SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo
1 von 59
Kringloopwijzer als kans!
een beter milieu en een hoger financieel saldo
Presentatie 2 juli 2013www.boerenverstand.org
ir. Frank Verhoeven
Wie en wat is Boerenverstand?
€ 0
€ 5
€ 10
€ 15
€ 20
€ 25
€ 30
PrijsA-brokper100kgbijlevering8tonbulk
Standaard A-brok fluctuaties 1992 - 2012
Hoogste maandprijs
Laagste maandprijs
Jaargemiddelde
Voerprijzen stijgen
Bron: Wageningen UR-LEI, 2012
€ -
€ 100.00
€ 200.00
€ 300.00
€ 400.00
€ 500.00
€ 600.00
PrijsSojaper100kggroothandel
Soja fluctuaties 1992 - 2012
Hoogste maandprijs
Laagste maandprijs
Jaar gemiddelde
Sojaprijzen stijgen
Bron: Wageningen UR-LEI, 2012
€ 0
€ 5
€ 10
€ 15
€ 20
€ 25
€ 30
€ 35
€ 40
€ 45
PrijsKASper100kgbijlevering8toninbulk
Prijs fluctuaties KAS 1992 - 2012
Hoogste maandprijs
Laagste maandprijs
Jaargemiddelde
Kunstmestprijzen stijgen
Bron: Wageningen UR-LEI, 2012
20 €
25 €
30 €
35 €
40 €
45 €
50 €
Melkprijsineuroper100kg
Melkprijs fluctuaties 1992 - 2012
Hoogste maandprijs
Gemiddelde jaarprijs
Laagste maandprijs
De melkprijs?
Bron: Wageningen UR-LEI, 2012
Natura 2000 (provinciaal)
Wet Ammoniak & Veehouderij (provinciaal –
gemeentelijk)
Kader Richtlijn Water (waterschap)
Nitraatrichtlijn(Europees, landelijk)
BGM (besluit gebruik meststoffen,
landelijk)
Besluit milieu (> 200 melkkoeien)
Besluit landbouw milieubeheer
Besluit huisvesting/maatlat Duurzame
Melkveehouderij
NEC-richtlijn(gemeente, NH3)
Schoon & zuinig convenant
IPPC (klimaat,landelijk)
De overheid houdt de sector in de tang met
regels
GLB
Verplicht 7% braakleggen
Verplicht wisselteelt
Verplicht permanent grasland
Kan dat niet anders?
Het gaat nog steeds om N, P en C!
P (fosfor) redelijk eenvoudig
P aanvoer (kracht)voer
P afvoer
melk + vlees
P (kunst)mest
P overschot = bodem
Per hectare
Per liter melk
Per bedrijf
Variatie in P-efficiëntie(input/output)
Drenthe potentie verlaging
Fosfaat overschot =
1056 ton P2O5/jaar
(top 20% ligt 16 kg/ha lager als gemidd
N (stikstof) lastiger
N aanvoer (kracht)voer
N afvoer
melk + vlees
N (kunst)mest
N binding/depositie
N overschot =
NH3/NH4 (lucht)
N2 (lucht)
Nitraat/N uit-en afspoelen
N organisch - bodemvoorraad N levering
bodem
Variatie in N
kg N/ha (top 20% NH3): N-NH3 48 + N-bodem177 = 225
kg N/ha (prijswinnaar): N-NH3 56 + N-bodem80 = 136
Drenthe potentie verlaging
Bodem stikstof overschot=
4.224 ton N in Nitraat(NO3)/jaar
top 20% met 91 kg/ha ligt 64 kg/ha
lagertovgemiddelde 155 kg N/ha
opschalen over 66.000 hectare
Drenthe potentie verlaging
Ammoniak emissie =
500 ton N in NH3/jaar
(5 kg/10.000 kg x 1 miljard kg)
C (koolstof) nog lastiger
C aanvoer (kracht)voer
C afvoer
melk + vlees
C (kunst)mest/
compost
C overschot =
Opbouw/afbraak
Organische Stof
CO2 verliezen
CH4 (methaan verliezen)
CO2 verliezen
Variatie in C (CO2 uitstoot)
0.40
0.50
0.60
0.70
0.80
0.90
1.00
0 2 4 6 8 10 12
kgCO2/100kgMM
jv/10 mk
CO2uitstoot/intensiteit
Stuks jongvee per 10 melkkoeien
N, P en C in de kringloopwijzer
Variatie in C (OS opbouw)
Resultaten vanuit het Drenthe project:
+ 0,7% hoger organische stof gehalte in grasland Dit is
een verrassend snelle stijging. De maatregel die dit kan
verklaren is waarschijnlijk het minder scheuren of omploegen
van grasland.
+ 0,2% organische stof in bouwland
Zit de oplossing in de bodem?
17
Minder input, meer opbrengst?
Intensiteit kg melk/ha
kgdrogestof/ha
19
Presentatie RFC zomeravond Niebert 2 juli 2013
331 DMS-bedrijven (2010)
90 kg/ha
Koester uw bodem als uw vrouw
(tenminste als u ze over 10 jaar nog naast u in bed wilt hebben liggen!)
 Geen insporing/bodemverdichting
 Zo weinig mogelijk scheuren
 Indien scheuren dan consequent en: vanggewassen inzetten,
wisselbouw en organische mest (compost?)
 Bollen? Korte termijn winst, lange termijn verlies?
Ploegen? korte termijn winst, lange termijn verlies?
Organische Stof gehalte
Organische N gehalte
Mais in continuteelt Gescheurd Grasland Oud Grasland
8,9 %
0,37 %
4,8 %
0,23 %
80 ton/ha meer OS =
1,5 ton/ha meer N-org =
100 ton meer CO2 binding!
1 ton CO2 = ± 12 Euro waard?
Zelfde grondsoort, ontwatering e.d.
Maar verschillend management
1 ton CO2 is de hoeveelheid CO2 die vrijkomt
bij 4000 kilometers rijden (benzine bij 10km/l)
of bij het opwekken van de elektriciteit van 45
huishoudens een week lang of 12.500 kg melk
Hoeksma – Drogeham (Fr)
nitraat-gemiddeld 2009
100
26
0,9 0,5
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
meetnet provincie Bedreven Bedrijven
Drenthe
NO3(mg/l)
grasland (zand)
grasland (veen)
nitraatnorm
Nitraatuitspoeling
4-7-2013 25
Zit de oplossing bij de koe? 26
De koe in de kringloop
aankoop voer
eigen ruwvoer
melk en vlees
VEM behoefte van het vee voor melk en onderhoud
-VEM aankoop (krachtvoer en bijproducten)
= VEM van eigen land (in ruwvoer)
Kuilanalyses bepalen gehaltes VEM, N en P in eigen ruwvoer
De basis: hoeveel vreet de koe?
Hoeveel vreet de koe van eigen land?
Uitdaging?
Netto
kVEM benutting/ha
Bron: 60 melkveehouders in Achtkarspelen (Fr)
Hoe benut de koemeervan eigen land?
Minder krachtvoer voeren ….en van ruwvoer tekort naar
ruwvoeroverschot? Onze uitdaging?
• BSK syndroom voorkomen
• De aandacht naar voederwinning en conservering
• Beperkt voeren ipv onbeperkt voeren (structuur!)
• Fokken op koeien die melk geven uit eigen voer
• Meer weidegang? Stripgrazing? Pure graze?
• Precies het goede bijvoeren (gemalen tarwe om de structuur in de brand te
zetten)
In welke situatie zit u?
grasland &
voedergewassen
100% grasland
intensief
extensief
Bedrijven met grasland genoeg, veelal ook
een groot aandeel beheersland hebben
Bedrijven met land genoeg, maar een groot
deel van het eigen krachtvoer zelf
verbouwen.
Bedrijven met alleen grasland, maar veel
koeien per hectare.
Bedrijven die intensief zijn met veel
akkerbouwmatig grondgebruik.
Situatie ruwvoer: Aanvulling:
Graskuil vochtig, hoog RE, laag suiker Eiwit traag, FOS snel
Graskuil droog, hoog RE, normaal suiker Eiwit sneller, FOS trager
Graskuil vochtig, laag RE, laag suiker Eiwit trager, FOS snel
Graskuil droog, laag RE, hoog suiker Eiwit snel, FOS traag
Maiskuil vochtig, normaal zetmeel Eiwit trager, FOS trager
Maiskuil droog, zetmeel hoog Eiwit sneller, FOS sneller
Bron: Malenstein
Gewenste aanvulling voor synchronisatie
energie en eiwit
Optimaal rantsoen beredeneren
Snelle
koolhydraten
Laag eiwit
Hoog eiwit
Dikke mest
Donkere mest
Lichte mest
Dunne mest
Trage
Koolhydraten
graskuil
Mais
Suiker Stro
Soya
Bierbostel
Bieten pulp
Aardappelproducten
Lucerne
Hooi
Vogeltjeshooi
Citrus pulp
Koolzaad
Tarwe
Vers gras
Geplet graan
Mais gluten
Krachtvoer
GPS
GOED hooi winnen altijd goed!!
1 kg ds hooi bijvoeren/koe/dag
100 koeien = 10,5 ha hooien!!!
HOOIEN! (
Wat is hooi
• Vitamine D
• Grote rol bij vet mobilisatie
• Calcium en Fosfor metabolisme
• Positieve rol bij de voorkoming van (slepende-) melkziekte
• Mineralen
• Laag in natrium en kali
• Hoger in chloor en zwavel
• Positieve balans kationen en anionen
Perfecte voor droogstand en hoog productieve
koeien!
Hoe lossen we dit op: Broei
• Hoe voorkomen we hooi broei
• Geen jong gras hooien en niet teveel bemesten
• Kleine balen minimaal 78% droge stof
• Grote balen minimaal 82% droge stof
• Laatste keer schudden en harken moet het gras ‘kraken’
• Niet te lang voor het persen harken, vocht intreding vanuit de
bodem bij nattere gronden
• Balen niet ‘te vast’ in de opslag rijden, het moet kunnen
ademen
• Mechanisch drogen
Bij twijfel de balen wikkelen
• In de schuur
• Laat de hooi balen meten
• Sla een lange stalen pin in de balen (of druk met shovel erin)
• Kan de pin na terug trekken niet vast gehouden worden dan is
hij te warm!
4-7-2013 36
Hoe lossen we dit op: weer
• Het weer is beperkt voorspelbaar
• Heb geduld, gras om te hooien dat een week of twee
langer staat is geen ramp
• Niet droog genoeg?
• Na-drogen
• Gedwongen ventilatie door ronde balen
Hoe lossen we dit op: weer
• Wikkelen van balen
Hoe lossen we dit op: weer
• Warme lucht van ‘dubbel dak’ mechanisch het hooi mee
beluchten
• Warmte van koel aggregaat??
Hoe lossen we dit op: weer
• Grasdrogerij
Hoe lossen we dit op: voeren
• Hooiruif?
Hoe lossen we dit op: voeren
Hoe lossen we dit op: voeren
Hoe lossen we dit op: snede
• Welke snede
• De eerste snede is ongeschikt
• De tweede of derde snede wordt het meest gebruikt
• Tweede heeft als risico dat er wat langer gewacht moet
worden op mooi weer
• Derde heeft weer risico dat er onvoldoende gras staat als
er mooi weer is
• Ook bepaald door tijdstip eerste snede (!)
• Herfstgras drogen?
• Welk perceel
• Oude grasmat
• Niet te zwaar bemest (liefst specifiek bemest)
• Hoge lichte gronden (droogt sneller)
Hoe lossen we dit op: hectare’s
• Hoeveel hectare
• Jaarrond 1 kilo droge stof hooi per koe per dag
• 1 koe maal 365 dagen is nodig
• 365kg maal 100 melkkoeien is 36.500kg hooi
• 36.500kg gedeeld door opbrengst per hectare van
3.500kg
• 10,5 hectare nodig om te hooien
100 koeien jaarrond 1 kilo hooi per dag betekend 10,5 hectare
hooien….
….en hooi voor jongvee en voldoende opslag!
Hoe lossen we dit op: arbeid
• Arbeid
• Grote balen ipv kleine
• Kleine balen mbv mechanisatie
• Kleine balen op het erf persen (filmpje)
• Maak er 1 groot hooi feest van!!
Grote spreiding in kostprijs
0.00
5.00
10.00
15.00
20.00
25.00
30.00
35.00
0 500000 1000000 1500000
kostprijs/100 kg melk vs
totaal kg melk geleverd
Zelfde quotum:
10ct winst = INKOMEN!
Hoge melkproductie tegen elke prijs?
0.00
2.00
4.00
6.00
8.00
10.00
12.00
4000 5000 6000 7000 8000 9000 10000 11000
Voerkosten (€ / 100 kg melk) vs melkproductie/koe
Kunnen we verleiden tot
meerduurzaamheidswinst?
Prestaties per melkveehouder
Certificering
mogelijk
“green per definition” naast EKO in GLB
Maar ook:
• Maatwerk, ruimte voor de vakman
• Mest op de bedrijven houden in ruil voor minder kunstmest
• Mest naar eigen inzicht, met eigen machines (DuoSpray)
•Mestscheiding/kunstmestloos boeren regelen
•Derogatie(verantwoord meer mest op het eigen bedrijf houden)
• Ruimte binnen PAS (Programmatische Aanpak Stikstof)
• Waterschap (herverdeling lasten)
• Onderbouwen duurzaamheidspremies vanuit melkfabriek
• Lagere uitvoeringskosten, meer maatwerk op gebiedsniveau
• Nieuwe financiering – gebiedsfondsen, banken, etc.
Certificaat (een geborgde kringloopwijzer/ kringloopkompas)
biedt kansen
Kg melk/ha?
Wij zijn klaar voorcertificering!
Belonen duurzaamste boer 2010, 2011 en 2012
4-7-2013
Presentatie RFC zomeravond Niebert 2 juli 2013
Bleker noemt Boerenverstand certificaat
(mei 2012)
Tabel equivalentie gepubliceerd
• Alleen duurzame groei na 2015?
•Certificaat als “green per definition” GLB
• Mestscheiding/kunstmestloos boeren regelen
•Derogatie(verantwoord meer mest op het eigen bedrijf houden)
• Ruimte binnen PAS (Programmatische Aanpak Stikstof)
• Onderbouwing premies vanuit melkfabriek
• Waterschap (herverdeling lasten)
• Minder ambtenaren, meer maatwerk
• Nieuwe financiering – fondsen,
banken en andere voordelen!
ZUIVEL – OVERHEDEN –
GEBIEDEN - MELKVEEHOUDERS
PILOT LOOPT
Certificaat biedt veel meer kansen!
Verdere aanscherping van regeltjes loopt vast,
grondstoffen raken op en worden duur
Maak werk van een stimuleringsbeleid
en beloon met maatwerk en voor efficiëntere
bedrijfsvoeringen OOK in het GLB!
www.boerenverstand.org
@boerenverstand

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Presentatie 6 okt 2010 nvlv
Presentatie 6 okt 2010 nvlvPresentatie 6 okt 2010 nvlv
Presentatie 6 okt 2010 nvlvFrank Verhoeven
 
Presentatie veetelers frank verhoeven
Presentatie veetelers frank verhoevenPresentatie veetelers frank verhoeven
Presentatie veetelers frank verhoevenFrank Verhoeven
 
Presentatie NVWV t beste bouwplan frank verhoeven 9 maart 2018
Presentatie NVWV t beste bouwplan frank verhoeven 9 maart 2018Presentatie NVWV t beste bouwplan frank verhoeven 9 maart 2018
Presentatie NVWV t beste bouwplan frank verhoeven 9 maart 2018Frank Verhoeven
 
Studiegroepen Westerkwartier 13 oktober
Studiegroepen Westerkwartier 13 oktoberStudiegroepen Westerkwartier 13 oktober
Studiegroepen Westerkwartier 13 oktoberFrank Verhoeven
 
Presentatie Ten BrinkeBV
Presentatie Ten BrinkeBVPresentatie Ten BrinkeBV
Presentatie Ten BrinkeBVFrank Verhoeven
 
Rantsoenwijze dierenartsen - deel 1 -
Rantsoenwijze dierenartsen - deel 1 -Rantsoenwijze dierenartsen - deel 1 -
Rantsoenwijze dierenartsen - deel 1 -Frank Verhoeven
 
Presentatie 3 maart 2020 Agri duurzaamheidsdag
Presentatie 3 maart 2020 Agri duurzaamheidsdagPresentatie 3 maart 2020 Agri duurzaamheidsdag
Presentatie 3 maart 2020 Agri duurzaamheidsdagFrank Verhoeven
 
Presentatie stikstof voor dummies
Presentatie stikstof voor dummiesPresentatie stikstof voor dummies
Presentatie stikstof voor dummiesFrank Verhoeven
 
Presentatie Nvlv 14 April
Presentatie Nvlv 14 AprilPresentatie Nvlv 14 April
Presentatie Nvlv 14 AprilFrank Verhoeven
 
Presentatie 9 okt 2013 ANV 't Onderholt GROWFonds
Presentatie 9 okt 2013 ANV 't Onderholt GROWFondsPresentatie 9 okt 2013 ANV 't Onderholt GROWFonds
Presentatie 9 okt 2013 ANV 't Onderholt GROWFondsFrank Verhoeven
 
Presentatie Kernpraktijken Kringloop, duurzaamheid & Rantsoenen melkvee 02 11 21
Presentatie Kernpraktijken Kringloop, duurzaamheid & Rantsoenen melkvee 02 11 21Presentatie Kernpraktijken Kringloop, duurzaamheid & Rantsoenen melkvee 02 11 21
Presentatie Kernpraktijken Kringloop, duurzaamheid & Rantsoenen melkvee 02 11 21Frank Verhoeven
 
Presentatie hendrik smeenge
Presentatie hendrik smeengePresentatie hendrik smeenge
Presentatie hendrik smeengeromkep
 
Lezing kringloop Workshops Caring Dairy
Lezing kringloop Workshops Caring DairyLezing kringloop Workshops Caring Dairy
Lezing kringloop Workshops Caring Dairyguestea7ded
 
Presentatie VBBM op 20/9/19 in Nijkerk
Presentatie VBBM op 20/9/19 in NijkerkPresentatie VBBM op 20/9/19 in Nijkerk
Presentatie VBBM op 20/9/19 in NijkerkFrank Verhoeven
 
Sheets Gouwe Wiericke 311016
Sheets Gouwe Wiericke 311016Sheets Gouwe Wiericke 311016
Sheets Gouwe Wiericke 311016Frank Verhoeven
 
Presentatie Provincie Utrecht kringlooplandbouw stand van zaken
Presentatie Provincie Utrecht kringlooplandbouw stand van zakenPresentatie Provincie Utrecht kringlooplandbouw stand van zaken
Presentatie Provincie Utrecht kringlooplandbouw stand van zakenFrank Verhoeven
 

Was ist angesagt? (20)

Presentatie 6 okt 2010 nvlv
Presentatie 6 okt 2010 nvlvPresentatie 6 okt 2010 nvlv
Presentatie 6 okt 2010 nvlv
 
Presentatie veetelers frank verhoeven
Presentatie veetelers frank verhoevenPresentatie veetelers frank verhoeven
Presentatie veetelers frank verhoeven
 
Cursus Voeding Dlv
Cursus Voeding DlvCursus Voeding Dlv
Cursus Voeding Dlv
 
Presentatie NVWV t beste bouwplan frank verhoeven 9 maart 2018
Presentatie NVWV t beste bouwplan frank verhoeven 9 maart 2018Presentatie NVWV t beste bouwplan frank verhoeven 9 maart 2018
Presentatie NVWV t beste bouwplan frank verhoeven 9 maart 2018
 
Presentatie 6 okt nvlv
Presentatie 6 okt nvlvPresentatie 6 okt nvlv
Presentatie 6 okt nvlv
 
Studiegroepen Westerkwartier 13 oktober
Studiegroepen Westerkwartier 13 oktoberStudiegroepen Westerkwartier 13 oktober
Studiegroepen Westerkwartier 13 oktober
 
Presentatie Ten BrinkeBV
Presentatie Ten BrinkeBVPresentatie Ten BrinkeBV
Presentatie Ten BrinkeBV
 
Rantsoenwijze dierenartsen - deel 1 -
Rantsoenwijze dierenartsen - deel 1 -Rantsoenwijze dierenartsen - deel 1 -
Rantsoenwijze dierenartsen - deel 1 -
 
Presentatie 3 maart 2020 Agri duurzaamheidsdag
Presentatie 3 maart 2020 Agri duurzaamheidsdagPresentatie 3 maart 2020 Agri duurzaamheidsdag
Presentatie 3 maart 2020 Agri duurzaamheidsdag
 
Presentatie stikstof voor dummies
Presentatie stikstof voor dummiesPresentatie stikstof voor dummies
Presentatie stikstof voor dummies
 
Presentatie Nvlv 14 April
Presentatie Nvlv 14 AprilPresentatie Nvlv 14 April
Presentatie Nvlv 14 April
 
Presentatie 9 okt 2013 ANV 't Onderholt GROWFonds
Presentatie 9 okt 2013 ANV 't Onderholt GROWFondsPresentatie 9 okt 2013 ANV 't Onderholt GROWFonds
Presentatie 9 okt 2013 ANV 't Onderholt GROWFonds
 
Presentatie Kernpraktijken Kringloop, duurzaamheid & Rantsoenen melkvee 02 11 21
Presentatie Kernpraktijken Kringloop, duurzaamheid & Rantsoenen melkvee 02 11 21Presentatie Kernpraktijken Kringloop, duurzaamheid & Rantsoenen melkvee 02 11 21
Presentatie Kernpraktijken Kringloop, duurzaamheid & Rantsoenen melkvee 02 11 21
 
Presentatie nordwin
Presentatie nordwinPresentatie nordwin
Presentatie nordwin
 
Presentatie hendrik smeenge
Presentatie hendrik smeengePresentatie hendrik smeenge
Presentatie hendrik smeenge
 
Lezing kringloop Workshops Caring Dairy
Lezing kringloop Workshops Caring DairyLezing kringloop Workshops Caring Dairy
Lezing kringloop Workshops Caring Dairy
 
Presentatie VBBM op 20/9/19 in Nijkerk
Presentatie VBBM op 20/9/19 in NijkerkPresentatie VBBM op 20/9/19 in Nijkerk
Presentatie VBBM op 20/9/19 in Nijkerk
 
Sheets Gouwe Wiericke 311016
Sheets Gouwe Wiericke 311016Sheets Gouwe Wiericke 311016
Sheets Gouwe Wiericke 311016
 
Revolutie in natuurgras
Revolutie in natuurgrasRevolutie in natuurgras
Revolutie in natuurgras
 
Presentatie Provincie Utrecht kringlooplandbouw stand van zaken
Presentatie Provincie Utrecht kringlooplandbouw stand van zakenPresentatie Provincie Utrecht kringlooplandbouw stand van zaken
Presentatie Provincie Utrecht kringlooplandbouw stand van zaken
 

Ähnlich wie Presentatie RFC zomeravond Niebert 2 juli 2013

Presentatie 6 april nieuwveen
Presentatie 6 april nieuwveenPresentatie 6 april nieuwveen
Presentatie 6 april nieuwveenFrank Verhoeven
 
Lezing kringloop caring dairy laatste versie
Lezing kringloop caring dairy laatste versieLezing kringloop caring dairy laatste versie
Lezing kringloop caring dairy laatste versieFrank Verhoeven
 
Presentatie voor CRV 10 jan 2014
Presentatie voor CRV 10 jan 2014Presentatie voor CRV 10 jan 2014
Presentatie voor CRV 10 jan 2014Frank Verhoeven
 
Presentatie tijdens seminar DMS 25 jaar en BVST 12,5 jaar op 27 april 2013
Presentatie tijdens seminar DMS 25 jaar en BVST 12,5 jaar op 27 april 2013Presentatie tijdens seminar DMS 25 jaar en BVST 12,5 jaar op 27 april 2013
Presentatie tijdens seminar DMS 25 jaar en BVST 12,5 jaar op 27 april 2013Frank Verhoeven
 
College oerol frank verhoeven
College oerol frank verhoevenCollege oerol frank verhoeven
College oerol frank verhoevenFrank Verhoeven
 
Economic farm figures and the milk quotum
Economic farm figures and the milk quotumEconomic farm figures and the milk quotum
Economic farm figures and the milk quotumHenk Hogeveen
 
Koersvast richting 2020?
Koersvast richting 2020?Koersvast richting 2020?
Koersvast richting 2020?Eurofins Agro
 
Presentatie Jan van Esch, Hoofd Kwaliteit Kwetters Eieren
Presentatie Jan van Esch, Hoofd Kwaliteit Kwetters EierenPresentatie Jan van Esch, Hoofd Kwaliteit Kwetters Eieren
Presentatie Jan van Esch, Hoofd Kwaliteit Kwetters EierenAgrivaknet
 
Presentatie erfocoaches Overijssel 210121
Presentatie erfocoaches Overijssel 210121Presentatie erfocoaches Overijssel 210121
Presentatie erfocoaches Overijssel 210121Frank Verhoeven
 
H5 Draagkracht Nederland 2 kgt par 6+7
H5 Draagkracht Nederland 2 kgt par 6+7H5 Draagkracht Nederland 2 kgt par 6+7
H5 Draagkracht Nederland 2 kgt par 6+7MStegeman
 
Presentatie cono 14 december 2010 frank def
Presentatie cono 14 december 2010 frank defPresentatie cono 14 december 2010 frank def
Presentatie cono 14 december 2010 frank defFrank Verhoeven
 
Presentatie Zicht op de grondstoffenmarkt
Presentatie Zicht op de grondstoffenmarktPresentatie Zicht op de grondstoffenmarkt
Presentatie Zicht op de grondstoffenmarktRaboGN
 
Presentatie voerefficientie drenthe workshops
Presentatie voerefficientie drenthe workshopsPresentatie voerefficientie drenthe workshops
Presentatie voerefficientie drenthe workshopsFrank Verhoeven
 
Voeding en “verborgen rendement”
Voeding en “verborgen rendement”Voeding en “verborgen rendement”
Voeding en “verborgen rendement”SUVITA
 
Bouwen aan een toekomst in de pluimveehouderij in België
Bouwen aan een toekomst in de pluimveehouderij in BelgiëBouwen aan een toekomst in de pluimveehouderij in België
Bouwen aan een toekomst in de pluimveehouderij in BelgiëPergamino
 
Presentatie Drenthe 10 December
Presentatie Drenthe 10 DecemberPresentatie Drenthe 10 December
Presentatie Drenthe 10 DecemberFrank Verhoeven
 
Amstelland, effectief weidevogelbeheer met een verdienmodel door Mark Kuiper ...
Amstelland, effectief weidevogelbeheer met een verdienmodel door Mark Kuiper ...Amstelland, effectief weidevogelbeheer met een verdienmodel door Mark Kuiper ...
Amstelland, effectief weidevogelbeheer met een verdienmodel door Mark Kuiper ...Corline van Es
 
Presentatie dijkhuizen lltb jaarsymposium 2012
Presentatie dijkhuizen lltb jaarsymposium 2012Presentatie dijkhuizen lltb jaarsymposium 2012
Presentatie dijkhuizen lltb jaarsymposium 2012Wouter de Heij
 

Ähnlich wie Presentatie RFC zomeravond Niebert 2 juli 2013 (20)

Presentatie 6 april nieuwveen
Presentatie 6 april nieuwveenPresentatie 6 april nieuwveen
Presentatie 6 april nieuwveen
 
Lezing kringloop caring dairy laatste versie
Lezing kringloop caring dairy laatste versieLezing kringloop caring dairy laatste versie
Lezing kringloop caring dairy laatste versie
 
Presentatie voor CRV 10 jan 2014
Presentatie voor CRV 10 jan 2014Presentatie voor CRV 10 jan 2014
Presentatie voor CRV 10 jan 2014
 
Presentatie tijdens seminar DMS 25 jaar en BVST 12,5 jaar op 27 april 2013
Presentatie tijdens seminar DMS 25 jaar en BVST 12,5 jaar op 27 april 2013Presentatie tijdens seminar DMS 25 jaar en BVST 12,5 jaar op 27 april 2013
Presentatie tijdens seminar DMS 25 jaar en BVST 12,5 jaar op 27 april 2013
 
College oerol frank verhoeven
College oerol frank verhoevenCollege oerol frank verhoeven
College oerol frank verhoeven
 
Economic farm figures and the milk quotum
Economic farm figures and the milk quotumEconomic farm figures and the milk quotum
Economic farm figures and the milk quotum
 
Koersvast richting 2020?
Koersvast richting 2020?Koersvast richting 2020?
Koersvast richting 2020?
 
Presentatie Jan van Esch, Hoofd Kwaliteit Kwetters Eieren
Presentatie Jan van Esch, Hoofd Kwaliteit Kwetters EierenPresentatie Jan van Esch, Hoofd Kwaliteit Kwetters Eieren
Presentatie Jan van Esch, Hoofd Kwaliteit Kwetters Eieren
 
Presentatie erfocoaches Overijssel 210121
Presentatie erfocoaches Overijssel 210121Presentatie erfocoaches Overijssel 210121
Presentatie erfocoaches Overijssel 210121
 
H5 Draagkracht Nederland 2 kgt par 6+7
H5 Draagkracht Nederland 2 kgt par 6+7H5 Draagkracht Nederland 2 kgt par 6+7
H5 Draagkracht Nederland 2 kgt par 6+7
 
Presentatie cono 14 december 2010 frank def
Presentatie cono 14 december 2010 frank defPresentatie cono 14 december 2010 frank def
Presentatie cono 14 december 2010 frank def
 
20130122 de marke
20130122 de marke20130122 de marke
20130122 de marke
 
Presentatie Zicht op de grondstoffenmarkt
Presentatie Zicht op de grondstoffenmarktPresentatie Zicht op de grondstoffenmarkt
Presentatie Zicht op de grondstoffenmarkt
 
Presentatie voerefficientie drenthe workshops
Presentatie voerefficientie drenthe workshopsPresentatie voerefficientie drenthe workshops
Presentatie voerefficientie drenthe workshops
 
Voeding en “verborgen rendement”
Voeding en “verborgen rendement”Voeding en “verborgen rendement”
Voeding en “verborgen rendement”
 
Bouwen aan een toekomst in de pluimveehouderij in België
Bouwen aan een toekomst in de pluimveehouderij in BelgiëBouwen aan een toekomst in de pluimveehouderij in België
Bouwen aan een toekomst in de pluimveehouderij in België
 
Presentatie Drenthe 10 December
Presentatie Drenthe 10 DecemberPresentatie Drenthe 10 December
Presentatie Drenthe 10 December
 
Amstelland, effectief weidevogelbeheer met een verdienmodel door Mark Kuiper ...
Amstelland, effectief weidevogelbeheer met een verdienmodel door Mark Kuiper ...Amstelland, effectief weidevogelbeheer met een verdienmodel door Mark Kuiper ...
Amstelland, effectief weidevogelbeheer met een verdienmodel door Mark Kuiper ...
 
Presentatie Waadrâne
Presentatie WaadrânePresentatie Waadrâne
Presentatie Waadrâne
 
Presentatie dijkhuizen lltb jaarsymposium 2012
Presentatie dijkhuizen lltb jaarsymposium 2012Presentatie dijkhuizen lltb jaarsymposium 2012
Presentatie dijkhuizen lltb jaarsymposium 2012
 

Mehr von Frank Verhoeven

clickable MVP KPI-k.pptx
clickable MVP KPI-k.pptxclickable MVP KPI-k.pptx
clickable MVP KPI-k.pptxFrank Verhoeven
 
Presentatie Frank Verhoeven en Wouter de Jong 9 november 2022.pptx
Presentatie Frank Verhoeven en Wouter de Jong 9 november 2022.pptxPresentatie Frank Verhoeven en Wouter de Jong 9 november 2022.pptx
Presentatie Frank Verhoeven en Wouter de Jong 9 november 2022.pptxFrank Verhoeven
 
Workshop bodemtools 30-09-21
Workshop bodemtools 30-09-21Workshop bodemtools 30-09-21
Workshop bodemtools 30-09-21Frank Verhoeven
 
Voortgang Biodiversiteitsmonitor Akkerbouw ZWD Frank Verhoeven
Voortgang Biodiversiteitsmonitor Akkerbouw ZWD Frank VerhoevenVoortgang Biodiversiteitsmonitor Akkerbouw ZWD Frank Verhoeven
Voortgang Biodiversiteitsmonitor Akkerbouw ZWD Frank VerhoevenFrank Verhoeven
 
Presentation Nederlandse Bodemkundige Vereniging 260620
Presentation Nederlandse Bodemkundige Vereniging 260620Presentation Nederlandse Bodemkundige Vereniging 260620
Presentation Nederlandse Bodemkundige Vereniging 260620Frank Verhoeven
 
Presentation @boerenverstand London 3/7/19 at the @AgriLondon & @HarperAdams...
 Presentation @boerenverstand London 3/7/19 at the @AgriLondon & @HarperAdams... Presentation @boerenverstand London 3/7/19 at the @AgriLondon & @HarperAdams...
Presentation @boerenverstand London 3/7/19 at the @AgriLondon & @HarperAdams...Frank Verhoeven
 
Presentatie kollumerland 110116
Presentatie kollumerland 110116Presentatie kollumerland 110116
Presentatie kollumerland 110116Frank Verhoeven
 
Volkerink heino presentatie klantavond 2013 01 29
Volkerink heino presentatie klantavond 2013 01 29Volkerink heino presentatie klantavond 2013 01 29
Volkerink heino presentatie klantavond 2013 01 29Frank Verhoeven
 

Mehr von Frank Verhoeven (8)

clickable MVP KPI-k.pptx
clickable MVP KPI-k.pptxclickable MVP KPI-k.pptx
clickable MVP KPI-k.pptx
 
Presentatie Frank Verhoeven en Wouter de Jong 9 november 2022.pptx
Presentatie Frank Verhoeven en Wouter de Jong 9 november 2022.pptxPresentatie Frank Verhoeven en Wouter de Jong 9 november 2022.pptx
Presentatie Frank Verhoeven en Wouter de Jong 9 november 2022.pptx
 
Workshop bodemtools 30-09-21
Workshop bodemtools 30-09-21Workshop bodemtools 30-09-21
Workshop bodemtools 30-09-21
 
Voortgang Biodiversiteitsmonitor Akkerbouw ZWD Frank Verhoeven
Voortgang Biodiversiteitsmonitor Akkerbouw ZWD Frank VerhoevenVoortgang Biodiversiteitsmonitor Akkerbouw ZWD Frank Verhoeven
Voortgang Biodiversiteitsmonitor Akkerbouw ZWD Frank Verhoeven
 
Presentation Nederlandse Bodemkundige Vereniging 260620
Presentation Nederlandse Bodemkundige Vereniging 260620Presentation Nederlandse Bodemkundige Vereniging 260620
Presentation Nederlandse Bodemkundige Vereniging 260620
 
Presentation @boerenverstand London 3/7/19 at the @AgriLondon & @HarperAdams...
 Presentation @boerenverstand London 3/7/19 at the @AgriLondon & @HarperAdams... Presentation @boerenverstand London 3/7/19 at the @AgriLondon & @HarperAdams...
Presentation @boerenverstand London 3/7/19 at the @AgriLondon & @HarperAdams...
 
Presentatie kollumerland 110116
Presentatie kollumerland 110116Presentatie kollumerland 110116
Presentatie kollumerland 110116
 
Volkerink heino presentatie klantavond 2013 01 29
Volkerink heino presentatie klantavond 2013 01 29Volkerink heino presentatie klantavond 2013 01 29
Volkerink heino presentatie klantavond 2013 01 29
 

Presentatie RFC zomeravond Niebert 2 juli 2013

  • 1. Kringloopwijzer als kans! een beter milieu en een hoger financieel saldo Presentatie 2 juli 2013www.boerenverstand.org ir. Frank Verhoeven
  • 2. Wie en wat is Boerenverstand?
  • 3. € 0 € 5 € 10 € 15 € 20 € 25 € 30 PrijsA-brokper100kgbijlevering8tonbulk Standaard A-brok fluctuaties 1992 - 2012 Hoogste maandprijs Laagste maandprijs Jaargemiddelde Voerprijzen stijgen Bron: Wageningen UR-LEI, 2012
  • 4. € - € 100.00 € 200.00 € 300.00 € 400.00 € 500.00 € 600.00 PrijsSojaper100kggroothandel Soja fluctuaties 1992 - 2012 Hoogste maandprijs Laagste maandprijs Jaar gemiddelde Sojaprijzen stijgen Bron: Wageningen UR-LEI, 2012
  • 5. € 0 € 5 € 10 € 15 € 20 € 25 € 30 € 35 € 40 € 45 PrijsKASper100kgbijlevering8toninbulk Prijs fluctuaties KAS 1992 - 2012 Hoogste maandprijs Laagste maandprijs Jaargemiddelde Kunstmestprijzen stijgen Bron: Wageningen UR-LEI, 2012
  • 6. 20 € 25 € 30 € 35 € 40 € 45 € 50 € Melkprijsineuroper100kg Melkprijs fluctuaties 1992 - 2012 Hoogste maandprijs Gemiddelde jaarprijs Laagste maandprijs De melkprijs? Bron: Wageningen UR-LEI, 2012
  • 7. Natura 2000 (provinciaal) Wet Ammoniak & Veehouderij (provinciaal – gemeentelijk) Kader Richtlijn Water (waterschap) Nitraatrichtlijn(Europees, landelijk) BGM (besluit gebruik meststoffen, landelijk) Besluit milieu (> 200 melkkoeien) Besluit landbouw milieubeheer Besluit huisvesting/maatlat Duurzame Melkveehouderij NEC-richtlijn(gemeente, NH3) Schoon & zuinig convenant IPPC (klimaat,landelijk) De overheid houdt de sector in de tang met regels GLB Verplicht 7% braakleggen Verplicht wisselteelt Verplicht permanent grasland
  • 8. Kan dat niet anders? Het gaat nog steeds om N, P en C!
  • 9. P (fosfor) redelijk eenvoudig P aanvoer (kracht)voer P afvoer melk + vlees P (kunst)mest P overschot = bodem Per hectare Per liter melk Per bedrijf
  • 10. Variatie in P-efficiëntie(input/output) Drenthe potentie verlaging Fosfaat overschot = 1056 ton P2O5/jaar (top 20% ligt 16 kg/ha lager als gemidd
  • 11. N (stikstof) lastiger N aanvoer (kracht)voer N afvoer melk + vlees N (kunst)mest N binding/depositie N overschot = NH3/NH4 (lucht) N2 (lucht) Nitraat/N uit-en afspoelen N organisch - bodemvoorraad N levering bodem
  • 12. Variatie in N kg N/ha (top 20% NH3): N-NH3 48 + N-bodem177 = 225 kg N/ha (prijswinnaar): N-NH3 56 + N-bodem80 = 136 Drenthe potentie verlaging Bodem stikstof overschot= 4.224 ton N in Nitraat(NO3)/jaar top 20% met 91 kg/ha ligt 64 kg/ha lagertovgemiddelde 155 kg N/ha opschalen over 66.000 hectare Drenthe potentie verlaging Ammoniak emissie = 500 ton N in NH3/jaar (5 kg/10.000 kg x 1 miljard kg)
  • 13. C (koolstof) nog lastiger C aanvoer (kracht)voer C afvoer melk + vlees C (kunst)mest/ compost C overschot = Opbouw/afbraak Organische Stof CO2 verliezen CH4 (methaan verliezen) CO2 verliezen
  • 14. Variatie in C (CO2 uitstoot) 0.40 0.50 0.60 0.70 0.80 0.90 1.00 0 2 4 6 8 10 12 kgCO2/100kgMM jv/10 mk CO2uitstoot/intensiteit Stuks jongvee per 10 melkkoeien
  • 15. N, P en C in de kringloopwijzer
  • 16. Variatie in C (OS opbouw) Resultaten vanuit het Drenthe project: + 0,7% hoger organische stof gehalte in grasland Dit is een verrassend snelle stijging. De maatregel die dit kan verklaren is waarschijnlijk het minder scheuren of omploegen van grasland. + 0,2% organische stof in bouwland
  • 17. Zit de oplossing in de bodem? 17
  • 18. Minder input, meer opbrengst? Intensiteit kg melk/ha kgdrogestof/ha
  • 19. 19
  • 22. Koester uw bodem als uw vrouw (tenminste als u ze over 10 jaar nog naast u in bed wilt hebben liggen!)  Geen insporing/bodemverdichting  Zo weinig mogelijk scheuren  Indien scheuren dan consequent en: vanggewassen inzetten, wisselbouw en organische mest (compost?)  Bollen? Korte termijn winst, lange termijn verlies?
  • 23. Ploegen? korte termijn winst, lange termijn verlies? Organische Stof gehalte Organische N gehalte Mais in continuteelt Gescheurd Grasland Oud Grasland 8,9 % 0,37 % 4,8 % 0,23 % 80 ton/ha meer OS = 1,5 ton/ha meer N-org = 100 ton meer CO2 binding! 1 ton CO2 = ± 12 Euro waard? Zelfde grondsoort, ontwatering e.d. Maar verschillend management 1 ton CO2 is de hoeveelheid CO2 die vrijkomt bij 4000 kilometers rijden (benzine bij 10km/l) of bij het opwekken van de elektriciteit van 45 huishoudens een week lang of 12.500 kg melk
  • 25. nitraat-gemiddeld 2009 100 26 0,9 0,5 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 meetnet provincie Bedreven Bedrijven Drenthe NO3(mg/l) grasland (zand) grasland (veen) nitraatnorm Nitraatuitspoeling 4-7-2013 25
  • 26. Zit de oplossing bij de koe? 26
  • 27. De koe in de kringloop
  • 28. aankoop voer eigen ruwvoer melk en vlees VEM behoefte van het vee voor melk en onderhoud -VEM aankoop (krachtvoer en bijproducten) = VEM van eigen land (in ruwvoer) Kuilanalyses bepalen gehaltes VEM, N en P in eigen ruwvoer De basis: hoeveel vreet de koe?
  • 29. Hoeveel vreet de koe van eigen land? Uitdaging? Netto kVEM benutting/ha Bron: 60 melkveehouders in Achtkarspelen (Fr)
  • 30. Hoe benut de koemeervan eigen land? Minder krachtvoer voeren ….en van ruwvoer tekort naar ruwvoeroverschot? Onze uitdaging? • BSK syndroom voorkomen • De aandacht naar voederwinning en conservering • Beperkt voeren ipv onbeperkt voeren (structuur!) • Fokken op koeien die melk geven uit eigen voer • Meer weidegang? Stripgrazing? Pure graze? • Precies het goede bijvoeren (gemalen tarwe om de structuur in de brand te zetten)
  • 31. In welke situatie zit u? grasland & voedergewassen 100% grasland intensief extensief Bedrijven met grasland genoeg, veelal ook een groot aandeel beheersland hebben Bedrijven met land genoeg, maar een groot deel van het eigen krachtvoer zelf verbouwen. Bedrijven met alleen grasland, maar veel koeien per hectare. Bedrijven die intensief zijn met veel akkerbouwmatig grondgebruik.
  • 32. Situatie ruwvoer: Aanvulling: Graskuil vochtig, hoog RE, laag suiker Eiwit traag, FOS snel Graskuil droog, hoog RE, normaal suiker Eiwit sneller, FOS trager Graskuil vochtig, laag RE, laag suiker Eiwit trager, FOS snel Graskuil droog, laag RE, hoog suiker Eiwit snel, FOS traag Maiskuil vochtig, normaal zetmeel Eiwit trager, FOS trager Maiskuil droog, zetmeel hoog Eiwit sneller, FOS sneller Bron: Malenstein Gewenste aanvulling voor synchronisatie energie en eiwit
  • 33. Optimaal rantsoen beredeneren Snelle koolhydraten Laag eiwit Hoog eiwit Dikke mest Donkere mest Lichte mest Dunne mest Trage Koolhydraten graskuil Mais Suiker Stro Soya Bierbostel Bieten pulp Aardappelproducten Lucerne Hooi Vogeltjeshooi Citrus pulp Koolzaad Tarwe Vers gras Geplet graan Mais gluten Krachtvoer GPS
  • 34. GOED hooi winnen altijd goed!! 1 kg ds hooi bijvoeren/koe/dag 100 koeien = 10,5 ha hooien!!! HOOIEN! (
  • 35. Wat is hooi • Vitamine D • Grote rol bij vet mobilisatie • Calcium en Fosfor metabolisme • Positieve rol bij de voorkoming van (slepende-) melkziekte • Mineralen • Laag in natrium en kali • Hoger in chloor en zwavel • Positieve balans kationen en anionen Perfecte voor droogstand en hoog productieve koeien!
  • 36. Hoe lossen we dit op: Broei • Hoe voorkomen we hooi broei • Geen jong gras hooien en niet teveel bemesten • Kleine balen minimaal 78% droge stof • Grote balen minimaal 82% droge stof • Laatste keer schudden en harken moet het gras ‘kraken’ • Niet te lang voor het persen harken, vocht intreding vanuit de bodem bij nattere gronden • Balen niet ‘te vast’ in de opslag rijden, het moet kunnen ademen • Mechanisch drogen Bij twijfel de balen wikkelen • In de schuur • Laat de hooi balen meten • Sla een lange stalen pin in de balen (of druk met shovel erin) • Kan de pin na terug trekken niet vast gehouden worden dan is hij te warm! 4-7-2013 36
  • 37. Hoe lossen we dit op: weer • Het weer is beperkt voorspelbaar • Heb geduld, gras om te hooien dat een week of twee langer staat is geen ramp • Niet droog genoeg? • Na-drogen • Gedwongen ventilatie door ronde balen
  • 38. Hoe lossen we dit op: weer • Wikkelen van balen
  • 39. Hoe lossen we dit op: weer • Warme lucht van ‘dubbel dak’ mechanisch het hooi mee beluchten • Warmte van koel aggregaat??
  • 40. Hoe lossen we dit op: weer • Grasdrogerij
  • 41. Hoe lossen we dit op: voeren • Hooiruif?
  • 42. Hoe lossen we dit op: voeren
  • 43. Hoe lossen we dit op: voeren
  • 44. Hoe lossen we dit op: snede • Welke snede • De eerste snede is ongeschikt • De tweede of derde snede wordt het meest gebruikt • Tweede heeft als risico dat er wat langer gewacht moet worden op mooi weer • Derde heeft weer risico dat er onvoldoende gras staat als er mooi weer is • Ook bepaald door tijdstip eerste snede (!) • Herfstgras drogen? • Welk perceel • Oude grasmat • Niet te zwaar bemest (liefst specifiek bemest) • Hoge lichte gronden (droogt sneller)
  • 45. Hoe lossen we dit op: hectare’s • Hoeveel hectare • Jaarrond 1 kilo droge stof hooi per koe per dag • 1 koe maal 365 dagen is nodig • 365kg maal 100 melkkoeien is 36.500kg hooi • 36.500kg gedeeld door opbrengst per hectare van 3.500kg • 10,5 hectare nodig om te hooien 100 koeien jaarrond 1 kilo hooi per dag betekend 10,5 hectare hooien…. ….en hooi voor jongvee en voldoende opslag!
  • 46. Hoe lossen we dit op: arbeid • Arbeid • Grote balen ipv kleine • Kleine balen mbv mechanisatie • Kleine balen op het erf persen (filmpje) • Maak er 1 groot hooi feest van!!
  • 47. Grote spreiding in kostprijs 0.00 5.00 10.00 15.00 20.00 25.00 30.00 35.00 0 500000 1000000 1500000 kostprijs/100 kg melk vs totaal kg melk geleverd Zelfde quotum: 10ct winst = INKOMEN!
  • 48. Hoge melkproductie tegen elke prijs? 0.00 2.00 4.00 6.00 8.00 10.00 12.00 4000 5000 6000 7000 8000 9000 10000 11000 Voerkosten (€ / 100 kg melk) vs melkproductie/koe
  • 49. Kunnen we verleiden tot meerduurzaamheidswinst?
  • 52. “green per definition” naast EKO in GLB Maar ook: • Maatwerk, ruimte voor de vakman • Mest op de bedrijven houden in ruil voor minder kunstmest • Mest naar eigen inzicht, met eigen machines (DuoSpray) •Mestscheiding/kunstmestloos boeren regelen •Derogatie(verantwoord meer mest op het eigen bedrijf houden) • Ruimte binnen PAS (Programmatische Aanpak Stikstof) • Waterschap (herverdeling lasten) • Onderbouwen duurzaamheidspremies vanuit melkfabriek • Lagere uitvoeringskosten, meer maatwerk op gebiedsniveau • Nieuwe financiering – gebiedsfondsen, banken, etc. Certificaat (een geborgde kringloopwijzer/ kringloopkompas) biedt kansen Kg melk/ha? Wij zijn klaar voorcertificering!
  • 53. Belonen duurzaamste boer 2010, 2011 en 2012 4-7-2013
  • 55. Bleker noemt Boerenverstand certificaat (mei 2012)
  • 57. • Alleen duurzame groei na 2015? •Certificaat als “green per definition” GLB • Mestscheiding/kunstmestloos boeren regelen •Derogatie(verantwoord meer mest op het eigen bedrijf houden) • Ruimte binnen PAS (Programmatische Aanpak Stikstof) • Onderbouwing premies vanuit melkfabriek • Waterschap (herverdeling lasten) • Minder ambtenaren, meer maatwerk • Nieuwe financiering – fondsen, banken en andere voordelen! ZUIVEL – OVERHEDEN – GEBIEDEN - MELKVEEHOUDERS PILOT LOOPT Certificaat biedt veel meer kansen!
  • 58. Verdere aanscherping van regeltjes loopt vast, grondstoffen raken op en worden duur Maak werk van een stimuleringsbeleid en beloon met maatwerk en voor efficiëntere bedrijfsvoeringen OOK in het GLB! www.boerenverstand.org