Artikel over het gebruik van het MKVS door de montessori leraar. het MKVS is een kwaliteitsinstrument dat de leraar gebruikt om het onderwijsproces en het leerproces in beeld te brengen.

1. Gebruiken we het MKVS goed en hoe weten we dat?
Astrid Ottenheym
0B
Onder de bevlogen begeleiding van Pieter Paans (medewerker EDUX) zijn we drie jaar geleden op de
montessorischool in Bergen op Zoom gestart met de invoering van het Montessori Kindvolgsysteem
(MKVS). Op een gegeven moment breekt er een fase aan waarin de school wil weten hoe de zaken er
nu precies voorstaan. Doen we de goede dingen en doen we die dingen goed? Het bespreken en
vergelijken van elkaars kinddossiers en/of het bestuderen en controleren van de dossiers door het
management zijn daarvoor onvoldoende. Het doen van gefundeerde uitspraken over de kwaliteit van
handelen vraagt om meer. Om dit te weten te komen hebben we een zelfevaluatie-instrument MKVS
ontwikkeld.
Zelfevaluatie
Als school wil je het eigen handelen met het MKVS verantwoorden en de kwaliteit ervan borgen. Op
die manier geef je vorm aan een professionele ontwikkeling in de hantering van het MKVS.
Een goede manier om de kwaliteit van het eigen handelen te onderzoeken is het uitvoeren van een
zelfevaluatie, zo blijkt onder andere uit de kwaliteitsmap van Q-primair. Dit past ook binnen de
verbetercyclus van Deming: Plan – Do – Check – Act. Door het uitvoeren van zelfevaluatie neem je de
kwaliteit van het onderwijs serieus. Het stelt je in staat om er professioneel mee om te gaan en om de
kwaliteit te borgen.
Het zelfevaluatie-instrument MKVS is ontwikkeld vanuit de schoolbehoefte om gefundeerde
uitspraken te kunnen doen over de kwaliteit van handelen met betrekking tot het MKVS. Het
zelfevaluatie-instrument moet gezien worden als een hulpmiddel voor een professionele begeleiding
van een zorgvuldige manier van werken met het MKVS. De school kan het zelfevaluatie-instrument
MKVS zelfstandig gebruiken.
Het zelfevaluatie-instrument MKVS is een hulpmiddel dat past in de checkfase van de verbetercyclus.
Het is niet een doel op zich, maar een middel om kwaliteit vast te stellen, te borgen en verbeterpunten
te signaleren. Door het zelfevaluatie-instrument periodiek in te zetten zal het MKVS onder de
aandacht blijven van de leidsters. Een school zorgt er op die manier voor dat het MKVS ook in de
toekomst op de juiste manier gebruikt wordt en dat daadwerkelijk met behulp van het MKVS alle
informatie leidt tot een goede, zorgvuldige en gestructureerde begeleiding van kinderen naar eigen
aanleg en tempo, passend binnen de visie van het montessori-onderwijs. Daarbij worden de
ontwikkelmomenten van een kind gevolgd door het MKVS.
Het zelfevaluatie-instrument MKVS
Het zelfevaluatie-instrument is bedoeld om een oordeel te kunnen vormen over het gebruik en
toepassing van het MKVS in de dagelijkse onderwijspraktijk. Op deze manier krijg je een goed beeld
van hoe de leidsters werken met het MKVS. Wat gaat goed en waar moeten we nog aan werken?
Hierdoor wordt het proces van kwaliteitsverbetering ondersteund.
Aan de basis van het zelfevaluatie-instrument ligt het MKVS. Daarnaast is het instrument
schoolspecifiek gemaakt.
Het zelfevaluatie-instrument bestaat uit zes standaarden en meerdere daaruit afgeleide indicatoren. De
indicatoren zijn de meetbare elementen van een standaard en maken het mogelijk om een standaard te
toetsen. Daarmee kan de vraag worden beantwoord of we de dingen die we doen goed doen. Het
zelfevaluatie-instrument is SMART (Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden)
geformuleerd.
Twee voorbeelden van een standaard en een daarbij horende indicator:
Standaard: De leidster handelt bewust, doelmatig en procesmatig.
Eén van de indicatoren: De leidster gebruikt de signaleringen bij het plannen van lesjes, observaties en
evaluaties. (observatie en bevragen)
Standaard: De leidster werkt systematisch aan het document MKVS.
1

2. Eén van de indicatoren: De leidster heeft achter elke signalering een beslissing staan: A (afwachten),
L (lesje), O (observatie), E (evaluatie) of R (registratie). (documentanalyse)
Toepassing
De zelfevaluatie kan door teamleden en of management uitgevoerd worden. Dit betekent dat het
instrument zonder externe begeleiding gebruikt kan worden, zodat herhaling in een cyclische planning
gemakkelijk uitvoerbaar is. De school kan een keuze maken om een steekproef te nemen of om alle
leidsters bij de evaluatie te betrekken.
Er is een scoringslijst per evaluatie gemaakt met daarop de standaarden en indicatoren. Daarnaast is
een scoringslijst voor de gehele school ontwikkeld waardoor alle evaluatiegegevens overzichtelijk
kunnen worden vastgelegd met notities van de directie en verbeterpunten.
Bij elke indicator staat vermeld hoe deze geëvalueerd wordt. Dit kan zijn door observatie in de klas,
door ernaar te vragen of door het bekijken van de kinddossiers.
Een standaard geldt als voldaan wanneer 80% van de indicatoren een positieve score heeft behaald.
Nadat alle gegevens verwerkt zijn kunnen het management en het team van de school de resultaten
bespreken, nagaan wat de school handhaaft en/of wil verbeteren en vervolgens nieuwe doelen
vaststellen. Eventuele verbeterpunten kunnen dan meegenomen worden in het schoolplan.
Een eerste ervaring met het zelfevaluatie-instrument MKVS
Drie jaar na de introductie van het MKVS op onze school verrichtten wij onze eerste zelfevaluatie.
De zelfevaluatie is uitgevoerd door de adjunct-directeur en een teamlid die tevens bouwcoördinator is.
De zelfevaluatie was na instructie vrij gemakkelijk uit te voeren en gegevens konden direct in het
scoringsformulier verwerkt worden. De resultaten en conclusies werden vastgelegd in het
kwaliteitshandboek.
De geïnterviewden hebben de evaluatie als zeer zinvol en prettig ervaren. Door over het eigen
handelen te praten en dit uit te leggen werden ze zich nog bewuster van hun handelen. Hierdoor
beseften ze ook wat ze goed deden en waar verbeterpunten zaten. Zo ontstond gerichte reflectie op het
eigen handelen.
Het team gaf ook aan dat het zelfevaluatie-instrument handig is om te tijdens de inwerkperiode. Op
deze manier kun je dan bepalen waar nog begeleiding bij het werken met het MKVS nodig is. Je weet
dan heel gericht wat de nieuwe leidster al kan en wat nog ontwikkeld moet worden.
Voor de school werd door de gegevens van de interviews duidelijk hoe de leidsters omgaan met het
MKVS en hoe ze het gebruik van het MKVS ervaren. Ook werd nu echt zichtbaar wat goed gaat en
wat voor verbetering vatbaar is. Het bleek een positieve bijdrage en kan op dezelfde wijze als de KIKkaarten (Kwaliteit in Kaart) gebruikt worden.
Het was de moeite van het ontwikkelen zeker waard. Als professionele montessorischool laten we
hiermee zien dat we de kwaliteit van het onderwijs serieus nemen en dat we dat ook kunnen aantonen.
Literatuur
Projectgroep Q*primair, ‘Werkmap Kwaliteitszorg’, Q*primair.
Stefels, M. & Rubinstein, M.: ‘Montessorischolen in beweging’, vernieuwingen op Montessori
basisscholen, Garant, Antwerpen-Apeldoorn, 2007.
Westra, E., ‘Kindvolgsysteem voor Montessorionderwijs’, Nederlandse Montessori Vereniging,
Utrecht 2003
Astrid Ottenheym was tot voor kort leidster op de Eerste Montessorischool te Bergen op Zoom en is
vanaf 1 april 2008 directeur van montessorischool De Kraal in Tholen.
astrid.ottenheym@planet.nl
HU
U
2