                     : 25-27.
                                                             8. Takahashi M. The role of prescribed napping in sleep
ในปัญหาความผิดปกติของการนอนหลับ ซึ่งส่งผล                       medicine. Sleep Med Rev. 2003; 7(3) : 227-235.
กระทบต่อร่างกายและการดำเนินชีวิตประจำวัน การ




                                                                                                              ➮
                                                        74
คำถามเรือง “ภาวะง่วงง่ายผิดปกติ” จงเลือกคำตอบทีถกต้องทีสดเพียงข้อเดียว
        ่                                      ู่      ุ่

1. ผูปวยชายอายุ 50 ปี มาด้วยง่วงอยูเ่ ป็นประจำ เคย
     ้ ่                                                              4. ปัญหาการนอนหลับ ซึ่งสัมพันธ์กับการทำงาน
    ขับรถหลับในเกือบมีอบตเิ หตุ มีประวัตนอนกรนดัง
                           ุ ั            ิ                              เป็นกะ (shift work) จัดเป็นความผิดปกติในกลุมใด
                                                                                                                    ่
    มาก ตืนเช้าจะรูสกเพลีย ศีรษะไม่โล่ง รูสกนอนหลับ
           ่         ้ึ                   ้ึ                                 A. Sleep deprivation
    ไม่เต็มอิม เป็นคนค่อนข้างอ้วน
               ่                                                             B. Sleep fragmentation
    การวินจฉัยทีเ่ ข้าได้กบผูปวยรายนีมากทีสดคือ
             ิ            ั ้ ่     ้ ุ่                                     C. Neurological disorders
         A. Narcolepsy                                                       D. Psychiatric disorders
         B. Sleep apnea                                                      E. Circadian rhythm disorder
         C. Kleine - Levin syndrome
         D. Restless leg syndrome                                     5. ข้อใดต่อไปนีจดเป็น first-line mild CNS stimulant
                                                                                     ้ั
         E. Periodic limb movements in sleep                              for EDS
                                                                               A. Nicotine
2. ผู้ป่วยชายอายุ 25 ปี มีอาการง่วงง่ายผิดปกติ                                 B. Caffeine
   หลับในขณะอาบน้ำ ทานอาหาร หรือระหว่างพูดคุย                                  C. Dexamphetamine
   กับเพื่อนๆ เป็นมาได้ 3-4 ปี มีอุบัติเหตุบ่อยครั้ง                           D. Methyphenidate
   เนื ่ อ งจากหลั บ ใน ผู ้ ป ่ ว ยสั ง เกตตั ว เองว่ า เป็ น                 E. Modafinil
   คนฝันง่าย ฝันบ่อยทุกครั้งที่เริ่มหลับ มีอาการ
   ลักษณะผีอำอยูบอยครัง ไม่มประวัตนอนกรน
                     ่ ่ ้             ี     ิ
   การวินจฉัยทีเ่ ข้าได้กบผูปวยรายนีมากทีสดคือ
             ิ           ั ้ ่             ้ ุ่
          A. Narcolepsy
          B. Sleep apnea
          C. Kleine-Levin syndrome
          D. Restless leg syndrome
          E. Periodic limb movements in sleep

3. ความผิดปกติในข้อใด จัดเป็น circadian rhythm
   disorder
       A. Jet lag
       B. Sleep apnea
       C. Hypothyroidism
       D. Sleep deprivation
       E. Periodic limb movements in sleep

                                                                 75
วัตถุประสงค์การเรียนรู้
              หลังจากอ่านบทความวิชาการเรืองภาวะง่วงง่ายผิดปกติ (Excessive Daytime Sleepiness)
                                         ่
แล้วผูอานสามารถ
      ้่

                1. ประเมินสาเหตุของภาวะง่วงง่ายผิดปกติได้
                2. บอกลักษณะอาการทางคลินกของโรคทีทำให้เกิดภาวะง่วงง่ายผิดปกติได้
                                           ิ         ่
                3. บอกแนวทางเบืองต้นในการดูแลผูปวยทีมอาการง่วงง่ายผิดปกติได้
                                ้                ้ ่ ่ ี

ลกษณะคำถามและการสงคำตอบ
 ั               ่
              คำถาม Multiple choice-one best answer จำนวน 5 ข้อ ท่านจะต้องตอบถูกอย่างน้อย 3 ข้อ
จึงจะได้รบ CME 1 หน่วยกิต
         ั
              กำหนดส่งคำตอบภายใน 31 สิงหาคม 2547 จะเฉลยคำตอบในวิชยยุทธจุลสารฉบับต่อไป
                                                                      ั
ส่งคำตอบที่ สำนักงานกรรมการบริหาร ชัน 19
                                    ้
              รพ. วิชยยุทธ
                     ั
              71/3 ถนนเศรษฐศิริ เขตพญาไท
              กทม. 10400
คำตอบ
        กรุณากรอกให้ครบถ้วน
        รหัสกิจกรรม 3-21-606-9500-0405
        ชือ-นามสกุล _____________________________________________________________
          ่
        เลขทีใบประกอบวิชาชีพเวชกรรม _______________________________________________
               ่
        ทีอยูทสามารถติดต่อได้ ______________________________________________________
            ่ ่ ่ี
        __________________________________________________________________________



              ANSWER                                           A B C D E
                                                           1
              เรือง ภาวะง่วงง่ายผิดปกติ
                 ่                                         2
                     (Excessive Daytime Sleepiness)        3
                                                           4
              เลขที่ 3-21-606-9500-0405                    5




                                                  76

Weitere ähnliche Inhalte

Ähnlich wie ภาวะง่วงง่ายผิดปกติ(Excessive daytime sleepiness)

สุทธิดา วิชชุดา
สุทธิดา   วิชชุดาสุทธิดา   วิชชุดา
สุทธิดา วิชชุดาsupphawan
 
โรคเพรเดอร์ วิลลี่ ซินโดรมใหม่
โรคเพรเดอร์ วิลลี่ ซินโดรมใหม่โรคเพรเดอร์ วิลลี่ ซินโดรมใหม่
โรคเพรเดอร์ วิลลี่ ซินโดรมใหม่fainaja
 
เคล็ดลับนอนหลับ2
เคล็ดลับนอนหลับ2เคล็ดลับนอนหลับ2
เคล็ดลับนอนหลับ2topsaby99
 
เคล็ดลับนอนหลับ1
เคล็ดลับนอนหลับ1เคล็ดลับนอนหลับ1
เคล็ดลับนอนหลับ1topsaby99
 
กายวิภาคศาสตร์และสรีรวิทยา
กายวิภาคศาสตร์และสรีรวิทยากายวิภาคศาสตร์และสรีรวิทยา
กายวิภาคศาสตร์และสรีรวิทยาAngkana Chongjarearn
 
การทำงานของระบบประสาทสั่งการ
การทำงานของระบบประสาทสั่งการการทำงานของระบบประสาทสั่งการ
การทำงานของระบบประสาทสั่งการWan Ngamwongwan
 
ความผิดปกติด้านการนอน
ความผิดปกติด้านการนอน ความผิดปกติด้านการนอน
ความผิดปกติด้านการนอน Sai Sai
 

Ähnlich wie ภาวะง่วงง่ายผิดปกติ(Excessive daytime sleepiness) (12)

สุทธิดา วิชชุดา
สุทธิดา   วิชชุดาสุทธิดา   วิชชุดา
สุทธิดา วิชชุดา
 
Osa
OsaOsa
Osa
 
โรคเพรเดอร์ วิลลี่ ซินโดรมใหม่
โรคเพรเดอร์ วิลลี่ ซินโดรมใหม่โรคเพรเดอร์ วิลลี่ ซินโดรมใหม่
โรคเพรเดอร์ วิลลี่ ซินโดรมใหม่
 
เคล็ดลับนอนหลับ2
เคล็ดลับนอนหลับ2เคล็ดลับนอนหลับ2
เคล็ดลับนอนหลับ2
 
April wellnesmag
April wellnesmagApril wellnesmag
April wellnesmag
 
เคล็ดลับนอนหลับ1
เคล็ดลับนอนหลับ1เคล็ดลับนอนหลับ1
เคล็ดลับนอนหลับ1
 
กายวิภาคศาสตร์และสรีรวิทยา
กายวิภาคศาสตร์และสรีรวิทยากายวิภาคศาสตร์และสรีรวิทยา
กายวิภาคศาสตร์และสรีรวิทยา
 
Back pain
Back painBack pain
Back pain
 
Acute Stroke 2010
Acute Stroke 2010Acute Stroke 2010
Acute Stroke 2010
 
Depression and suicide
Depression and suicide Depression and suicide
Depression and suicide
 
การทำงานของระบบประสาทสั่งการ
การทำงานของระบบประสาทสั่งการการทำงานของระบบประสาทสั่งการ
การทำงานของระบบประสาทสั่งการ
 
ความผิดปกติด้านการนอน
ความผิดปกติด้านการนอน ความผิดปกติด้านการนอน
ความผิดปกติด้านการนอน
 

ภาวะง่วงง่ายผิดปกติ(Excessive daytime sleepiness)

  • 1. ภาวะง่วงง่ายผิดปกติ (Excessive Daytime Sleepiness) ผศ.นายแพทย์จักรกฤษณ์ สุขยิ่ง - วว. จิตเวชศาสตร์ - Research Fellow in Sleep Medicine Rush-Presbyterian-St ‘luke’s Medical Center Chicago U.S.A. ความผิดปกติของการนอนหลับสามารถพบได้ ร่างกายที่พบได้บ่อย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในตอน หลายรูปแบบ ไม่วาจะเป็นเรืองการนอนไม่หลับ (insomnia) ่ ่ กลางคื น ที ่ เ ราพร้ อ มจะนอนหรื อ ในตอนช่ ว งบ่ า ย พฤติกรรมผิดปกติในขณะหลับ (behavioral abnor- หลั ง จากรั บ ประทานอาหารกลางวั น แล้ ว เป็ น ต้ น malities) การหายใจผิดปกติในขณะหลับ (respiratory บางครังนับเป็นการยากทีจะแยกแยะว่าภาวะง่วงแบบไหน ้ ่ disorders) แต่ความผิดปกติของการนอนหลับอีกรูป จัดเป็นภาวะปกติ และแบบไหนที่จัดว่าเป็นภาวะ แบบหนึงทีสามารถพบได้บอย และมีผลกระทบต่อชีวต ่ ่ ่ ิ ผิดปกติ อย่างไรก็ตามลักษณะความง่วงทีเ่ กิดขึนบ่อย ้ ประจำวันอย่างมาก แต่มกจะไม่คอยได้รบความสำคัญ ั ่ ั ง่าย รุนแรง รบกวนสมาธิ รบกวนการใช้ชวตประจำวัน ีิ เท่าทีควรก็คอ ภาวะง่วงนอนง่ายผิดปกติ (excessive ่ ื หรือเกิดขึ้นในสถานการณ์และช่วงเวลาที่ไม่ควรง่วง daytime sleepiness) เหล่านี้ถือเป็นข้อบ่งชี้ และควรให้ตระหนักถึงว่าควร ภาวะง่วงนอนง่ายผิดปกตินี้ถือเป็นอาการ ต้องหาสาเหตุทเ่ี กียวข้องร่วมด้วย นอกจากนีอาจใช้แบบ ่ ้ อย่างหนึ่งไม่ใช่โรค เช่นเดียวกับเรื่องนอนไม่หลับ คัดกรองภาวะความง่วงผิดปกติ อันทีใช้กนอยูแพร่หลาย ่ ั ่ (insomnia) ดังนันจึงจำเป็นจะต้องหาสาเหตุ (under- ้ คือ Epworth Sleepiness Scale (ตารางที่ 1) โดย lying cause) เพือเป็นแนวทางในการจัดการและรักษา ่ คะแนนตังแต่ 12 จาก 24 คะแนน ถือว่าเป็นข้อบ่งชีวา ้ ้่ ต่อไป โดยทัวไปแล้ว ความง่วงจัดว่าเป็นภาวะปกติของ ่ มีภาวะความง่วงทีผดปกติ ่ิ ตารางที่ 1 Epworth sleepiness seale ในแต่ละสถานการณ์ กรุณาให้คะแนนความน่าจะเป็นของคุณในการที่จะเกิดการหลับขึ้น (ไม่ว่าคุณจะตั้งใจ หรือไม่กตาม) โดย 0 = ไม่แน่นอน 1 = มีแนวโน้มบ้าง 2 = มีแนวโน้มปานกลาง 3 = มีแนวโน้มมาก ็ สถานการณ์ ....................กำลังนังและอ่านหนังสือ ่ ....................กำลังชมรายการจากโทรทัศน์ ....................นังอยูเ่ ฉยๆ ในทีสาธารณะ เช่น ในโรงภาพยนตร์ ่ ่ ....................นังอยูในรถโดยสารติดต่อกันหนึงชัวโมง ่ ่ ่ ่ ....................เอนหลังนอนพักในตอนบ่าย ถ้าสถานการณ์เอืออำนวย ้ ....................กำลังนังและพูดคุยอยูกบคนบางคน ่ ่ั ....................นังเฉยๆ เงียบๆ หลังอาหารมือเทียง โดยไม่ได้ดมเครืองดืมทีมแอลกอฮอล์ ่ ้ ่ ่ื ่ ่ ่ ี ....................ในรถ ขณะรถกำลังติดอยูได้ 2-3 นาที ่ 70
  • 2. ผลการศึกษาทางระบาดวิทยาพบว่า ประมาณ หรือแม้แต่เตียงนอนทีทำให้หลับไม่สบาย ่ ร้อยละ 5 ของประชากรในวัยผูใหญ่ มีปญหาความง่วง ้ ั เป็นต้น นอนผิดปกติ โดยพบร่วมกับภาวะอดนอน, นอนกรน - ภาวะผิดปกติทเ่ี กิดขึนในขณะหลับ ทีพบบ่อย ้ ่ และการใช้ยานอนหลับ โดยกลุมประชากรทีพบภาวะ ่ ่ และมีความสำคัญได้แก่ obstructive นีได้บอยคือ กลุมผูใหญ่ตอนต้น กลุมผูสงอายุ และกลุม ้ ่ ่ ้ ่ ู้ ่ sleep apnea (OSA) และ periodic limb ผูทำงานเป็นกะ (shift workers) ้ movements in sleep (PLMS) Obstructive sleep apnea (OSA) เป็นภาวะทีมี ่ สาเหตุ การอุดกันของทางเดินหายใจส่วนบน (upper airway ้ สาเหตุ ข องภาวะง่ ว งนอนผิ ด ปกติ น ั ้ น มั ก obstruction) ทีเ่ กิดขึนเป็นพักๆในขณะหลับ และจะส่ง ้ มีจากหลายปัจจัย โดยปัจจัยต่างๆทีสำคัญมีดงนี้่ ั ผลต่อระดับออกซิเจนในเลือด ทำให้มีอาการรู้สึกตัว Sleep deprivation การอดนอนหรือนอนไม่ ของสมอง (arousals) เป็นพักๆ ซึงทำให้การนอนหลับ ่ เพียงพอ นับเป็นปัจจัยหนึ่งที่พบเป็นสาเหตุได้บ่อย ขาดความต่อเนื่อง ส่งผลให้เกิดความง่วงในตอน มากของภาวะง่วงนอนผิดปกติในทุกๆวัย ซึงโดยทัวไป ่ ่ กลางวัน อาการของ OSA มักจะประกอบด้วยความ มักมีผลมาจากการใช้ชวตประจำวัน การทำงาน และ ีิ ง่วงทีผดปกติ (excessive sleepiness) กรน (snoring) ่ิ ทัศนคติที่มีต่อการนอน การตื่นนอนแต่เช้ามืดเพื่อ การหยุดหายใจเป็นพักๆ (apneic episodes) อาการ เดินทางไปทำงาน หรือทัศนคติวาการนอนตืนสายถือ ่ ่ สำลักกรน เหมือนขาดอากาศ (choking or gasping in เป็นนิสัยที่ไม่ดี มีผลทำให้จำนวนชั่วโมงการนอนที่ sleep) ปั ส สาวะบ่ อ ยตอนกลางคื น (nocturia) ร่างกายต้องการถูกลดลงอย่างสะสมไปเรือยๆ นอกจาก ่ และความรู้สึกเพลียหลังตื่นนอน (tiredness upon นีความผิดปกติของวงจร circadian (circadian rhythm ้ awakening) disorders) ซึ่งเป็นวงจรที่ควบคุมการหลับ-ตื่นของ Periodic limb movements in sleep (PLMS) คนเราอย่างหนึง มีการทำงานทีผดปกติไป เช่น delayed ่ ่ิ เป็นกลุมอาการของการเคลือนไหวทีผดปกติในขณะหลับ ่ ่ ่ิ sleep phase syndrome (DSPS) ซึงการนอนหลับอาจ ่ โดยลักษณะอาการจะมีการกระตุกของขาหรือแขน อยูในช่วงเวลา 0500-1300 น. หรือ advanced sleep ่ ซึ่งส่วนใหญ่มักจะเป็นที่ขา โดยการกระตุกจะเกิดขึ้น phase syndrome (ASPS) ซึงการนอนหลับอาจอยูใน ่ ่ ทันทีทนใด แต่ละครังจะใช้เวลาประมาณ 1.5-2.5 วินาที ั ้ ช่วงเวลา 1800-0200 น. เป็นต้น การนอนในลักษณะ มั ก เป็ น ทั ้ ง สองข้ า งพร้ อ มๆกั น ลั ก ษณะกระตุ ก จะ นี้จะไปมีผลกระทบทำให้เกิด sleep deprivation ได้ คล้ายกับ Babinski response คือ จะพบ extension เช่นในคนทีมลกษณะของ DSPS ทีตองเข้าทำงานตังแต่ ่ ีั ่้ ้ ของนิวเท้าหัวแม่โป้ง พร้อมกับ ankle dorsiflexion knee ้ 0800 น. เป็นต้น และ hip flexion ร่วมด้วย การกระตุกนีมกจะเกิดขึน ้ ั ้ Sleep fragmentation การขาดความต่อเนือง ่ เป็นพักๆ เป็นชุดๆ (cluster) ส่วนใหญ่จะเกิดในช่วง ของการหลับหรือการหลับถูกรบกวนอยู่เป็นระยะๆ ติดต่อกัน 15-40 วินาที สิงทีมกจะเกิดขึนตามมาของ ่ ่ ั ้ ไม่ต่อเนื่องราบรื่นตลอดช่วง ส่งผลทำให้อ่อนเพลีย การกระตุ ก แต่ ล ะครั ้ ง คื อ การรู ้ ส ึ ก ตั ว ของสมอง ง่วงนอนในตอนกลางวันเหมือนหลับได้ไม่เพียงพอ (arousals) ซึ่งจะทำให้การนอนหลับเกิดความไม่ต่อ ถึงแม้วาระยะเวลาทีใช้นอนอยูบนเตียงหรือความรูสก ่ ่ ่ ้ ึ เนือง ส่งผลให้เกิดอาการง่วงง่ายในช่วงกลางวันต่อมา ่ ของผูนนว่าหลับได้ตลอดคืนก็ตาม สาเหตุททำให้เกิด ้ ้ั ่ี Circadian rhythm disorders โดยทัวไปคำว่า ่ sleep fragmentation ทีพบบ่อยได้แก่ ่ circadian rhythm นั้นหมายถึงวงจรของรอบอะไร - ปัจจัยภายนอก เช่น เสียงทีดงรบกวน แสงไฟ ่ั ก็ตามที่เกิดขึ้นรอบละในหนึ่งวัน วงจรการนอน-ตื่น ทีสว่าง อุณหภูมทรอนหรือเย็นจนเกินไป ่ ิ ่ี ้ ของคนเราจึงจัดอยู่ใน circadian rhythm อย่างหนึ่ง ปัจจัยทีมผลต่อการทำงานของ circadian rhythm คือ ่ ี 71
  • 3. biological clock ซึงเปรียบเสมือนนาฬิกาในร่างกาย ่ - Motor control ภาวะ muscle atonia มนุษย์ทจะคอยบอกเวลาว่าเมือไหร่ควรจะหลับและเมือ ่ี ่ ่ ซึ่งโดยปกติแล้วจะเกิดขึ้นในขณะวงจร ไหร่ถงเวลาตืน โดยนาฬิกาเรือนนีอยูท่ี suprachiasmatic ึ ่ ้ ่ REM แต่มาเกิดขึนในขณะตืน ทำให้เกิด ้ ่ nucleus (SCN) บริเวณ hypothalamus แสงสว่างจะ ภาวะ cataplexy เกิดแขนขาอ่อนแรงใน เป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้นาฬิกาเรือนนี้เดินได้ 24 ขณะที่รู้สึกตัวดี มักถูกกระตุ้นโดยภาวะ ชัวโมงในหนึงรอบ หากนาฬิกาเรือนนีทำงานผิดปกติไป ่ ่ ้ ทางอารมณ์ หรือภาวะการตื่นเกิดขึ้น หรือมีสถานการณ์ททำให้เปรียบเสมือนนาฬิกาเรือนนีเ้ ดิน ่ี ในขณะกำลังเกิดวงจร REM ซึงเป็นช่วงทีมี ่ ่ ไม่ปกติ ก็จะเกิดความผิดปกติของ circadian rhythm muscle atonia ทำให้เกิดภาวะ sleep circadian rhythm disorders ที่พบได้บ่อย ได้แก่ paralysis หรือทีเ่ รียกว่าผีอำได้ delayed sleep phase syndrome (DSPS), advanced โรคที่พบได้บ่อยและมีความสำคัญของ sleep phase syndrome (ASPS), jet lag, shift work rapid eye movement sleep-related disorders คือ และ การเข้านอน - ตื่นนอนไม่เป็นเวลา (irregular narcolepsy ซึ่งมีลักษณะอาการของการง่วงง่าย sleep-wake patterns) เหล่านีจะส่งผลขัดแย้งระหว่าง ้ ผิ ด ปกติ และง่ ว งรุ น แรงมากไม่ ส ามารถต้ า นทาน ความต้องการนอนและสถานการณ์แวดล้อม ตัวอย่าง ได้จนเกิด sleep attack ขึน ในขณะทีมกจกรรมที่ active ้ ่ ีิ เช่น การบินข้าม time zone หลายๆ time zone มีผล อยู่ เช่น ระหว่างการสนทนาหรือระหว่างรับประทาน ต่อความง่วงในเวลากลางวันของเวลาท้องถิ่นนั้น อาหาร นอกจากนีอาจมีอาการ cataplexy และ/หรือ ้ เนื่องจากในขณะนั้นเป็นเวลานอนหลับของคนผู้นั้น sleep paralysis ร่วมด้วยได้ หากอยูในประเทศเดิมทีจากมา เป็นต้น ่ ่ Systemic disorders ที่พบได้บ่อยว่ามีผล Drugs ยาหรือสารเคมีเป็นปัจจัยทีสำคัญอีก ่ ต่อการนอนหลับและทำให้เกิดภาวะง่วงง่ายผิดปกติ เรืองหนึงทีสงผลให้เกิดภาวะง่วงง่ายผิดปกติขน ยาทุก ่ ่ ่่ ้ึ เช่น ภาวะไข้ ความผิดปกติของระบบต่อมไร้ท่อ เช่น ตัวที่มีฤทธิ์ง่วง (sedative effect) รวมถึง opiate ไธรอยด์ โรคหรือภาวะที่รบกวนการนอนหลับ เช่น analgesics และ alcohol ล้วนแต่สงผลให้เกิดความ ่ ภาวะปวด โรคหัวใจ โรคระบบทางเดินหายใจ เป็นต้น ง่วงสะสมได้ทงสิน ้ั ้ Psychiatric disorders เช่น โรคซึมเศร้า ทีมา ่ Neurological disorders rapid eye ด้วยอาการนอนมากขึนเป็นต้น ้ movement sleep - related disorders เป็นความผิด ปกติอีกกลุ่มหนึ่งที่ลักษณะอาการแสดงคือความ แนวทางการประเมิน ง่วงง่าย โดยทัวไปแล้วลักษณะอาการของกลุม rapid ่ ่ ข้อมูลจากการซักประวัตนบว่ามีความสำคัญ ิ ั eye movement sleep-related disorders นั้นจะ อย่างยิงในการนำไปสูสาเหตุของภาวะง่วงง่ายผิดปกติ ่ ่ ประกอบด้วย (รูปที่1) เพราะบ่อยครั้งที่เราไม่พบความผิดปกติจาก การเปลียนแปลงในการนอน ่ การตรวจร่างกายในผูปวยกลุมนี้ นอกจากในกลุมของ ้ ่ ่ ่ - กลางคืน อาจมีปญหานอนไม่หลับั sleep apnea endocrine disorder และ neurological - กลางวันหลับง่ายมากไม่สามารถต้าน disorders ข้อมูลสำคัญทีจะนำไปสูการวินจฉัย ได้แก่ ่ ่ ิ ทานได้ บางครังเป็นในลักษณะ sleep ้ - sleep-wake patterns เวลาที่เข้านอน attack เวลาทีตนนอน ความสม่ำเสมอของเวลา ่ ่ื การฝัน จะเกิดการฝันที่มีเนื้อหาชัดเจน เหล่านี้ สิ่งแวดล้อมในห้องนอน รวมถึง เกิดขึนบ่อยในขณะเริมหลับ, เคลิมหลับ, ้ ่ ้ ผลกระทบของการทำงานเป็นกะ ที่มี ตืนจากหลับ หรือในบางครังเป็นในขณะ ่ ้ ต่อการนอน ตืน ่ 72
  • 4. การใช้ยา alcohol และเครื่องดื่มที่มี คาเฟอีน เป็นต้น การให้คำแนะนำเบื้องต้นเกี่ยวกับแนวทางการ ปฏิบัติตัว กิจวัตรประจำวัน ข้อควรปฏิบัติเกี่ยวกับ การงีบหลับในช่วงกลางวัน รวมถึงความระมัดระวัง เกี่ยวกับอุบัติเหตุ จะเป็นส่วนช่วยในการปรับตัวของ ผูปวยได้ ้ ่ การดูแล sleep hygiene พยายามปรับปรุงวงจร การหลับ-ตืน ให้คงทีสม่ำเสมอ การออกกำลังกาย การ ่ ่ ได้รบแสงแดดในช่วงระหว่างวัน หลีกเลียงการงีบหลับ ั ่ ในระหว่างวันที่มากเกินไป นอกจากนี้ควรคำนึงถึง สภาพแวดล้อม ภายในห้องนอนและเตียงนอนด้วย การรักษาสาเหตุ ความผิดปกติหลายอย่างทีเ่ ป็น สาเหตุสามารถแก้ไขให้ดขนได้ เช่น OSA, PLMS และ ี ้ึ hypothyroidism รูปที่ 1 แนวทางการประเมินภาวะ excessive daytime sleepiness (EDS) - events during sleep คุณภาพและความ แนวทางการรักษา (รูปที่ 2) ต่อเนืองของการหลับ การเคลือนไหวผิด ่ ่ ปกติในขณะหลับ การกรนหรือการสังเกต เห็นการหยุดหายใจในขณะหลับ การ ปัสสาวะตอนกลางคืน รวมทังพฤติกรรม ้ ที ่ ผ ิ ด ปกติ ใ นขณะหลั บ เช่ น sleep paralysis เป็นต้น - events on awakening ความสดชืนและ ่ ความอิ่มจากการนอน อาการปวดศีรษะ ซึ ่ ง อาจเป็ น ผลจาก carbondioxide retention จาก hypoventilation ใน ขณะหลับ - daytime activities การงีบหลับในช่วง กลางวัน ความสดชื่นหลังจากงีบหลับ การออกกำลังกาย เป็นต้น - ข้อมูลอืนๆ อาการอืนๆ ทีอาจเกียวข้อง เช่น ่ ่ ่ ่ รูปที่ 2 แนวทางการดูแลรักษาภาวะง่วงง่ายผิดปกติ สมาธิ ความจำลดลง อาการปวด รวมถึง 73
  • 5. ระวังเรืองการใช้ยา หลีกเลียงยาทีมผล sedate ่ ่ ่ ี ตระหนักถึงความสำคัญและการซักประวัตทครอบคลุม ิ ่ี เช่น benzodiazepine, alcohol สำหรับการใช้ CNS มักจะเพียงพอในการนำไปสู่การวินิจฉัยและสาเหตุ stimulant นันควรพิจารณาเมือรักษาสาเหตุ(underlying ้ ่ ซึงจะเป็นแนวทางในการวางแผนการรักษาต่อไป ่ cause)แล้ว ยังมีอาการหลงเหลือของอาการง่วงง่าย ผิดปกติอีก อย่างไรก็ตามการใช้ CNS stimulant เอกสารอ้างอิง ควรคำนึงถึงประเด็นต่างๆ เหล่านีรวมด้วย ้่ 1. Chokroverty S. Sleep disorders medicine. Basic science, - ประสิทธิภาพและระยะเวลาของการออก technical considerations, and clinical aspects. Butterworth- ฤทธิ์ ไม่ควรไปรบกวนการนอนหลับในช่วง Heinemann ; 1995: 369-380. 2. Guilleminault C, Brooks SN. Excessive daytime sleepiness กลางคืน : a challenge for the practicing neurologist. Brain 2001; 124 - ผลข้างเคียง (Pt8) : 1482-1491. - ปฏิกรยาระหว่างยาตัวอืนๆ ิิ ่ 3. Pigcon WR, Sateia MJ, Ferguson RJ. Distingnish between - แนวโน้มในการติดยา excessive daytime sleepiness and fatigue : toward improved - การดือยา ้ detection and treatment. J Psychosom Res 2003; 54(1) : 61- 69. ในบ้านเรา CNS stimulant ที่มีใช้อยู่คือ 4. Reite M, Ruddy J, Nagel K, Concise guide to evaluation methylphenidate หรือ Ritalin อย่างไรก็ตาม caffeine and management of sleep disorders, 2nd edition, Washington, ทีเ่ ป็นส่วนผสมในชา และกาแฟ ก็นบได้วาเป็น first-line ั ่ DC: American Psychiatric Press; 1997 : 113-152. mild CNS stimulant ด้วย 5. Ruggle SK, Hansman N. Evaluation of excessive daytime sleepiness. WMJ 2003; 102(1) : 21-4. 6. Shneerson JM. Handbook of sleep medicine. Blackwell สรุป Science; 2000 : 110-135. ภาวะง่วงง่ายผิดปกติ (excessive daytime 7. Stenenson JE. Diagnosis of sleep apnea. WMJ. 2003; 102(1) sleepiness) เป็นภาวะหนึงทีพบได้และมีความสำคัญ ่ ่ : 25-27. 8. Takahashi M. The role of prescribed napping in sleep ในปัญหาความผิดปกติของการนอนหลับ ซึ่งส่งผล medicine. Sleep Med Rev. 2003; 7(3) : 227-235. กระทบต่อร่างกายและการดำเนินชีวิตประจำวัน การ ➮ 74
  • 6. คำถามเรือง “ภาวะง่วงง่ายผิดปกติ” จงเลือกคำตอบทีถกต้องทีสดเพียงข้อเดียว ่ ู่ ุ่ 1. ผูปวยชายอายุ 50 ปี มาด้วยง่วงอยูเ่ ป็นประจำ เคย ้ ่ 4. ปัญหาการนอนหลับ ซึ่งสัมพันธ์กับการทำงาน ขับรถหลับในเกือบมีอบตเิ หตุ มีประวัตนอนกรนดัง ุ ั ิ เป็นกะ (shift work) จัดเป็นความผิดปกติในกลุมใด ่ มาก ตืนเช้าจะรูสกเพลีย ศีรษะไม่โล่ง รูสกนอนหลับ ่ ้ึ ้ึ A. Sleep deprivation ไม่เต็มอิม เป็นคนค่อนข้างอ้วน ่ B. Sleep fragmentation การวินจฉัยทีเ่ ข้าได้กบผูปวยรายนีมากทีสดคือ ิ ั ้ ่ ้ ุ่ C. Neurological disorders A. Narcolepsy D. Psychiatric disorders B. Sleep apnea E. Circadian rhythm disorder C. Kleine - Levin syndrome D. Restless leg syndrome 5. ข้อใดต่อไปนีจดเป็น first-line mild CNS stimulant ้ั E. Periodic limb movements in sleep for EDS A. Nicotine 2. ผู้ป่วยชายอายุ 25 ปี มีอาการง่วงง่ายผิดปกติ B. Caffeine หลับในขณะอาบน้ำ ทานอาหาร หรือระหว่างพูดคุย C. Dexamphetamine กับเพื่อนๆ เป็นมาได้ 3-4 ปี มีอุบัติเหตุบ่อยครั้ง D. Methyphenidate เนื ่ อ งจากหลั บ ใน ผู ้ ป ่ ว ยสั ง เกตตั ว เองว่ า เป็ น E. Modafinil คนฝันง่าย ฝันบ่อยทุกครั้งที่เริ่มหลับ มีอาการ ลักษณะผีอำอยูบอยครัง ไม่มประวัตนอนกรน ่ ่ ้ ี ิ การวินจฉัยทีเ่ ข้าได้กบผูปวยรายนีมากทีสดคือ ิ ั ้ ่ ้ ุ่ A. Narcolepsy B. Sleep apnea C. Kleine-Levin syndrome D. Restless leg syndrome E. Periodic limb movements in sleep 3. ความผิดปกติในข้อใด จัดเป็น circadian rhythm disorder A. Jet lag B. Sleep apnea C. Hypothyroidism D. Sleep deprivation E. Periodic limb movements in sleep 75
  • 7. วัตถุประสงค์การเรียนรู้ หลังจากอ่านบทความวิชาการเรืองภาวะง่วงง่ายผิดปกติ (Excessive Daytime Sleepiness) ่ แล้วผูอานสามารถ ้่ 1. ประเมินสาเหตุของภาวะง่วงง่ายผิดปกติได้ 2. บอกลักษณะอาการทางคลินกของโรคทีทำให้เกิดภาวะง่วงง่ายผิดปกติได้ ิ ่ 3. บอกแนวทางเบืองต้นในการดูแลผูปวยทีมอาการง่วงง่ายผิดปกติได้ ้ ้ ่ ่ ี ลกษณะคำถามและการสงคำตอบ ั ่ คำถาม Multiple choice-one best answer จำนวน 5 ข้อ ท่านจะต้องตอบถูกอย่างน้อย 3 ข้อ จึงจะได้รบ CME 1 หน่วยกิต ั กำหนดส่งคำตอบภายใน 31 สิงหาคม 2547 จะเฉลยคำตอบในวิชยยุทธจุลสารฉบับต่อไป ั ส่งคำตอบที่ สำนักงานกรรมการบริหาร ชัน 19 ้ รพ. วิชยยุทธ ั 71/3 ถนนเศรษฐศิริ เขตพญาไท กทม. 10400 คำตอบ กรุณากรอกให้ครบถ้วน รหัสกิจกรรม 3-21-606-9500-0405 ชือ-นามสกุล _____________________________________________________________ ่ เลขทีใบประกอบวิชาชีพเวชกรรม _______________________________________________ ่ ทีอยูทสามารถติดต่อได้ ______________________________________________________ ่ ่ ่ี __________________________________________________________________________ ANSWER A B C D E 1 เรือง ภาวะง่วงง่ายผิดปกติ ่ 2 (Excessive Daytime Sleepiness) 3 4 เลขที่ 3-21-606-9500-0405 5 76