1. Kreu Drejtim Financiar
9 Saimir Sallaku
Lektor
Buxhetimi i
Kapitalit:
Flukset e Parasë
Objektivat e Kreut
Të kuptojmë motivet kryesore të shpenzimeve kapitale
dhe hapat në procesin e buxhetimit të kapitalit.
Të përkufizojmë terminologjinë bazë të buxhetimit të
kapitalit.
Të diskutojmë komponentët kryesorë të flukseve të
rëndësishme të parasë, flukset e parasë në rastin e
zgjerimit kundrejt zëvendësimit, etj.
9-1
2. Objektivat e Kreut
Llogaritja e investimit fillestar të lidhur me një shpenzim
kapital të propozuar.
Përcaktimi i flukseve hyrës duke përdorur formatin e
pasqyrës së të ardhurave dhe shpenzimeve.
Gjetja e fluksit të fundit nga likujdimi.
9-2
Hyrje
Buxhetimi i Kapitalit është procesi i identifikimit,
vlerësimit dhe zbatimit të mundësive të investimit të
firmës.
Ai përpiqet të identifikojë investimet që do të
përmirësojnë avantazhin konkurues të firmës dhe do të
rrisin pasurinë e aksionerëve.
Një vendim tipik buxhetimi kapitali përfshin një investim
të madh në fillim që shoqërohet nga një seri fluksesh më
të vogla hyrës.
Vendime të gabuara të buxhetimit të kapitalit mund të
rezultojnë në falimentimin e kompanisë.
9-3
3. Arsyet Kryesore për
Shpenzimet Kapitale
Shpenzimet kapitale bëhen për shumë arsye.
Arsyet kryesore për shpenzimet kapitale janë zgjerimi,
zëvendësimi ose rinovimi i aktiveve fikse ose për të
arritur përfitime të tjera gjatë një periudhe afatgjatë.
Shembuj specifikë të arsyeve kryesore jepen në slide-in
në vazhdim.
9-4
Arsyet Kryesore për
Shpenzimet Kapitale
Shembuj:
Zëvendësimi i aktiveve të vjetëruara ose jashtë-
përdorimi.
Përmirësimi i eficiencës së biznesit.
Blerja e aktiveve për zgjerim në produkte apo tregje
të reja.
Blerja e një biznesi tjetër.
Plotësimi i kërkesave ligjore.
Kënaqja e kërkesave të punonjësve.
Kërkesa mjedisore.
9-5
4. Hapat në Proces
Hapi 1: Përgatitja e Propozimit
Si inicohen projektet?
Sa para ka në dispozicion?
Hapi 2: Shqyrtimi dhe analiza
Shqyrtimi fillestar i projektit
Teknikisht i realizueshëm?
Në përputhje me strategjinë e korporatës?
Hapi 3: Marrja e Vendimit
Cilat janë kostot dhe përfitimet?
Sa është kthimi nga projekti? Fokusi Ynë
Cilët janë risqet e përfshira?
9-6
Hapat në Proces
Hapi 4: Zbatimi
Kur duhet zbatuar?
Si duhet zbatuar?
Hapi 5: Ndjekja
është projekti brenda buxhetit?
Cfarë mësimesh mund të nxirren?
9-7
5. Projekte të Paravur vs. Projekte
Reciprokisht Përjashtimorë
Projektet reciprokisht përjashtimorë janë investimet që
në një farë mënyre konkurojnë për burimet e kompanisë.
Kompania mund të zgjedhë njërin ose tjetrin, por jo të
dy.
Projektet e pavarur, nga ana tjetër, nuk konkurojnë për
burimet e kompanisë. Kompania mund të zgjedhë
njërin, ose tjetrin, ose të dy – për sa kohë që ata të
kalojnë kriteret minimum të përfitueshmërisë.
9-8
Fonde të Pakufizuara vs.
Racionimit të Kapitalit
Nëse firma ka fonde të pakufizuara për realizimin e
investimeve, atëherë të gjithë projektet që sigurojnë
kthime më të mëdha se sa një nivel i caktuar mund të
pranohen dhe zbatohen.
Megjithatë, në shumicën e rasteve firmat ndeshen me
kufizime kapitali pasi ato kanë vetëm një sasi të caktuar
parashë për të investuar në projekte potenciale investimi
në një moment të zaktuar.
9-9
6. Metodat e Pranim-Refuzimit vs.
Renditjes
Ekzistojnë dy metoda bazë për vendimet e
buxhetimit të kapitalit:
Metoda Pranim-Refuzim përfshin vlerësimin e
propozimeve të shpenzimeve kapitale për të
përcaktuar nëse ato plotësojnë kriterin minimal të
pranimit të firmës.
Metoda e renditjes përfshin renditjen e projekteve mbi
bazën e një treguesi të paracaktuar, të tillë si norma e
kthimit.
9-10
Conventional versus Nonconventional
Cash Floë Patterns
A conventional cash floë pattern consists of an initial
outfloë folloëed only by a series of infloës as shoën
in Figure 10.1.
A nonconventional cash floë pattern is one in ëhich
an initial outfloë is folloëed by a series of infloës
and outfloës as shoën in Figure 10.2.
Difficulties often arise in evaluating projects
ëith nonconventional cash floë patterns; ëe ëill limit
our discussion in this book to conventional projects.
9-11
7. Conventional versus Nonconventional
Cash Floë Patterns
Figures 10.1 and 10.2 9-12
Flukset e Rëndësishme të Parasë
Flukset Shtesë të Parasë
Vetëm flukset e parasë të lidhura me investimin.
Efektet mbi investimet e tjera të firmës (si pozitive ashtu edhe
negative) duhet gjithashtu të merren parasysh.
Për shembull, nëse një spital vendos të hapë një qendër
të re mjekësore, duhet marrë në shqyrtim edhe efekti i
lëvizjes së një pjesë të klientëve nga njëra qendër në
tjetrën.
9-13
8. Flukset e Rëndësishme të Parasë
Flukset Shtesë të Parasë
Vetëm flukset e parasë të lidhura me investimin.
Efektet mbi investimet e tjera të firmës (si pozitive ashtu edhe
negative) duhet gjithashtu të merren parasysh.
Duhet pasur kujdes që flukset dalëse të bëra më parë
janë të parëndësishme për procesin e vendim-marrjes.
Ndërsa kostot oportune, që janë flukse paraje që mund
të realizoheshin nga përdorimi më i mirë alternativ i
aktivit, janë të rëndësishme.
9-14
Flukset e Rëndësishme të Parasë
Flukset Shtesë të Parasë
Vetëm flukset e parasë të lidhura me investimin.
Efektet mbi investimet e tjera të firmës (si pozitive ashtu edhe
negative) duhet gjithashtu të merren parasysh.
Vlerësimi i flukseve shtesë të parasë është relativisht i
lehtë në rastin e projekteve të zgjerimit, por më i vështirë
në rastin e projekteve të zëvendësimit.
Me projektet e zëvendësimit, flukset shtesë të parasë
duhet të llogariten duke zbritur flukset e parasë së
projektit ekzistues nga flukset e pritshme nga projekti i ri.
9-15
9. Flukset e Rëndësishme të Parasë
Investimi fillestar që Fluksi hyrës pas
Investimi taksave nga likujdimi
nevojitet për të
Fillestar i aktivit të vjetër
zotëruar aktivin e ri
Flukset hyrëse Flukset hyrëse
Flukset hyrëse
operative nga operative nga
operative
aktivi i ri aktivi i vjetër
Fluksi i arkës pas Fluksi i arkës pas
Fluksi i fundit
taksave nga likujdimi taksave nga likujdimi
nga likujdimi
i aktivit të ri i aktivit të vjetër
9-16
Flukset e Rëndësishme të Parasë
Shembuj të flukseve të rëndësishme të arkës:
Flukset hyrëse, dalëse, dhe kostot oportune
Ndryshimet në kapitalin qarkullues
Kostot e instalimit, cmontimit dhe trajnimit
Vlerat në përfundim
Amortizimi
Efektet e aktivit ekzistues
9-17
10. Flukset e Rëndësishme të Parasë
Komponentët kryesorë të flukseve të arkës:
Flukset fillestare të parasë janë flukse paraje që
shkaktohen në fillim nga projekti. Përgjithësisht këto
janë flukse negative paraje.
Flukset operative të parasë janë flukse paraje të
gjeneruara nga projekti gjatë funksionimit të tij.
Përgjithësisht këto janë flukse pozitive paraje.
Flukset përfundimtare të parasë rezultojnë nga
përfundimi i projektit. Përgjithësisht këto janë flukse
pozitive paraje.
9-18
Flukset e Rëndësishme të Parasë
Fluksi i Fundit
nga likujdimi
Flukset Hyrëse
Operative
Fundi i Vitit
Investimi
Fillestar
9-19
11. Shembull
Një prodhues i madh paisjesh elektronike po përpiqet të llogarisë
investimin fillestar që i nevojitet për të zëvendësuar një makineri të
vjetër me një të re, model më i avancuar. Cmimi i blerjes së
makinerisë është $380,000 dhe $20,000 shtesë do të duhen për
instalimin e saj.
Makineria do të amortizohet për 5 vjet, me normat vjetore 20%,
32%, 19%, 12%, 12%. Makineria e vjetër është blerë 3 vjet më parë
për një kosto prej $240,000 dhe po amortizohet me të njëjtin regjim
për 5 vjet.
Kompania ka gjetur një blerës që dëshiron ta blejë për $280,000
makinerinë ekzistuese. Kompania parashikon që do t’I nevojiten një
rritje prej $35,000 në aktive korente dhe $18,000 rritje në detyrimet
korente për të mbështetur makinerinë e re. Kompania është subjekt
tatimi 40% si mbi fitimin e zakonshëm, ashtu edhe mbi atë kapital.
9-20
Gjetja e Investimit Fillestar
Formati bazë për llogaritjen e Investimit Fillestar
Kosto e Instaluar e aktivit të ri =
Kosto e aktivit të ri
+ Kostot e instalimit
- Të ardhurat pas taksave nga shitja e aktivit të vjetër =
Të ardhurat nga shitja e aktivit të vjetër
± Tatimi mbi shitjen e aktivit të vjetër
± Ndryshimi në kapitalin qarkullues neto
Investimi fillestar
9-21
12. Gjetja e Investimit Fillestar
Kosto e Instaluar e makinerisë së re
Kosto e makinerisë së re $380,000
+ Kostot e instalimit $20,000
Kosto totale e instaluar - e propozuar $400,000
(vlera e amortizueshme)
- Të ardhurat pas taksave nga shitja e makinerisë ekzistuese
Të ardhurat nga shitja e makinerisë ekzistuese $280,000
- Tatimi mbi shitjen e makinerisë ekzistuese $84,160
Të ardhurat pas tatimit – ekzistuese $195,840
+ Ndryshimi në kapitalin qarkullues neto $17,000
Investimi fillestar $221,160
9-22
Gjetja e Flukseve Operative
Hyrëse
Kompania vlerëson që të ardhurat dhe shpenzimet e saj (pa
amortizimin), me dhe pa makinerinë e re të përshkruar më parë,
jepen në tabelën e mëposhtme. Vini re që si jeta e pritshme e
makinerisë së re dhe jeta e mbetur e makinës së vjetër janë 5 vjet.
Me Makinerinë e Propozuar Me Makinerinë Ekzistuese
Shpenzimet (pa Shpenzimet (pa
Viti Të ardhurat amortizimin) Viti Të ardhurat amortizimin)
1 $2,520,000 $2,300,000 1 $2,200,000 $1,990,000
2 $2,520,000 $2,300,000 2 $2,300,000 $2,110,000
3 $2,520,000 $2,300,000 3 $2,400,000 $2,230,000
4 $2,520,000 $2,300,000 4 $2,400,000 $2,250,000
5 $2,520,000 $2,300,000 5 $2,250,000 $2,120,000
9-23
13. Gjetja e Flukseve Operative
Hyrëse
Shuma për t’u amortizuar me makinerinë e propozuar
është llogaritur duke mbledhur cmimin $380,000 me
kostot e instalimit $20,000. Makineria është parashikuar
të amortizohet për 5 vjet me normat e dhëna.
Amortizimet vjetore për secilin nga vitet për këtë
makineri si dhe për vitet e mbetura të makinerisë
ekzistuese llogariten si më poshtë.
9-24
Gjetja e Flukseve Operative
Hyrëse
Viti Kosto Norma Amortizimit Amortizimi
(1) (2) (3)=(1)x(2)
Me Makinerinë e Propozuar
1 $400,000 20% $80,000
2 $400,000 32% $128,000
3 $400,000 19% $76,000
4 $400,000 12% $48,000
5 $400,000 12% $48,000
6 $400,000 5% $20,000
Totali 100% $400,000
9-25
14. Gjetja e Flukseve Operative
Hyrëse
Viti Kosto Norma Amortizimit Amortizimi
(1) (2) (3)=(1)x(2)
Me Makinerinë Ekzistuese
1 $240,000 12% (viti 4 i amortizimit) $28,800
2 $240,000 12% (viti 5 i amortizimit) $28,800
3 $240,000 5% (viti 6 i amortizimit) $12,000
4 Duke qenë se makineria ekzistuese është në fund të vitit të $0
tretë të rikuperimit të kostos në momentin e realizimit të
5 $0
kësaj analize, për atë kanë mbetur vetëm 3 vjet ende për t'u
6 amortizuar. $0
Totali $69,600
Totali $69,600 përfaqëson vlerën e librit të makinerisë së
vjetër në fund të vitit të tretë. 9-26
Gjetja e Flukseve Operative
Hyrëse
Flukset operative hyrëse të parasë në secilin vit mund të llogariten duke
përdorur formatin e pasqyrës së të ardhurave dhe shpenzimeve, të
paraqitur më poshtë.
Të ardhurat
- Shpenzimet (pa amortizimin)
Fitimi pa amortizimin dhe tatimin
- Amortizimi
Fitimi para tatimit
- Tatimi
Fitimi neto pas tatimit
+ Amortizimi
Flukset operative hyrëse 9-27
16. Gjetja e Flukseve Operative
Hyrëse
Tabela e mëposhtme tregon llogaritjen e flukseve operative hyrëse
shtesë (të rëndësishme) për secilin vit.
Hyrjet Operative të Parasë
Viti Makineria e Propozuar Makineria Ekzistuese Shtesë
(1) (2) (3)=(1) - (2)
1 $164,000 $137,520 $26,480
2 $183,200 $125,520 $57,680
3 $162,400 $106,800 $55,600
4 $151,200 $90,000 $61,200
5 $151,200 $78,000 $73,200
6 $8,000 $0 $8,000
9-30
Gjetja e Fluksit Përfundimtar nga
Likujdimi
Fluksi përfundimtar është fluksi i parasë që rezulton nga përfundimi
dhe likujdimi i projektit në fund të jetës së tij ekonomike. Formati i
përgjithshëm për llogaritjen e këtij fluksi jepet më poshtë.
Të ardhura pas tatimit nga shitja e makinerisë së re =
Të ardhura nga shitja e makinerisë së re
± Tatimi mbi shitjen e makinerisë së re
- Të ardhurat pas taksave nga shitja e makinerisë së vjetër =
Të ardhurat nga shitja e makinerisë së vjetër
± Tatimi mbi shitjen e makinerisë së vjetër
± Ndryshimi në kapitalin qarkullues neto
Fluksi përfundimtar nga likujdimi 9-31
17. Gjetja e Fluksit Përfundimtar nga
Likujdimi
Duke vazhduar me shembullin e mësipërm, supozojmë
se kompania parashikon që të jetë në gjendje ta likojdojë
makinerinë e re në fund të 5 viteve për një vlerë neto
prej $50,000 pasi të paguajë kostot e cmontimit dhe
pastrimit. Makineria e vjetër mund të likujdohet për $0
në fund të 5 viteve pasi ajo do të jetë krejtësisht e
papërdorshme. Kompania parashikon të rikuperojë
investimin e saj neto në kapitalin qarkullues prej $17,000
me përfundimin e projektit. Si fitimi i zakonshëm, ashtu
edhe ai nga kapitali tatohen me 40%.
9-32
Gjetja e Fluksit Përfundimtar nga
Likujdimi
Makineria e propozuar do të ketë një vlerë libri prej $20,000 (e
barabartë me amortizimin për vitin e 6). Makineria ekzistuese
do të jetë plotësisht e amortizuar dhe si rrjedhim do të ketë një
vlerë libri të barabartë me zero në fund të 5 viteve të projektit.
Duke qenë se cmimi i shitjes prej $50,000 për makinerinë e re
është më i madh se vlera e saj e librit, do të duhet të paguhet
një tatim për $30,000 e amortizimit të rikuperuar. Duke zbatuar
normën e tatimit 40% rezulton një tatim prej $12,000. Duke qenë
se makineria ekzistuese do të sjellë $0 në përfundim ndërkohë
që vlera e saj e mbetur është po $0, të ardhruat pas tatimit nga
kjo makineri do të jenë $0. Duke i zëvendësuar këto vlera në
formatin e mësipërm, do të kemi:
9-33
18. Gjetja e Fluksit Përfundimtar nga
Likujdimi
Të ardhura pas tatimit nga shitja e makinerisë së re =
Të ardhura nga shitja e makinerisë së re $50,000
- Tatimi mbi shitjen e makinerisë së re $12,000
Të ardhurat pas tatimit - të propozuarën $38,000
- Të ardhurat pas taksave nga shitja e makinerisë së vjetër =
Të ardhurat nga shitja e makinerisë së vjetër $0
± Tatimi mbi shitjen e makinerisë së vjetër $0
Të ardhurat pas tatimit - ekzistuesen $0
+ Ndryshimi në kapitalin qarkullues neto 17,000
Fluksi përfundimtar nga likujdimi $55,000
9-34
Përmbledhje e Flukseve të
Rëndësishme të Parasë
9-35
19. Kreu Drejtim Financiar
9 Saimir Sallaku
Lektor
Fundi i Kreut
