1. KAMISHIBAI
Copyright © Kinderhart Kamishibai
Kamishibai is een vertelvorm afkomstig uit Japan.
Letterlijk betekent het ‚papieren theater‛. Platen die
door een vertelkastje worden geschoven, brengen een
verhaal tot leven voor een groep kinderen. Een
begeleider vertelt het verhaal dat op de prenten te zien
is. Zo ontstaat er een soort theatervoorstelling op papier.
Het is geen poppenkast, en ook niet het voorlezen van
een prentenboek...
Welkom in de wondere wereld van kamishibai

2. Wat heb je nodig voor kamishibai?
 een kamishibai-verhaal op vertelplaten (ca. A3-formaat)
 een speciaal vertelkastje nl. een kamishibai-theatertje
 een enthousiaste verteller
 jong publiek (een klasgroep is ideaal)
 een geschikte ruimte en inkleding
EVEN UW AANDACHT:
Kamishibai is niet het verteltheatertje (dat heet 'butai'),
maar duidt op de specifieke vertelvorm of de vertelling zelf.
Copyright © Kinderhart Kamishibai

3. Wat is er zo typisch aan kamishibai?
Een echt kamishibai-theatertje is van hout en in een donkere effen kleur
(meestal bruin) zonder versiering, zodat het eenvoud en rust uitstraalt. Als
een kader bakent het vertelkastje de fantasiewereld van het verhaal af van
de werkelijkheid. Het vertelkastje ondersteunt ook de focus van het publiek
op het verhaal. Als je vertelplaten gebruikt zonder een kamishibai-
theatertje, mis je dit effect.
Kamishibai-vertelplaten zijn speciaal ontworpen, met duidelijke prenten en
een aangepaste verhaallijn. Er komen minder details aan bod dan bij de
meeste prentenboeken. Het doorschuiven van de vertelplaten prikkelt de
nieuwsgierigheid van het publiek.
Het geheel van vertelkastje, een goed kamishibai-verhaal, de juiste manier
van vertellen en communiceren met het publiek maakt dat de concentratie
van de kinderen zeer hoog ligt. Ze worden aan het kastje gekluisterd en
gaan op in het verhaal. Het is magie... Dit is de essentie van kamishibai:
door diepe concentratie op de vertelplaten (elk kind concentreert zich op
hetzelfde door toedoen van de verteller) en betrokkenheid bij het verhaal
ontstaat er een wij-gevoel. In Japan spreken ze hierbij van ‚het delen van
gevoelens‛ ('kyokan'). Bij kamishibai beleeft een groep kinderen samen het
verhaal met de verteller, anders dan bij bijvoorbeeld film of tv waar er
niemand aanwezig is die met het publiek communiceert.
Door dit wij-gevoel eigen aan kamishibai ontstaat er interactie met het
publiek. Het is hetzelfde effect als bij ‚gewoon theater‛. De tekst in
kamishibai-verhalen is afgestemd op deze interactie: vooral spreektaal, en
interactieve elementen zoals vraag en antwoord.
Kamishibai is echt iets speciaals. Het is een beetje ‚back to basics‛. Deze
Japanse vertelvorm is de hele wereld aan het veroveren. In het onderwijs
en elders apprecieert men de educatieve meerwaarde die ontstaat door de
diepe concentratie en het wij-gevoel.

4. Een kamishibai-voorstelling voorbereiden
 Een rustige, intieme ruimte is ideaal: geen achtergrondlawaai en niet te
veel afleiding, zoals bij ‚gewoon‛ voorlezen. Sober maar gezellig!
 De achtergrond waartegen je het kamishibai-theatertje zet is zo leeg
mogelijk, bijv. een kale muur. Zeker niet voor een raam! Lichtinval moet
óp de vertelplaten, niet erachter. Je kan werken met een spot als je de
ruimte verduistert.
 Iedereen moet goed kunnen zien, zet het theatertje daarom op een
verhoogje (dat niet afleidt). Het beste is net boven ooghoogte van de
neerzittende kinderen.
 Oefen het openen van het
vertelkastje op een elegante
manier, want het blijft gesloten
tot de kinderen neerzitten! Het
verhaal begint nl. met het
openen van het kastje. Oefen
ook het doorschuiven van de
vertelplaten.
 Het lijkt gek, maar de kleding
van de verteller is ook van
belang: die kan storen bij te
Copyright © Kinderhart Kamishibai felle kleuren of patronen.
 Bereid het verhaal voor: lees het zeker op voorhand. Het moet je ook
liggen, anders zal je onecht overkomen en is de magie ver te zoeken. Het
allerbeste is dat je het verhaal bijna van buiten kent.
 Last but not least: de vertelplaten moeten in de juiste volgorde
klaarzitten, de eerste vooraan (de titelplaat), dan de tweede, de derde,
enzovoort.

5. Tips voor de verteller
 Leid de vertelling een beetje in. Je mag het woord kamishibai laten
vallen. Het verhaal begint met het vertellen van de titel en het openen van
het vertelkastje.
 Het principe van het doorschuiven: je schuift de vertelplaat vooraan weg
en steekt die meteen achteraan terug, in een rustig tempo, al zwijgend.
(Rustpunt!) Dan krijg je op deze plaat achteraan – door de open achterkant
van het vertelkastje – de tekst te lezen die hoort bij de plaat die nu vooraan
zichtbaar is voor het publiek.
 De positie van de verteller is schuin achter/naast het kastje, links voor het
publiek en rechts voor jou. Zeker niet pal achter het vertelkastje gaan
staan!
 Een kamishibai-verteller is geen droge voorlezer en geen expressieve
acteur, maar iets tussen de twee. De bedoeling is dat de kinderen naar de
vertelplaten kijken en niet naar jou, maar dat je ondertussen toch met hen
communiceert. Je bent geen entertainer, maar de overbrenger van de
wereld van het verhaal.
 TRUCJE: Als je merkt dat de kinderen teveel naar jou kijken of afgeleid
zijn, kan het helpen om zelf eens in het vertelkastje te kijken. Normaal
volgt het publiek jouw hoofdbeweging en zo is de groep weer mee.
 Voor een goede interactie: vertel niet te snel en ook niet meer dan nodig.
Geef de kinderen tijd om te kijken. Stel af en toe een vraag. Schenk
aandacht aan de respons en gevoelens van het publiek. Zij mogen ook
vragen stellen, het verhaal blijft wel het belangrijkste. Niet afdwalen dus.
 Op het einde van het verhaal laat je de laatste vertelplaat zitten, zeg je dat
het verhaal ten einde is, en sluit je het kastje langzaam. Nu is het tijd voor
napraten of een andere verwerking!

6. Het educatieve van kamishibai
(achtergrondinfo voor leerkrachten)
Kamishibai is geschikt voor vele leeftijden! Niet alleen kleuters kunnen
ervan genieten en hebben er baat bij. Kamishibai komt tegemoet aan
verschillende eindtermen, zowel in het kleuter- als lager onderwijs. Daarbij
is ook belangrijk wat er na een kamishibai-voorstelling verder gebeurt. Er
zijn verschillende verwerkingsmogelijkheden.
Enkele educatieve aspecten: ondersteuning van taalontwikkeling en
aanwakkeren van taalplezier, leesbevordering in het algemeen, bijbrengen
van begrippen en feitenkennis (vooral bij jongere kinderen), steun bij
emotieverwerking, aanleren van sociale vaardigheden, stimuleren van
fantasie en creativiteit.
Enkele tips om achteraf met kamishibai aan de slag te gaan:
 Ga samen dieper in op het thema van het verhaal. Filosofeer...
 Laat de kinderen het verhaal navertellen (met of zonder de platen).
 Laat de kinderen zelf het verhaal lezen als leesoefening, evt. in de vorm
van een echte presentatie met voorbereiding.
 Er kan een vervolg (of een ‘vooraf’) verzonnen worden: al vertellend, of
door zelf vertelplaten te knutselen.
 Kinderen kunnen zelf een nieuw kamishibai-verhaal ineensteken, in
groepjes of allemaal samen.
 Knutselactiviteit: met een grote luciferdoos een mini-verteltheatertje
maken, met bijhorende mini-vertelplaatjes.
 Zoals een ander verhaal kan kamishibai aanleiding geven voor ‚toneeltje
spelen‛, nl. het verhaal naspelen.

7. Kamishibai-vertelplaten in Bibliotheek Putte
(beschikbaar op 1 januari 2011)
Anna eet graag fruit / Amant, Kathleen - Clavis, 2010. - 13 p.
Anna is jarig / Amant, Kathleen - Clavis, 2010. - 13p.
Op je potje, konijn / Amant, Kathleen - Clavis, 2010. - 14 p.
Dikkie Dik : Jarig! / Boeke, Jet - Gottmer/Becht, 2010. - 17 p.
Raf / De Vries, Anke ; Dematons, Charlotte (tekeningen) - Lemniscaat,
2009. - 14 p.
Ik zou wel een kindje lusten / Donnio, Sylviane - Gottmer/Becht, 2010. -
13 p.
Prinses Arabella is jarig / Freeman, Mylo – De Eenhoorn, 2010. - 13 p.
Slaap lekker, Rosalie / Minne, Brigitte ; Candaele, An (illustratie) - De
Eenhoorn, 2010. - 16 p.
Ophelia / Schubert, Ingrid ; Schubert, Dieter - Lemniscaat, 2009. - 14 p.
Bang mannetje / Stein, Mathilde ; Van Hout, Mies (tekeningen) -
Lemniscaat, 2009. - 14 p.
Het grote billen-boek / Van Genechten, Guido - Amsterdam : Clavis, 2009.
- 13 p.
Rikki en de eekhoorn / Van Genechten, Guido - Clavis, 2010. - 13 p.
Rikki helpt Sinterklaas / Van Genechten, Guido - Clavis, 2009. - 13 p.
De wiebelbillenboogie / Van Genechten, Guido - Clavis, 2009. - 14 p.
Met Waldo naar de bib in Putte / Van Opstal, Elke ; Sangvik, Merethe
(tekeningen) - Bibliotheek Putte, 2010. - 16 p.

8. Meer weten?
‚Kamishibai: de magie van het vertelkastje‛ door Karin Wanrooij
(Kinderhart Kamishibai), Biblion (2006), 127 p.
 uitleenbaar in de bibliotheek bij ZIZO Onderwijs (roze kleur)
www.kamishibai.nl (Kinderhart Kamishibai online)
ABC vzw (Art Basics for Children) te Brussel (www.abc-web.be)
ABC heeft kamishibai in Vlaanderen geïntroduceerd. Ze hebben zelf een
grote kamishibai-collectie, organiseren vertellingen en workshops. Ze
bieden een kant-en-klaar kamishibai-pakket aan en ook aparte vertelplaten.
www.kamishibai.com
(website van de Amerikaanse vereniging Kamishibai for Kids)
Op YouTube (www.youtube.com) kan je twee interessante (Engelstalige)
filmpjes bekijken, gemaakt door Jeffrey Dym van Kamishibai for Kids:
1) What is kamishibai http://www.youtube.com/watch?v=v6URceEr_zc
2) Kamishibai in the classroom (interessant voor werken met kamishibai in
de lagere school!) http://www.youtube.com/watch?v=oEId2SFRezY
COLOFON
Deze brochure is samengesteld door Elke Van Opstal.
Met dank aan Anke Eskens voor het redigeren van de tekst.
De gebruikte bronnen zijn het bovenvermelde boek van Kinderhart Kamishibai en
de info op de website van ABC vzw.
Bibliotheek Putte
Gemeenteplein 1
2580 Putte
015/76.78.81