Over netanderswerken in Management en Consulting

1. N e t we r k m a n a g e m e n t i s f u n k y b u s i n e s s
Mistige hype of
hippe must?
Ieder Zijn Vak Veranderingen gaan steeds sneller, maar de constante factor blijft
de cruciale betekenis van kennis in organisaties. Omdat die kennis voortdurend in
netwerken rondgaat, is netwerkmanagement van groot belang – voor een betere
uitwisseling van ideeën, kansen en toepassingen. Jacques Giesbertz buigt zich over
de optimalisering van netwerken. ‘Een kenniswerker netwerkt continu!’
64 Management en Consulting nr. 6, 2007

2. tekst Jacques Giesbertz illustratie Cristoph Kirsch
In 1999 schreven Jonas Ridderstrale en Kjell wat is die manier van samenwerken anders dan net-
Nordström het boek Funky Business, met de ondertitel werken? Als structureren niet het antwoord is, dan
‘Talent makes capital dance’. Dat managementboek lijkt het stimuleren van netwerken een beter alterna-
staat vol met verrassende vondsten en illustraties. Het tief.
is in feite een serieus pleidooi om zaken wezenlijk Niet alleen adviseurs trekken aan de bel. Ook de
anders aan te pakken in ondernemingen. ‘Knowledge managers ontdekken de kansen van anders werken en
is the new battlefield for countries, corporations and netwerken. Topambtenaar W. Kuijken, voorzitter van
individuals.’ De toekomst is niet later maar nu, stellen het overleg van secretarissen-generaal, constateert in
deze twee economen. de tv-uitzending van Buitenhof van 4 november jl. dat
Wij leven en werken nu bijna tien jaar later. Er is ambtenaren meer buiten de gebaande banen van de
intussen iets veranderd, namelijk dat de veranderin- bestaande sectoren en ministeries moeten gaan opere-
gen nog sneller gaan. Maar de constante factor blijft de ren.
cruciale betekenis van kennis in organisaties. Kennis Maar zijn de volgende vragen van klanten wezen-
als hét concurrentiemiddel. De Nederlandse overheid lijk anders? Een directeur van een landelijke koepelor-
initieert campagnes als Nederland Kennisland en nieu- ganisatie: ‘We zijn ontstaan uit een fusie en werken
we impulsen zoals het landelijk innovatieplatform. met veel inhoudelijke experts. We zijn maar eens
Allemaal om kennis, innovatie en ondernemerschap te begonnen met een netwerkinventarisatie.’ Een stafaf-
stimuleren. Ook zoekt de overheid naar kansen voor deling binnen de overheid: ‘De vraag en opgave is hoe
een betere symbiose tussen de kunst- en cultuursector we meer naar buiten kunnen treden. Met andere woor-
en het bedrijfsleven. Op regionaal niveau opereren den hoe kunnen we ons meer profileren.’
taskforces ‘innovatie’. De samenleving verandert, de
overheid komt in actie. Maar de vraag is hoe organisa- Een definitie
ties daarop reageren. Laten we beginnen met een definitie: netwerkmanage-
Opvallend genoeg is het beste antwoord niet ken- ment is het bewust verbeteren en inzetten van bestaan-
nismanagement. Netwerkmanagement biedt vooral de en nieuwe netwerken van kenniswerkers met als
betere kansen. Medewerkers in de kennisintensieve doel de toegevoegde waarde (expertise) voor de klant te
organisaties netwerken van nature. Het lijkt haast van- verhogen. Volgens Weggeman veroudert de kennis in
zelf te gaan. Netwerkmanagement heeft in tegenstel- organisaties in een steeds sneller tempo. Hij maakt een
ling tot bijvoorbeeld marketing, pr, verkoop, HRM een uitstapje naar de halfwaardetijd uit de fysica. De half-
veel minder duidelijke plaats in organisaties. Het aan- waardetijd van kennis zou volgens hem steeds korter
tal artikelen en managementboeken is ook beduidend worden. Mijns inziens is het probleem niet zozeer de
minder. Wat nodig is, is bewust netwerkmanagement. veroudering van kennis maar de beperkte mate waarin
Want niet alle productieve verbindingen ontstaan van- we bestaande kennis binnen en tussen organisaties toe-
zelf. passen. Netwerkmanagement is juist bedoeld om daar-
in verandering te brengen. Dat neemt niet weg dat net-
Macht in organisaties werken ook niet het eeuwige leven hebben. Net als bij
De kenniswerker, ook wel de professional genoemd, kennis neemt de halfwaardetijd van netwerken af.
heeft de macht in organisaties. Het dilemma is dat Soms is kennis zeldzaam en uniek. Maar steeds
managen van kennis en kenniswerkers met als doel meer is kennis minder zeldzaam en breed toegankelijk
een optimaal rendement vaak averechts werkt. door internet. Netwerken worden relatief waardevoller.
Mathieu Weggeman is daarover zeer expliciet. De titel Vandaar dat consultancybureaus nieuwe medewerkers
Leidinggeven aan professionals? Niet doen! van zijn ook selecteren op het netwerkpotentieel.
laatste boek spreekt boekdelen. Professionals reageren Netwerken door kenniswerkers kent drie doelen,
volgens hem allergisch op de gangbare manier van namelijk financiën (budgetten, subsidies, verkoopor-
managen om te willen structureren. Professionals (de ders), expertise (kennis, informatie, feedback) en con-
kenniswerkers) zullen als reactie op meer structuren tacten (nieuwe entrees in organisaties). Het ligt voor de
de informele samenwerkingscultuur versterken. En hand dat commerciële medewerkers meer aandacht
Management en Consulting nr. 6, 2007 65

3. hebben voor financiële kansen en wetenschappers van strategische begrippen: missie, visie, doelen en
meer voor kennisontwikkeling. In de praktijk is er vaak strategie vormt netwerken in relatie met expertise een
sprake van een mix. essentiële rol. Tijdens het uitwerken van de strategie
van een onderneming mag netwerkmanagement niet
Focusgerichte aanpak ontbreken. Misschien gaat dat wel ten koste van de tra-
Toch is die focusgerichte aanpak van netwerken in de ditionele methoden van HRM en marketing.
praktijk niet zo vanzelfsprekend. Uit mijn analyses van
de manier van netwerken van professionals bij onge- Werken in markten
veer twintig organisaties, zowel profit- als non-profit, Is marketing niet genoeg? Marketing is niets anders dan
blijkt dat zij met name de financiële drijfveren om te ‘market getting’. Het is een markt-, doelgroep- en pro-
netwerken relatief van weinig belang achten in vergelij- ductgerichte aanpak. Met andere woorden: de product-
king met andere factoren, zoals teamgerichte of syste- markt-matrices zijn dan uitgangspunt van beleid en
matische aanpak en persoonlijk contact. De manier van acties. Op zich is daar niets mis mee. En zeker binnen
netwerken binnen bestaande teams vertoont binnen die de non-profit organisaties valt met die aanpak nog veel
analyses sterke overeenkomsten – ook als binnen die winst te behalen. Want ook maatschappelijke organisa-
teams de functies uiteenlopen. De verscheidenheid is ties, de gezondheidszorg en overheden werken in
aanmerkelijk groter als de deelnemers aan een netwerk- markten en met producten en diensten.
scan van verschillende organisaties komen. De indruk Wat is het nieuwe aan netwerkmanagement?
ontstaat dat netwerken sterk organisatiecultuurgebon- Allereerst de matrix expertise/netwerk-combinaties. De
den is. toegevoegde waarde van een organisatie wordt slechts
Is er met netwerkmanagement iets nieuws onder de een deel vertegenwoordigd door de ontwikkelde pro-
zon? Netwerken en kennis horen bij elkaar. ducten & diensten. Een voorbeeld is een willekeurige
Professionals in kennisintensieve ondernemingen heb- onderwijsinstelling. Die produceert onderwijsprogram-
ben en onderhouden natuurlijk netwerken en deels ma’s. De expertise is het ontwikkelen en overdragen
netwerken zij van nature. Toch is er met die netwerken van kennis. Waarbij overigens in toenemende mate
iets vreemd aan de hand. Kennen collega’s elkaars net- gebruik wordt gemaakt van ‘docenten’, kenniswerkers
werken? Weten professionals in teams waar de kansen uit de praktijk. De focus op expertise levert in het alge-
en witte vlekken zitten in bestaande netwerken? meen de volgende voordelen op:
Worden de belangrijkste contactgegevens geregistreerd • Geeft meer mogelijkheden om nieuwe verbindingen
en gebruikt? Wordt er efficiënt genetwerkt? Of blijven aan te gaan met andere experts en sectoren.
de netwerken sterk sectorgericht? Kortom: het netwerk- • Expertise verkoopt vaak beter omdat de opsomming
potentieel van een organisatie, de optelsom van de ken- van de bestaande producten voor de meeste klanten
niswerkers, blijft vaak onderbenut. De oorzaak is het niet te overzien is.
‘Het probleem is niet zozeer de
veroudering van kennis, maar de
beperkte mate waarin we kennis toepassen’
gebrek aan aandacht. De vanzelfsprekendheid van net- • Producten en diensten zijn meer aan verandering
werken is tegelijkertijd zijn zwakte. onderhevig dan het meer stabiele kenmerk van orga-
Is netwerkmanagement vaag? Netwerken – het nisaties, namelijk de expertise.
geheel van professionele contacten – en het bespreek- Samengevat: het gaat bij expertise/netwerk-combinaties
baar maken ervan zijn niet vaag. Het proces van ken- om het verbinden van expertise met bestaande of nieu-
nisoverdracht binnen netwerken is veel minder tast- we netwerken. Marketing is vooral aanbodgericht. Het
baar en aantoonbaar. In dat opzicht verschilt netwerk- woord doelgroepen impliceert het eigenlijk al.
management niet wezenlijk van marketing, HRM en Netwerkmanagement is een kwestie van geven en
zelfs veel primaire processen. Het leiden en besturen nemen, van uitwisselen en verbinden, van productont-
van organisaties kent een logica. In het bekende rijtje wikkeling in samenwerking met de klant.
66 Management en Consulting nr. 6, 2007

4. Voorbeeld: Landelijk Centrum Amateurdans
Het Landelijk Centrum Amateurdans (LCA, tegenwoordig Kunstfactor Dans) profileert zich als
expert in dans en valt binnen de subsidieregelingen van het ministerie van OCW. Het ministerie
van VWS is al jarenlang bezig om burgers meer aan het bewegen te krijgen. Meer bewegen wordt
vaak gekoppeld aan meer sporten. In Nederland dansen elke week ongeveer één miljoen mensen.
Wat is logischer om de danswereld (cultuur) te koppelen aan de noodzaak van meer bewegen
(gezondheid en sport). Logische stappen vereisen soms echter het doorbreken van het gangbare
denken en het aangaan van verbindingen die niet gebruikelijk zijn. Een vorm van netwerkma-
nagement dus. 56 procent van de volwassen Nederlanders aan de Nederlandse Norm Gezond
Bewegen (NNGB). Dat leidt tot overgewicht en problemen met de gezondheid. Er werd begonnen
met twee onderzoeken over de energetische belasting van dans en een onderzoek naar de motie-
ven voor mensen om te gaan dansen, respectievelijk uitgevoerd door TNO en TNS NIPO. Uit de
onderzoeken blijkt dat dans, bijvoorbeeld salsa, net zo bewegingsintensief is als sporten, bijvoor-
beeld tennis. Dansen is niet alleen plezier voor twee, een mooie cultuuruiting is ook een kans om
mensen op een gezonde manier in beweging te krijgen. Een voorbeeld is om dansscholen, die
een grote spreiding kennen in het land, in te zetten bij de naschoolse opvang.
Hoe begin je? len. Samengevat: netwerkmanagement leidt tot een
Hoe begin je met netwerkmanagement? Zoals gezegd betere uitwisseling van informatie, kennis, ideeën, kan-
zijn kennis, kenniswerkers en netwerken met elkaar sen en toepassingsmogelijkheden tussen kenniswerkers.
verbonden. Professionals in kennisbedrijven netwerken
van nature. Wat ligt er meer voor de hand om deze Cultuur creëren
natuurlijke situatie als uitgangsbasis te nemen? De ver- De wereld om ons heen wordt in een rap tempo steeds
volgstappen liggen op de vlakken: onzekerder. Vaste patronen en grenzen verdwijnen.
• Bewustwording Organisaties ‘onthuizen’. Ze zijn in wezen al netwerkor-
• Doelgerichtheid ganisaties zonder dat ze het zelf beseffen. Werk is daar-
• Teamgerichtheid mee steeds minder plaatsgebonden. Coalities, samen-
werkingen en verbindingen zijn aan de orde van de dag.
In concreto: maak een analyse van bestaande netwer- De kunst is een cultuur te creëren waarmee mensen zich
ken (netwerkkaarten) en de manier van netwerken (net- niet verstoppen in gebouwen en structuren, maar zich
werken), geef begeleiding in het dagelijkse werk durven te verbinden met de netwerken om zich heen.
(coaching) of als training (netwerkgame). Er is geen Wat we nodig hebben, om Annemiek Roobeek te
blauwdruk denkbaar voor netwerkmanagement. Elke citeren, zijn ‘leiders die de “flow” in de netwerkorgani-
situatie vraagt om maatwerk. Als er meer aandacht is satie stimuleren, doorhakken als het echt nodig is.
voor het netwerkpotentieel dan begint de bal in de Kenniswerkers kunnen zichzelf sturen’. Mijns inziens
goede richting te rollen. is de zelfsturing van kenniswerkers onvoldoende om de
Netwerkmanagement maakt onderdeel uit van het noodzakelijke veranderingen te realiseren.
primaire proces van een kenniswerker. Niet alleen Netwerkmanagement is daarvoor een hulpmiddel. Niet
omdat hij het van nature doet, maar ook omdat de toe- per se voor de manager, maar voor alle kenniswerkers.
gevoegde waarde in de vorm van adviezen, begeleiding, Bij voorkeur in teamverband. Netwerkmanagement,
interim-opdrachten telkens een vorm van netwerken net(anders)werken, is ook fun en dat mag ook wel in
inhoudt. Een kenniswerker netwerkt continu! deze funky world. ½
Wat levert netwerkmanagement op? Organisaties
kennen inspiratie en transpiratie: dus het nieuwe, de Jacques Giesbertz is directeur van BuzzyChain,
verkenning, de innovatie versus de uitvoering, de dage- www.buzzychain.nl.
lijkse praktijk, de projecten. Vaak is de verhouding daar-
tussen 10 tot 90 procent. Netwerkmanagement biedt Literatuur
kansen voor betere, succesvollere innovatie. Vaak in de - Jonas Ridderstrale & Kjell Nordström (1999) Funky Business.
vorm van verrassende verbindingen met andersdenken- - Mathieu Weggeman (2007) Leidinggeven aan professionals? Niet doen!
den. Maar ook in de normale bedrijfsvoering kunnen - Roeland Muskens (2005) ‘Van Klassieke manager naar netwerkma-
experts veel van elkaar leren door expertise uit te wisse- nager’, Management Team, augustus, nr.13.
Management en Consulting nr. 6, 2007 67