1. INE - OTOE
Iνστιτούτο Εργασίας OTOE
Aθήνα 2009
DialogoS+
DialogoS+
Αξιολόγηση της διεθνούς εμπειρίας
στον κοινωνικό διάλογο, των αλλαγών της νέας
οικονομίας στον τραπεζικό κλάδο και μεταφορά
των καλύτερων πρακτικών στις νέες χώρες-μέλη
Funded by: EUROPEAN COMMISSION
Employment, Social Affairs and Equal Opportunities DG, Adaptability, Social Dialogue
and Social Rights, Social dialogue, Industrial relations, Adaptation to change
BUDGET HEADING 04.03.03.01, VP/2007/001/894
1
ISBN 978-960-8428-02-7
3. Περιεχόμενα
Εισαγωγή 5
1. Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο
στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις 7
Σύνοψη 8
Εθνικές καλές πρακτικές και προκλήσεις 10
Δανία 10
Ισπανία 15
Ιταλία 20
Ελλάδα 27
Πορτογαλία 32
Μάλτα 36
Κύπρος 42
Βουλγαρία 46
Ρουμανία 49
Συμπέρασμα 52
2. Σχεδιασμός, Υλοποίηση και Ανάλυση Οδικού Χάρτη 53
Σύνοψη 54
Εισαγωγή 55
Στόχοι του Ευρωπαϊκού Προγράμματος DialogoS+ 55
Στόχοι της Παρούσας Αναφοράς 57
Τραπεζικός Κλάδος: η Κρίση και οι Προκλήσεις 58
Οδικοί Χάρτες: Ορισμοί και Μεθοδολογία DialogoS+ 60
Εισαγωγή στην έννοια του Οδικού Χάρτη 60
Μεθοδολογία Οδικού Χάρτη 65
Θεματικές Ενότητες Οδικού Χάρτη 69
Εργασιακές Συνθήκες στο Τραπεζικό Κλάδο 69
Ξένη Ιδιοκτησία, Συγχωνεύσεις και Εξαγορές 71
Δημόσια Στήριξη και Βιομηχανικές Δράσεις 73
Συνδικαλιστική Πυκνότητα 75
Συλλογικές Διαπραγματεύσεις 77
Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Διάλογος και Σύγκλιση 79
Τελικά Συμπεράσματα και Επόμενα Βήματα 81
Αναφορές 82
3
4. Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+
Εταίροι Ευρωπαϊκού Προγράμματος DialogoS+
Συντονιστής:
ΙΝΕ - OTOE (Iνστιτούτο Εργασίας ΟΤΟΕ)
Εταίροι:
OTOE (Ομοσπονδία Τραπεζοϋπαλληλικών Οργανώσεων Ελλάδος)
FABI (Independent Federation of Italian Bank Workers) - Ιταλία
Federacion de Servicios de UGT (FeS-UGT) - Ισπανία
Sindicato Dos Bancarios do Centro Direccao - Πορτογαλία
ΕΤΥΚ (‘Ενωσης Τραπεζικών Υπαλλήλων Κύπρου)
Malta Union of Bank Employees - Μάλτα
FSAB (TUFIB) - Ρουμανία
Trade Union of the Bank Employees and Workers in UBB - Bουλγαρία
Finance Sector Union of Denmark - Δανία
ΔΙΑΣΤΑΣΗ - Εκπαιδευτικές και Συμβουλευτικές Υπηρεσίες
ΣΕΒ (Σύνδεσμος Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών)
Brunel University - Ηνωμένο Βασίλειο
Επιμέλεια έκδοσης: Αριστοτέλης Λάκκας
Παναγιώτης Παναγιωτόπουλος
Ιωάννα Θεοχάρη
Οι απόψεις που εκφράζονται και οι πληροφορίες που περιέχονται σε αυτήν τη δημοσίευση δεν απηχούν
οπωσδήποτε τη θέση και τις απόψεις της Ευρωπαικής Επιτροπής, ή τις απόψεις και τις θέσεις των εθνικών εταίρων
του προγράμματος. Οι απόψεις που εκφράζονται απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων.
4
5. Εισαγωγή
Εισαγωγή
Ο κοινωνικός διάλογος θεωρείται ως κινητήρια δύναμη για την οικονομική και κοινωνική
μεταρρύθμιση, κλειδί για την καλύτερη διακυβέρνηση της διευρυμένης Ευρωπαϊκής Ένωσης
και ζωτικής σημασίας στοιχείο του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Προτύπου.
Η παρούσα έκθεση εξετάζει τις καλύτερες πρακτικές του κοινωνικού διαλόγου στο
τραπεζικό τομέα εννέα κρατών μελών της ΕΕ. Στοχεύει στην ανάπτυξη μιας συγκριτικής
συζήτησης και προοπτικής. Αντλεί ιδέες, αναλύσεις και συμπεράσματα από την εκτενή
συμμετοχική εκπαίδευση
και κατάρτιση που αναπτύχθηκε στα πλαίσια του προγράμματος Dialogos+ από όλους
τους συμμετέχοντες εταίρους κατά την περίοδο αμέσως πριν από την έκρηξη της
παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης.
Αυτή η εμπειρία του κοινωνικού διαλόγου γίνεται πολυτιμότερη στις νέες συνθήκες της
τρέχουσας χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης, η οποία έχει επιπτώσεις και στην
απασχόληση και στις εργασιακές σχέσεις
στους τραπεζικούς τομείς κάθε οικονομίας και κοινωνίας.
Εκ μέρους του INE OTOE ευχαριστούμε όλα τα συνδικάτα και τους αντιπροσώπους τους,
που συμμετείχαν με πολύ ενεργό και παραγωγικό τρόπο στη διαμόρφωση και
στην ανάπτυξη του προγράμματος DialogoS+, τα αποτελέσματα του οποίου βοηθούν
όλους μας στο να προσδιορισθούν οι καλύτερες πρακτικές του κοινωνικού διαλόγου
στους τραπεζικούς τομείς στο εθνικό επίπεδο και συμβάλλουν αποφασιστικά
στη διαμόρφωση μιας κοινής συνδικαλιστικής προσέγγισης που δίνει έμφαση
στο πως αυτές οι καλύτερες πρακτικές μπορούν να μας βοηθήσουν στην αντιμετώπιση
των νέων προκλήσεων.
Σταύρος Κούκος Αριστοτέλης Λάκκας
Πρόεδρος OTOE Διευθύνων Σύμβουλος ΙΝΕ - ΟΤΟΕ
Πρόεδρος INE - OTOE
5
7. 1. Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο
στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις
Δρ Χρήστος Α. Ιωάννου
Έκθεση που συντάχθηκε στα πλαίσια
του Ευρωπαϊκού Προγράμματος DialogoS+
7
8. Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+
Σύνοψη
Με την ανάλυση των πρόσφατων εξελίξεων στους «εθνικούς» τραπεζικούς τομείς
με μια συγκριτική οπτική όσον αφορά τις πρακτικές κοινωνικές διαλόγου έχουμε συναγάγει
ενδιαφέροντα συμπεράσματα σχετικά με τους διαφορετικούς βαθμούς και τα διαφορετικά
στάδια ανάπτυξης του κοινωνικού διαλόγου και των αποτελεσμάτων του στη ρύθμιση
της απασχόλησης και των εργασιακών σχέσεων στους τραπεζικούς τομείς σε εννέα
κράτη-μέλη της ΕΕ.
Αυτή η ανάλυση και η σύγκριση των διαφορετικών εθνικών συστημάτων στην ρύθμιση
της απασχόλησης και των εργασιακών σχέσεων στους «εθνικούς» τραπεζικούς τομείς,
βασίζονται σε συνεισφορές που προέρχονται από τις ακόλουθες συνδικαλιστικές
οργανώσεις:
• Federazione Autonoma Bancari Italiani (FABI),
• Federacion de Servicios de UGT (FeS-UGT) Ισπανία,
• Sindicato dos Bancarios do Centro, (SBC) Πορτογαλία,
• Ένωση Τραπεζικών Υπαλλήλων Κύπρου (ETYK), Κύπρος,
• Malta Union of Bank Employees (MUBE), Μάλτα,
• Trade Union of the Bank Employees and Workers in UBB AD, Βουλγαρία,
• Federatia Sindicatelor din Asigurari si Banci, Ρουμανία,
• Finansforbundet, Finance Sector Union, Δανία,
• Ομοσπονδία Τραπεζοϋπαλληλικών Οργανώσεων Ελλάδας, (ΟΤΟΕ)
Η σύγκριση των διαφορετικών εθνικών συστημάτων στην ρύθμιση της απασχόλησης
και των εργασιακών σχέσεων στους «εθνικούς» τραπεζικούς τομείς, μας οδήγησε
στην ταξινόμησή τους, για αναλυτικούς λόγους, σε τέσσερις ομάδες.
Η πρώτη ομάδα καλών πρακτικών κοινωνικού διαλόγου αφορά σε τρία «παλαιά»
κράτη-μέλη της ΕΕ, συγκεκριμένα την Δανία, την Ισπανία και την Ιταλία. Το κοινό
χαρακτηριστικό τους είναι ο σχετικά ισχυρός ρόλος των συλλογικών διαπραγματεύσεων
στη διαμόρφωση του αποτελεσματικού κοινωνικού διαλόγου στον τραπεζικό τομέα.
Στην Ισπανία εξετάζουμε ως καλή πρακτική την ρύθμιση των επιπτώσεων από
Συγχωνεύσεις και Εξαγορές τραπεζών μέσω των συλλογικών συμβάσεων εργασίας
που παρήγαγαν θεσμικά αποτελέσματα, τα οποία με την σειρά τους ενσωματώθηκαν
στην νομοθεσία, όπως στην περίπτωση του νόμου πρόωρης συνταξιοδότησης για τους
υπαλλήλους τραπεζών που αποχώρησαν μέσα από την διαδικασία αναδιάρθρωσης
του τραπεζικού τομέα.
8
9. Στην Ιταλία εξετάζουμε ως καλύτερη πρακτική την ρύθμιση των επιπτώσεων από
τις τραπεζικές αναδιαρθρώσεις μέσω των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, οι οποίες
θέσπισαν το καινοτόμο και διμερώς συμφωνημένο και διμερώς διαχειριζόμενο
«Ταμείο Εισοδηματικής Υποστήριξης».
Στη Δανία θεωρούμε ως καλή πρακτική την σε ενιαίο συνδικαλιστικό πλαίσιο ρύθμιση
του τραπεζικού και του ασφαλιστικού τομέα και την ισχυρή επιρροή του κοινωνικού
διαλόγου στη διαμόρφωση λύσεων που βασίζονται στην σύνθεση της ευελιξίας
και της ασφάλειας «flexicurity» στο τραπεζικό τομέα.
Η δεύτερη ομάδα εθνικών εμπειριών αναφέρεται στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει
ο κοινωνικός διάλογος, και όχι σε καλές πρακτικές, υπό την έννοια ότι η προϋπάρχουσα
εμπειρία της ανάπτυξης του κοινωνικού διαλόγου αντιμετωπίζει προκλήσεις.
Τέτοιου είδους προκλήσεις προέκυψαν στην περίπτωση δύο «παλαιών» κρατών-μελών
της ΕΕ, της Πορτογαλίας και της Ελλάδας, όπου κοινό θέμα τους είναι η αναδυόμενη
πρόκληση - αμφισβήτηση στις κλαδικές συλλογικές διαπραγματεύσεις ως μέσου για
την αποτελεσματική ρύθμιση της απασχόλησης και των εργασιακών σχέσεων στον
τραπεζικό τομέα.
Η τρίτη ομάδα εθνικών εμπειριών αφορά τις καλές πρακτικές του κοινωνικού διαλόγου
που προέκυψαν σε δύο «νέα» κράτη-μέλη, την Κύπρο και την Μάλτα, όπου η επιρροή
των εθνικών συνδικαλιστικών ενώσεων συνδέθηκε με την ενίσχυση του κοινωνικού
διαλόγου στον τραπεζικό τομέα ως μέσου ρύθμισης των εργασιακών σχέσεων και πιο
συγκεκριμένα όσον αφορά σε νεοεισερχόμενους «παίκτες» στους εθνικούς τραπεζικούς
τομείς τον τομέα (μέσω των Συγχωνεύσεων & των Εξαγορών) με τη διατήρηση
και την ενίσχυση της συνδικαλιστικής εκπροσώπησης και του αποτελεσματικού ρόλου
στον κοινωνικό διάλογο.
Η τέταρτη ομάδα εθνικών εμπειριών αναφέρεται στις προκλήσεις που αντιμετωπίζονται
για την ανάπτυξη των εθνικών συνδικαλιστικών ενώσεων σε δύο «νέα» κράτη-μέλη,
την Βουλγαρία και την Ρουμανία, όπου το κοινό θέμα τους αναφέρεται στην πρόκληση
της οικοδόμησης της ικανότητας αποτελεσματικής συμμετοχής στον κοινωνικό διάλογο
μέσω της αύξησης της συνδικαλιστικής πυκνότητας και εκπροσώπησης και της σύναψης
των κλαδικών / τομεακών συλλογικών συμβάσεων εργασίας.
9
10. Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+
Εθνικές καλές πρακτικές και προκλήσεις
Δανία
Το βασικό θέμα για τη Δανία είναι ο ισχυρός ρόλος των συλλογικών διαπραγματεύσεων.
Επομένως εμφανίζεται ένα κοινό θέμα μεταξύ της Ισπανίας, της Ιταλίας και της Δανίας
όσον αφορά τον ισχυρό ρόλο των συλλογικών διαπραγματεύσεων
1. Οι σημαντικές αλλαγές στις Εργασιακές Σχέσεις του τραπεζικού τομέα
στην Δανία.
Όπως περιγράφεται στον πίνακα και στο διάγραμμα που ακολουθεί, η απασχόληση
ελαττώθηκε ελαφρώς από το 2002 ως το 2004. Όμως, από το 2004 μέχρι το 2007 έχει
υπάρξει μια μάλλον σημαντική άνοδος στην απασχόληση. Στατιστικά στοιχεία για το 2008
δεν ήταν ακόμη διαθέσιμα.
Η απασχόληση στον τραπεζοασφαλιστικό τομέα στην Δανία
Τράπεζες και Στεγαστικές Ασφαλιστικές Σύνολο
Ταμιευτήρια Τράπεζες
2002 41.613 4.174 16.972 62.759
2003 40.950 4.268 16.780 61.998
2004 40.833 4.040 16.713 61.585
2005 41.364 4.081 17.709 63.154
2006 43.270 4.151 18.155 65.575
2007 44.284 4.088 18.617 66.989
Στους παράγοντες που επηρέασαν την απασχόληση σημαντικό ρόλο είχαν οι περισσότερες
Συγχωνεύσεις και Εξαγορές μεταξύ των αρκετά μικρών οικονομικών μονάδων, οι οποίες
συνεπώς είχαν και χαμηλό αντίκτυπο στο επίπεδο της απασχόλησης. Ως προς άλλους
παράγοντες που επηρεάζουν την απασχόληση, η ανάπτυξη και η εισαγωγή
π.χ. της τεχνολογίας δεν έχει χαρακτήρα που να οδηγεί σε σημαντικές και ξαφνικές
μεταβολές στην απασχόληση. Εξετάζοντας τις επιδράσεις από εξελίξεις σε διασυνοριακό
επίπεδο, η τράπεζα Nordea έχει αλλάξει τη δομή της στο σκανδιναβικό επίπεδο
και η τράπεζα Danske έχει αποκτήσει ξένες τράπεζες, ειδικότερα την Northern Irish.
10
11. Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις
Το διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζει τον δείκτη ανεργίας για τα μέλη της
Finansforbundet. Όπως εξηγείται ανωτέρω, κατά τη διάρκεια της εν λόγω περιόδου έλαβε
χώρα μια μικρή άνοδος και μια σημαντική πτώση στην ανεργία. Δείχνει επίσης ότι από
το 1992 η ανεργία στον τομέα δεν ήταν ποτέ χαμηλότερη απ’ότι το 2008.
Η ανεργία των μελών της Finansforbundet
Kilde: FTF-A
(02/04-2008)
(Εξήγηση: «Kvinder» = γυναίκες, «Mænd» = άνδρες, «Ι ALT» = σύνολο).
Όσον αφορά τις προοπτικές για το μέλλον, οι εκτιμήσεις πριν τον ερχομό της οικονομικής
κρίσης ήταν ότι που η οικονομία στον τομέα θα επιβραδύνει κάπως στα ερχόμενα έτη.
Ακόμα κι αν η διεθνής κρίση των subprime δεν έχει χτυπήσει το δανικό χρηματοπιστωτικό
τομέα τόσο ισχυρά όπως στην περίπτωση πολλών άλλων χωρών, η οικονομική αναταραχή
έχει ήδη της επιπτώσεις της. Ως αποτέλεσμα, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια
άνοδο στην ανεργία.
11
12. Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+
2. Μέθοδοι Ρύθμισης των Αλλαγών στον Τραπεζικό Κλάδο.
Εν γένει, η πλειοψηφία της δομής των τραπεζικών επιχειρήσεων στην Δανία υπάγεται
σε ρυθμίσεις μέσω των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, οι οποίες αναπροσαρμόζονται
κατά διαστήματα μέσα από την διαδικασία των συλλογικών διαπραγματεύσεων.
Έχει δημιουργηθεί ένα πλέγμα ρυθμίσεων μέσω ενός συνδυασμού μέτρων,
συμπεριλαμβανομένης της συλλογικής διαπραγμάτευσης, της ενημέρωσης και της
διαβούλευσης. Το πλαίσιο ρυθμίσεων περιλαμβάνει και την σχετική νομοθεσία της ΕΕ
μέρος την οποίας έχει εφαρμοστεί μέσω της γενικής νομοθεσίας της χώρας και μερικά
περισσότερο εξειδικευμένα τομεακά ζητήματα μέσω των συλλογικών συμβάσεων εργασίας.
3. Η Σημασία των Συλλογικών Διαπραγματεύσεων.
Ο κοινωνικός διάλογος εξελίσσεται πρώτιστα μέσω των συλλογικών διαπραγματεύσεων
που οδηγούν σε συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Αυτές είναι μάλλον ιδιαίτερα αναλυτικές
και λεπτομερείς ώστε να δίνουν ένα στερεό υπόβαθρο για τη διαπραγμάτευση μεταξύ
των εργοδοτών και των εκπροσώπων των εργαζομένων. Η νομοθεσία έχει χρησιμοποιηθεί
σε έναν μικρότερο βαθμό ως μέθοδος ρύθμισης, αλλά ο ρόλος της είναι σημαντικός
στον τομέα του εργασιακού περιβάλλοντος, όπου οι κανόνες και για τον διάλογο μεταξύ
του εργοδότη και των εργαζομένων καθορίζονται στο νομοθετικό πλαίσιο για τις συνθήκες
εργασίας και το εργασιακό περιβάλλον. Επίσης, οι κανόνες για την αντιπροσώπευση των
εργαζομένων στα διοικητικά συμβούλια των επιχειρήσεων περιλαμβάνονται στο νόμο για
τις κεφαλαιουχικές εταιρίες περιορισμένης ευθύνης.
4. Ο ρόλος και η επιρροή των κλαδικών συνδικάτων.
Στην Δανία και ειδικότερα στον τραπεζικό τομέα ο ρόλος και η επιρροή των τομεακών
συνδικάτων είναι ιδιαίτερα ισχυροί. Τα συμβούλια των εργαζομένων στις επιχειρήσεις
παίζουν έναν κεντρικό ρόλο όπως επίσης και οι εκπρόσωποι των εργαζομένων στα
Διοικητικά Συμβούλια της κάθε επιχείρησης. Επίσης και τα κεντρικά και τα
αποκεντρωμένα – περιφερειακά στελέχη των συνδικάτων έχουν ιδιαίτερους ρόλους.
Η Finansforbundet έχει αναπτύξει τις συγκεκριμένες λειτουργίες για συστηματική
παρακολούθηση και παρέμβαση π.χ. για τις περιπτώσεις Συγχωνεύσεων και Εξαγορών,
και γι αυτό έχει αναπτύξει έναν οδηγό – εγχειρίδιο για τις διεθνικές συγχωνεύσεις,
το οποίο έχει μεταφραστεί στα αγγλικά και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο
και από άλλες εθνικές συνδικαλιστικές ενώσεις.
12
13. Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις
5. Οι σημαντικότερες προκλήσεις.
Η Finansforbundet θεωρεί ότι οι Συγχωνεύσεις και οι Εξαγορές μπορούν να
αποτελέσουν μια μεγάλη πρόκληση στο μέλλον, ειδικά στο διασυνοριακό επίπεδο.
Η εξωτερική ανάθεση (οutsourcing) εσωτερικών εργασιών των τραπεζών π.χ. των ΤΠΕ
αποτελεί μια άλλη σημαντική πρόκληση που αφορά την απασχόληση στον τραπεζικό
τομέα. Αυτά τα δύο ζητήματα αποτελούσαν στην Δανία τις βασικές προκλήσεις
για την απασχόληση στον τραπεζοασφαλιστικό τομέα πριν από τη εκδήλωση
της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης.
6. Ο επιθυμητός ρόλος για τον Κοινωνικό Διάλογο.
Η Finansforbundet θεωρεί ότι υπάρχουν αρκετές πτυχές σχετικά με τον επιθυμητό ρόλο
της για τον κοινωνικό διάλογο. Τέτοιες πτυχές θα μπορούσαν να είναι 1) για ενέργειες
που να βελτιστοποιήσουν την επιρροή των εκπροσώπων των εργαζομένων μέσω της
παροχής σε αυτούς σχετικής εκπαίδευσης και 2) για ενέργειες που βελτιώνουν και που
βελτιστοποιούν το υπάρχον ρυθμιστικό πλαίσιο στην Δανία και τον τραπεζοασφαλιστικό
τομέα της.
7. Οι θεματικές περιοχές όπου ο Κοινωνικός Διάλογος μπορεί να διαδραματίσει
έναν ρόλο.
Η Finansforbundet θεωρεί ότι όλες οι πτυχές των σύγχρονων εργασιακών σχέσεων
αποτελούν τομείς ενδιαφέροντος. Όμως δεν είναι επιθυμητό είτε να συνταχθεί ένας
γενικός κατάλογος ή να επισημανθούν και να επιλεγούν κάποια συγκεκριμένα θέματα
περιορίζοντας το πεδίο του κοινωνικού διαλόγου. Γιατί ο κοινωνικός διάλογος,
στο «ώριμο» και λειτουργικό πλαίσιο της Δανίας θεωρείται ως κύριο εργαλείο για την
ρύθμιση της απασχόλησης και των εργασιακών σχέσεων.
8. Τα εμπόδια στον κοινωνικό διάλογο.
Η Finansforbundet θεωρεί ότι στην περίπτωση του τραπεζοασφαλιστικού τομέα στην Δανία
δεν υπάρχει κανένα πραγματικό εμπόδιο για τον κοινωνικό διάλογο. Γενικά, η μεγαλύτερη
πρόκληση είναι να συνεχίσει να λειτουργεί το ισχύον πλαίσιο του κοινωνικού διαλόγου
και να συμβαδίζει με τις γρήγορες εξελίξεις σε τον συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο του
τραπεζοασφαλιστικού τομέα. Αυτή ήταν η προσέγγιση της Finansforbundet αμέσως πριν
από την ανάπτυξη της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης και παραμένει σε ισχύ.
13
14. Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+
9. Μελλοντικές τάσεις στην αναδιάρθρωση και οι νέες προκλήσεις.
Η Finansforbundet θεωρεί ότι κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε ετών (2003-2008)
έχουν υπάρξει σχετικά μικρές αναδιαρθρώσεις του δανικού τραπεζικού τομέα και αυτό
το γεγονός εξηγεί ότι είχε υπάρξει περιορισμένη δημόσια συζήτηση και αντιπαράθεση
τα τελευταία χρόνια. Αλλά μια επιστροφή και επάνοδος στις Συγχωνεύσεις και τις Εξαγορές
καθώς και οι επιπτώσεις της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης επιβάλει
την ενεργότερη συμμετοχή των συνδικαλιστικών ενώσεων στη δημόσια συζήτηση.
14
15. Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις
Ισπανία
Το βασικό θέμα για την Ισπανία είναι ο ισχυρός ρόλος των συλλογικών διαπραγματεύσεων.
Σαν καλύτερη πρακτική προσδιορίσαμε την ρύθμιση των επιπτώσεων στην απασχόληση
λόγω Συγχωνεύσεων & Εξαγορών μέσω των συλλογικών συμβάσεων εργασίας - με την
ειδική αναφορά στην περίπτωση του «νόμου πρόωρης συνταξιοδότησης». Είναι, συνεπώς,
μέρος του κοινού θέματος μεταξύ της Ισπανίας, της Ιταλίας και της Δανίας, το οποίο
αναφέρεται στον ισχυρό ρόλο των συλλογικών διαπραγματεύσεων.
1. Οι σημαντικές αλλαγές στην απασχόληση και στις Εργασιακές Σχέσεις
του τραπεζικού τομέα στην Ισπανία.
Στην Ισπανία έχει υπάρξει τα τελευταία χρόνια εκτενής εμπειρία για τις αλλαγές στο
τραπεζικό τομέα λόγω των Συγχωνεύσεων και των Εξαγορών και των ιδιωτικοποιήσεων.
Οι αλλαγές λόγω της εφαρμογής νέων τεχνολογιών είχαν μια λιγότερο σημαντική επιρροή.
Ως προς τις επιπτώσεις στην απασχόληση για την συνδικαλιστική ένωση UGT είναι σαφές
ότι οι Συγχωνεύσεις & οι Εξαγορές έχουν ως κύριο σκοπό τις λειτουργικές δαπάνες για την
μείωσή τους με τη μείωση του προσωπικού. Στην Ισπανία αυτό οδήγησε σε περικοπές της
συνολικής απασχόλησης από 121.500 τραπεζικούς υπαλλήλους το έτος 2000 σε 110.500
το 2008. Επίσης η διαδικασία της συγκέντρωσης του τραπεζικού τομέα οδήγησε σε μια
δομή 147 διαφορετικών τραπεζικών εταιριών (75 εθνικών και 72 διεθνών) και 6 ομίλων
τραπεζών, της Santander, της BBVA, της Popular, της Sabadell, της Barclays και της
Deutsche Bank. Αυτό το φαινόμενο αναδιαρθρώσεων και συγκέντρωσης δεν έχει τελειώσει
και η πρόσφατη τάση είναι η εξωτερική ανάθεση υποκαταστημάτων (branch outsourcing)
με μια μέθοδο που μοιάζει με αυτήν της δικαιόχρησης (franchise).
Οι σημαντικότερες προκλήσεις μέσω των συγχωνεύσεων στην Ισπανία ήταν:
• Το 1999 όταν η Santander απορρόφησε σταδιακά την BCH με το νέο όνομα SCH.
Αυτό οδήγησε σε περικοπές της απασχόλησης από 31000 υπαλλήλους το 1999 σε 21000
το 2007 (χωρίς να υπολογίζονται οι επιπτώσεις στους ευρύτερους ομίλους).
• Το 2000 όταν η BV απορρόφησε την Argentaria (προηγούμενη δημόσια τράπεζα
holding) με το νέο όνομα BBVA. Αυτό οδήγησε στις περικοπές απασχόλησης από
37.000 υπάλληλους το 2000 σε 31.000 το 2007.
15
16. Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+
Περαιτέρω στην Santander, έχει δημιουργηθεί η πιθανότητα 1000 πρόωρων
συνταξιοδοτήσεων για το 2008 και επιπλέον 2000 πρόωρων συνταξιοδοτήσεων στην
BBVA. Όμως, στην Ισπανία και με συμφωνία με τις δύο συνδικαλιστικές ενώσεις UGT
και CCOO, οι απώλειες θέσεων εργασίας για το εργατικό δυναμικό των τραπεζών
ρυθμίζονται με τη μέθοδο των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων, με την καταβολή ποσοστού
του μισθού που ανέρχεται στο 83% του μικτού μισθού, και αφορά όσους είναι 52 ετών
στην BBVA, και το 90% του μισθού και ηλικίας 50 ετών στην Santander.
2. Μέθοδοι Ρύθμισης των Αλλαγών στον Τραπεζικό Κλάδο.
Στην Ισπανία όλες οι αλλαγές στην απασχόληση και τις εργασιακές σχέσεις
του τραπεζικού κλάδου ρυθμίζονται με συμφωνίες μεταξύ των τραπεζών και
των συνδικαλιστικών ενώσεων, κυρίως με τις συνδικαλιστικές ενώσεις UGT και CCOO,
οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 78% των μελών του τραπεζικού τομέα. Στην Ισπανία
τα δικαιώματα αντιπροσώπευσης και συλλογικής διαπραγμάτευσης παρέχονται από
το«Estatuto de los trabajadores» (Γενικό Εργατικό Δίκαιο) και συμπληρώνονται με την
εθνική συλλογική σύμβαση του τραπεζικού κλάδου. Επίσης, ιδιαίτερες συμφωνίες και
συμβάσεις μπορούν να υπογραφούν στο επίπεδο επιμέρους τραπεζών (επιχειρησιακές).
Σε αυτό το πλαίσιο το ισπανικό Υπουργείο Απασχόλησης σέβεται τον κοινωνικό διάλογο
με το να μην παρεμβαίνει στις συλλογικές διαπραγματεύσεις. Εκτός από την συλλογική
διαπραγμάτευση, άλλη κυρία μέθοδος κοινωνικού διαλόγου που αξιοποιήθηκε στην
διάρκεια όλων αυτών των σημαντικών εξελίξεων από τα ισπανικά συνδικάτα ήταν
οι διαδικασίες της πληροφόρησης και της διαβούλευσης.
3. Η σημασία των συλλογικών διαπραγματεύσεων.
Στον ισπανικό τραπεζικό τομέα το κύριο εργαλείο για την ρύθμιση των εργασιακών
σχέσεων και της απασχόλησης ήταν και παραμένουν οι συλλογικές διαπραγματεύσεις.
Εκτός από την Ευρωπαϊκή κοινωνική νομοθεσία και το εθνικό εργατικό δίκαιο που ισχύουν
στην Ισπανία και ενισχύουν τις διαδικασίες κοινωνικές διαλόγου, όλες τις διαδικασίες
αναδιαρθρώσεων και απώλειας θέσεων εργασίας, αντιμετωπίζονται και ρυθμίζονται κυρίως
στο πλαίσιο της κλαδικής συλλογικής σύμβασης εργασίας (NCBSA).
Επίσης, η εθνική εμπειρία υποδηλώνει ότι και οι τράπεζες προτιμούν να συνδιαλέγονται με
τον κοινωνικό εταίρο τους, τα συνδικάτα. Τα τελευταία χρόνια η ένωση των εργοδοτών
και οι συνομοσπονδίες UGT και CCOO υπογράφουν την εθνική συμφωνία απασχόλησης
(ANC). Αυτή η συμφωνία ρυθμίζει πτυχές, όπως η αύξηση των μισθών καθώς και ζητήματα
εργασιακής ζωής και συνθηκών εργασίας και είναι δεσμευτική για όλα τα μέλη τους.
16
17. Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις
4. Ο ρόλος και η επιρροή των κλαδικών συνδικάτων.
Στον ισπανικό τραπεζικό τομέα ο τύπος των αντιπροσωπευτικών οργανισμών των
εργαζομένων μέσω των οποίων εξελίσσονται οι διαδικασίες του κοινωνικού διαλόγου,
είναι κατά κανόνα οι συνδικαλιστικές Ομοσπονδίες που αντιπροσωπεύονται από τον
εθνικό ομοσπονδιακό γραμματέα κάθε τομέα ή κλάδου (είναι αξιοσημείωτο ότι στην
περίοδο εφαρμογής του προγράμματος Dialogos+ ομοσπονδιακός γραμματέας του
κλάδου είναι η κα Torronteras). Στην άλλη πλευρά του τραπεζιού της συλλογικής
διαπραγμάτευσης βρίσκεται η ένωση εργοδοτών (AEB) που αντιπροσωπεύει τις τράπεζες.
Επίσης, στο επίπεδο της κάθε επιχείρησης – τράπεζας λειτουργούν τα Ευρωπαϊκά
Συμβούλια των Εργαζομένων. Στο εθνικό επίπεδο υπάρχει μια γραμματεία τομέα
συνδεόμενη με την FES-UGT με έναν εθνικό γραμματέα τομέα που παρακολουθεί τις
εργασιακές σχέσεις στον τραπεζικό κλάδο.
5. Οι σημαντικότερες προκλήσεις.
Ως σημαντικότερη πρόκληση για το μέλλον της απασχόλησης και των εργασιακών σχέσεων
στον τραπεζικό τομέα στην Ισπανία θεωρείται η αύξηση της συνδικαλιστικής πυκνότητας
και της συνδικαλιστικής εκπροσώπησης. Αυτό συσχετίζεται με τη σύγχρονη τάση της
εξωτερικής ανάθεσης (outsourcing) παραδοσιακών εργασιών των τραπεζικών υπαλλήλων
που μεταφέρονται σε εταιρείες υπηρεσιών (που είναι θυγατρικές - υποκαταστήματα
των τραπεζών σε ποσοστό 100%) με σχετικά διαφορετικούς και δυσμενέστερους όρους
απασχόλησης για τον εργαζόμενο και χωρίς την αναγνώριση συνδικαλιστικών δικαιωμάτων.
Από αυτήν την άποψη είναι αξιοσημείωτο αυτό που συμβαίνει στην Santander, με την
ανάπτυξη εξωτερικών εταιρειών (όπως η Sercoban, η Produban, η Gesban, η Geoban, η
Inverban) που επίσης αναλαμβάνουν εργασία από τις θυγατρικές της, ενώ τα τραπεζικά
υποκαταστήματα «υποφέρουν» από έλλειψη προσωπικού, και ενώ τα κεντρικά τμήματα της
τράπεζας «εκκενώνονται». Ακόμη και η μισθοδοσία και μέρος των λειτουργιών διοίκησης
ανθρώπινου δυναμικού μεταφέρονται εκτός μέσω του outsourcing.
Για τις ισπανικές συνδικαλιστικές ενώσεις το επίπεδο απασχόλησης είναι επίσης μια
σημαντική πρόκληση, η οποία υπόκειται στην πίεση από το συνολικό προσανατολισμό
των τραπεζών στους βραχυπρόθεσμους επιχειρησιακούς στόχους, την κακή οργάνωση
εργασίας και τις πιθανότητες για μελλοντικές Συγχωνεύσεις και Εξαγορές. Οι ισπανικές
συνδικαλιστικές ενώσεις στην BBVA «ανησυχούν» για την πιθανότητα να «εξαφανιστούν»
διοικητικές εργασίες μαζί με κεντρικά τμήματα και λειτουργίες.
6. Ο επιθυμητός ρόλος για τον κοινωνικό διάλογο.
Οι ισπανικές συνδικαλιστικές ενώσεις θεωρούν την ίδια την διαδικασία κοινωνικού
διαλόγου ως κύριο στόχο τους και λειτουργία τους. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο αισθάνονται
ασφαλείς ως προς τον τρόπο που ο τραπεζικός τομέας αντιδρά στις αλλαγές, με τον κύριο
ρόλο που διαδραματίζουν οι συλλογικές διαπραγματεύσεις, και μέσω του διαλόγου με
17
18. Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+
την εργοδοτική ένωση AEB. Θεωρούν επίσης ότι σύμφωνα με την ενίσχυση των
δικαιωμάτων πληροφόρησης και διαβούλευσης του άρθρου 64 του εργατικού νόμου θα
μπορούν να έχουν και καλύτερες ευκαιρίες επιρροής στην διαμόρφωση των εξελίξεων.
Ο στόχος για τις ισπανικές συνδικαλιστικές ενώσεις είναι να ενισχύσουν τις διαδικασίες
κοινωνικού διαλόγου στο επίπεδο επιχείρησης και να ενισχύσουν την εικόνα για τα οφέλη
και τη σημασία του κοινωνικού διαλόγου ως μέσου να βρίσκονται λύσεις.
7. Οι θεματικές περιοχές όπου ο κοινωνικός διάλογος μπορεί να διαδραματίσει
έναν ρόλο.
Οι ισπανικές συνδικαλιστικές ενώσεις θα επιθυμούσαν να δουν την αποτελεσματικότερη
επιρροή του κοινωνικού διαλόγου σε θεματικές περιοχές, όπως οι πολιτικές και
οι συμφωνίες ισότητας των φύλων στις τράπεζες. Αυτή η τάση ήδη αναπτύσσεται
στον τραπεζικό τομέα και προγραμματίζονται να υπάρξουν συλλογικές συμβάσεις και
συμφωνίες σε όλες τις τράπεζες, συμπεριλαμβανομένων των θεμάτων της επαγγελματικής
σταδιοδρομίας και των «οροφών» που συνδέονται με το φύλο, σπάζοντας το αόρατο
«ανώτατο όριο» στην ανάπτυξη της σταδιοδρομίας των γυναικών. Επίσης, σε θέματα
εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού ο κοινωνικός διάλογος έχει έναν σημαντικό ρόλο
να διαδραματίσει με τη δημιουργία και τη λειτουργία των κοινών παρατηρητήριων
και των επιτροπών μεταξύ της διοίκησης ανθρώπινου δυναμικού κάθε τράπεζας και
των συνδικαλιστικών ενώσεων. Συλλογικές συμφωνίες για την δια βίου εκπαίδευση και
την συμφιλίωση εργασίας και ζωής υπογράφονται επίσης στο επίπεδο της επιχείρησης.
Υπάρχει μια αυξανόμενη ανάγκη για την ενημέρωση και την συνειδητοποίηση
των εργαζομένων προκειμένου να διαδοθεί το περιεχόμενο και η αξιοποίηση αυτών
των νέων δικαιωμάτων. Επίσης, οι συνδικαλιστικές ενώσεις στο εσωτερικό τους
προετοιμάζουν τα στελέχη τους για την καθημερινή παρακολούθηση των επιπτώσεων
σε αυτές τις νέες θεματικές περιοχές των εργασιακών σχέσεων.
Ο τραπεζικός τομέας στην Ισπανία μοιάζει να αυτορυθμίζει την ροή της απασχόλησης
που απαιτείται. Όμως, αυτό που αποτελεί μια πραγματικά νέα τάση είναι η αντικατάσταση
των παλαιότερων υπαλλήλων από τους νέους υπαλλήλους. Οι παρενέργειες αυτού είναι
εάν οι νέοι υπάλληλοι είναι συνδικαλισμένοι, εάν έχουν συγκριτικά υψηλότερους μισθούς
και το ότι η εμπειρία δεν θεωρείται πλέον ένα πλεονέκτημα, αλλά πλεονέκτημα θεωρείται
η γνώση των νέων τεχνικών πωλήσεων και το μάρκετινγκ. Οι λειτουργίες της διοίκησης
ανθρώπινου δυναμικού αλλάζουν. Τώρα τα εμπορικά τμήματα της επιχείρησης κάνουν την
επιλογή ανθρώπινου δυναμικού, αντί της πρακτικής του παρελθόντος, όπου την επιλογή
έκαναν τα τμήματα ανθρώπινου δυναμικού.
Όλο και περισσότερες επιχειρήσεις εφαρμόζουν τις υπερωρίες, τις οποίες οι παλαιότεροι
υπάλληλοι αποφεύγουν ή αρνούνται να κάνουν. Μια άλλη νέα τάση που πρέπει να
εξετασθεί είναι η αυξανόμενη εργασία πωλήσεων τραπεζικών προϊόντων από απόσταση
(telemarketing) που λειτουργεί έξω από τα τμήματα των τραπεζών και τα υποκαταστήματα.
18
19. Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις
8. Εμπόδια στον κοινωνικό διάλογο.
Τα ισπανικά συνδικάτα δεν θεωρούν ότι υπάρχουν πραγματικά εμπόδια στον κοινωνικό
διάλογο στο τραπεζικό τομέα. Αυτό ερμηνεύεται από τη ιδιαίτερη σημασία των
ισχυουσών ρυθμίσεων και από το γεγονός ότι οι αναδιαρθρώσεις ρυθμίζονται επίσης από
την νομοθεσία και επομένως οι εργοδότες πρέπει να λάβουν υπόψη τους την ανάγκη
αποδοχής των μέτρων αναδιάρθρωσης από τις συνδικαλιστικές ενώσεις και επιπλέον από
το Υπουργείο Εργασίας. Εντούτοις, αυτό δεν υπονοεί την έλλειψη δυνατοτήτων εκ μέρους
των τραπεζών στην προσπάθειά τους να μειώσουν τις λειτουργικές δαπάνες να υιοθετούν
επιθετικότερες πρωτοβουλίες και πολιτικές.
9. Μελλοντικές τάσεις αναδιαρθρώσεων και οι νέες προκλήσεις.
Στην Ισπανία η συνδικαλιστική ένωση UGT θεωρεί ότι υπάρχει, ακόμη, στο ευρύ
κοινό μια αντίληψη ότι οι υπάλληλοι των τραπεζών είναι κάποιο είδος προνομιούχων
υπαλλήλων. Επίσης, θεωρούν ότι τα ΜΜΕ δημιουργούν για τις τράπεζες και τους
υπαλλήλους των τραπεζών μια όχι καλή εικόνα, με την κριτική των προμηθειών που
επιβάλλονται στις συναλλαγές των καταναλωτών και τα σχετικά κόστη. Η UGT θεωρεί
ότι η ένωση των εργοδοτών (AEB) προτιμά τα πιθανά προβλήματα εργασιακών σχέσεων
να αντιμετωπίζονται εσωτερικά, χωρίς να λαμβάνουν δημοσιότητα. Η UGT θεωρεί ότι
συμβάλλει στην κοινωνική «ευημερία». Σύμφωνα με το ερευνητικό τμήμα της UGT,
οι εργασιακές συγκρούσεις δημιουργούν έναν κακό αντίκτυπο στα μέλη και το εργατικό
δυναμικό γενικά. Η UGT αισθάνεται βέβαιη ότι η νέα νομοθετική διάταξη για τα δικαιώματα
διαβούλευσης με την αναθεώρηση του άρθρου 64 του Εργατικού Νόμου θα βοηθούσε
την ενίσχυση του διαλόγου. Οι επιχειρήσεις και τα εργασιακά συμβούλια στις επιχειρήσεις
πρέπει να ασκήσουν αυτά τα δικαιώματα, και να έχουν έναν μόνιμο κοινωνικό διάλογο
με τις συνδικαλιστικές ενώσεις και τους άλλους συμμέτοχους (μέτοχοι, καταναλωτές).
Η UGT θεωρεί ότι η προηγούμενη και μελλοντική τάση σε αυτήν την περίπτωση και
για το τραπεζικό τομέα είναι πάντα η ίδια: οι επιχειρήσεις προσπαθούν να αποφύγουν
ή να ελαχιστοποιήσουν τις παρεχόμενες πληροφορίες και οι ενώσεις προσπαθούν
να μεγιστοποιήσουν τις διαβουλεύσεις. Οι συνδικαλιστικοί εκπρόσωποι πρέπει να
προετοιμαστούν και να διδαχθούν τις νέες τεχνολογίες και τις δυνατότητες επικοινωνίας,
διαφορετικά ο εν λόγω τομέας θα «καταληφθεί» από τις τράπεζες, δημιουργώντας το
«τεχνολογικό-εικονικό» συνδικάτο τους στο διαδίκτυο, με την online συμβουλευτική,
και με τους εξωτερικούς προμηθευτές υπηρεσιών. Η UGT έφερε ως παράδειγμα την
περίπτωση της Scamander, όπου λειτουργεί για το προσωπικό ελεύθερη «γραμμή χωρίς
χρέωση» για να μετρά τα «προσωπικά προβλήματα διαβίωσης» που εμποδίζουν τους
υπαλλήλους από να αποδίδουν καλά!
19
20. Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+
Ιταλία
Το βασικό θέμα για την Ιταλία είναι ο ισχυρός ρόλος των συλλογικών διαπραγματεύσεων.
Ως καλύτερη πρακτική προσδιορίσαμε την ρύθμιση των επιπτώσεων από τις
αναδιαρθρώσεις μέσω των συλλογικών συμβάσεων εργασίας με τα καινοτόμα και συλλογικά
συμφωνηθέντα «εργαλεία», και μεταξύ αυτών το «Ταμείο Εισοδηματικής Υποστήριξης».
Από αυτή την άποψη η Ιταλία είναι μέρος του κοινού θέματος με την Ισπανία, και την Δανία
που αφορά τον ισχυρό ρόλο των συλλογικών διαπραγματεύσεων.
1. Οι σημαντικές αλλαγές στην απασχόληση του Τραπεζικού τομέα.
Η παρούσα δομή του ιταλικού τραπεζικού συστήματος είναι το αποτέλεσμα μιας
διαδικασίας μετασχηματισμού που άρχισε στην αρχή της δεκαετίας του ‘90. Ως κύρια
σημεία σε αυτήν την διαδικασία μπορούν να θεωρηθούν η κρίση μείωσης αποδοτικότητας
του 1997 που προκλήθηκε από την κρίση στα επιτοκιακά περιθώρια και οδήγησε σε
σχέδια για περικοπές σχεδόν 30.000 θέσεων εργασίας τραπεζικών υπαλλήλων. Για να
κατανοήσουμε την σημασία των ιδιωτικοποιήσεων στον χρηματοπιστωτικό τομέα ας
σημειώσουμε ότι το 1992 το μερίδιο του τραπεζικού κλάδου που ελεγχόταν από το κράτος
έφθανε σχεδόν στο 75%. Μεταξύ του 1993 και του 2002 στον ιταλικό τραπεζικό τομέα
έλαβαν χώρα περισσότερες από 500 συγχωνεύσεις που περιέλαβαν σχεδόν το μισό από
το τραπεζικό τομέα και οδήγησαν, σε συνδυασμό με τις ιδιωτικοποιήσεις, το κρατικό
μερίδιο στον τραπεζικό τομέα σε λιγότερο από 10%.
Ο μετασχηματισμός του ιταλικού τραπεζικού συστήματος είχε επιπτώσεις και στην τάση
απασχόλησης η οποία έχει εξελιχθεί ως ακολούθως:
1999:350.000,
2002:340.500,
2003:338.300,
2004:337.000,
2005:340.865,
εκ των οποίων οι 299.000 απασχολούνται στις τράπεζες και στις εταιρείες τραπεζικών
υπηρεσιών που ανήκουν σε τραπεζικούς ομίλους, 24.000 σε χρηματιστηριακές-οικονομικές
επιχειρήσεις, και 18.000 στις ανεξάρτητες επιχειρήσεις υπηρεσιών.
2. Τρόποι ρύθμισης των Αλλαγών στον Ιταλικό τραπεζικό τομέα.
Η διαδικασία μετασχηματισμού του ιταλικού τραπεζικού συστήματος έχει ρυθμιστεί κυρίως
μέσω των συλλογικών διαπραγματεύσεων και του κοινωνικού διαλόγου. Το 1997-1998
υπήρξε μια κοινωνική συμφωνία μεταξύ της ιταλικής κυβέρνησης, της ιταλικής ένωσης
τραπεζών (ABI) και 9 συνδικαλιστικών ενώσεων τραπεζών. Το 1999-2001 ακολούθησε
20
21. Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις
η συμφωνία για την πρόωρη συνταξιοδότηση (για 5 έτη) ως μεθόδου περιορισμού των
δαπανών προσωπικού. Στην ίδια λογική μια εθνική συλλογική σύμβαση εισήγαγε ένα
πλαίσιο κινήτρων που χρηματοδοτήθηκαν από τη μείωση της υπερωριακής απασχόλησης.
Έτσι το 2001-2005 μια νέα σχέση διαμορφώθηκε στο ιταλικό τραπεζικό σύστημα.
Το 2006 η ανταλλαγή ιδεών και προτάσεων αντί της απλής παροχής πληροφοριών για
τα σχεδιαζόμενα κίνητρα βελτίωσε τον κοινωνικό διάλογο και τα αποτελέσματα. Το 2007
άρχισαν οι εθνικές διαπραγματεύσεις με τη ABI για την ανανέωση της εθνικής συλλογικής
σύμβασης εργασίας που αφορούσε τις αναδιαρθρώσεις.
Ένα από τα σημαντικά αποτελέσματα της ρύθμισης των αλλαγών μέσω των συλλογικών
διαπραγματεύσεων και του κοινωνικού διαλόγου, που θεωρείται ως καλύτερη πρακτική,
είναι το Ταμείο Εισοδηματικής Υποστήριξης («Fondo del Sostegno del Reddito») η
κύρια ιδέα του οποίου είναι ότι επιτρέπει την πρόωρη συνταξιοδότηση 5 έτη πριν από
την κανονική ημερομηνία με το 70% του μισθού αλλά με το 100% στην πληρωμή των
εισφορών κοινωνικής ασφάλισης.
Στις 11 Ιουλίου 1999, η νέα Εθνική Σύμβαση υπογράφηκε, συμπεριλαμβάνοντας
τις διαδικασίες που πρότειναν οι συνδικαλιστικές ενώσεις για την τακτοποίηση
των επαγγελματικών συνεπειών που προέρχονται από τις συγχωνεύσεις ή την
αναδιοργάνωση και περιλάμβανε για πρώτη φορά την υποχρέωση της ηγετικής τράπεζας
που συμμετείχε στην αναδιοργάνωση να διαπραγματεύεται με τα συνδικάτα για να
αναλάβει την ευθύνη - ει δυνατόν - επαναπασχόλησης των πλεοναζόντων εργαζομένων
σε άλλη επιχείρηση του ομίλου.
Τον Απρίλιο του 2000, η κυβέρνηση εξέδωσε το θεσμικό διάταγμα για το Κεφάλαιο
Αλληλεγγύης, αποκαλούμενο επίσης Ταμείο Εισοδηματικής Υποστήριξης, που παρείχε
στο ένα μέρος του τη χρηματοδότηση των εκπαιδευτικών μαθημάτων και την ενός
έτους επανειδίκευση για τους πλεονάζοντες εργαζομένους για την επανένταξή τους σε
άλλους τομείς ή επιχειρήσεις σύμφωνα με την εθνική συλλογική σύμβαση εργασίας του
τραπεζικού τομέα. Και στο νεωτεριστικό μέρος του το διάταγμα περιλάμβανε τις ρυθμίσεις
για τα σχέδια πρόωρης συνταξιοδότησης μέχρι πέντε έτη πριν από την ωρίμανση των
συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων και απαιτήσεων. Το αρχικό μέρος προβλέπει την αναλογική
συμβολή βάσει παραμέτρων μεταξύ των επιχειρήσεων και των εργαζομένων, ενώ οι
δαπάνες της πρόωρης συνταξιοδότησης χρεώνονται εξ ολοκλήρου στην επιχείρηση που
προσφεύγει σε αυτήν την λύση. Ο πρόωρα συνταξιοδοτούμενος εργαζόμενος λαμβάνει
ένα επίδομα ίσο με το 70 ή 75% του τελευταίου μισθού του, αλλά το 100% των εισφορών
του πληρώνεται, ωστόσο, για τις εισφορές στην υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση
προκειμένου να εγγυηθεί στον εργαζόμενο την σύνταξη χωρίς απώλειες.
Το Ταμείο είναι προσβάσιμο μόνο μέσω συλλογικών διαπραγματεύσεων και μέσω μιας
διμερούς συμφωνίας αμφότερων των συμβαλλόμενων μερών: της τραπεζικής επιχείρησης
και των εργατικών ενώσεων. Η διάρκεια λειτουργίας του Ταμείου αναμενόταν να είναι
για 10 έτη, αρχίζοντας από τον Ιούλιο του 2000 και επρόκειτο επομένως να λήξει στις
30 Ιουνίου 2010. Αλλά οι περαιτέρω τραπεζικές αναδιαρθρώσεις μαζί με τη μεταρρύθμιση
21
22. Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+
του ιταλικού συνταξιοδοτικού συστήματος (η οποία έχει αυξήσει την ηλικία
συνταξιοδότησης από τα 37 στα 40 έτη ασφάλισης) οδήγησε στη συμφωνία για σύμβαση
της 25ης Μαΐου 2005, η οποία έχει επικυρώσει την επέκταση της ζωής του Ταμείου
Αλληλεγγύης του τραπεζικού τομέα μέχρι τις 30 Ιουνίου 2020.
3. Η σημασία των συλλογικών διαπραγματεύσεων.
Στον ιταλικό τραπεζικό τομέα η σημασία των συλλογικών διαπραγματεύσεων συνδέεται
με την διπλή διάρθρωσή της σε δύο επίπεδα διαπραγματεύσεων. Το 1ο επίπεδο
αναφέρεται στην εθνική συλλογική σύμβαση εργασίας που υπογράφεται από την ιταλική
τραπεζική ένωση (ABI) και τα εργατικά συνδικάτα. Το 2ο επίπεδο αναφέρεται στις
συλλογικές διαπραγματεύσεις που οδηγούν στις συλλογικές συμβάσεις ανά επιχείρηση
ή όμιλο επιχειρήσεων που υπογράφονται από κάθε επιχείρηση/ή τον όμιλο και τα
εργατικά συνδικάτα. Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις συμπληρώνονται από τα δικαιώματα
πληροφόρησης και διαβούλευσης που ισχύουν για την συνδικαλιστική ένωση κάθε
επιχείρησης και ασκούνται και στο επίπεδο των υπηρεσιών διοίκησης της τράπεζας
και στο τοπικό επίπεδο των καταστημάτων.
Το 1ο επίπεδο συλλογικών διαπραγματεύσεων και οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας
ρυθμίζουν ζητήματα όπως:
• Βασικοί μισθοί
• Σύστημα εργασιακών σχέσεων
• Καθορισμός και εφαρμογή της εθνικής συμφωνίας (πεδίο ισχύος)
• Αξιολόγηση θέσεων εργασίας (βασικές κατηγοριοποιήσεις)
• Επαγγελματικές παροχές
• Διαμόρφωση αμοιβών βάσει προϋπηρεσίας - αρχαιότητας
• Ώρες απασχόλησης
• Δικαιώματα και Υποχρεώσεις
• Κανόνες μετακινήσεων στην οργανωτική δομή.
• Βασική εκπαίδευση και κανόνες συνεχούς κατάρτισης, στα πλαίσια κοινής διμερούς
επιτροπής αποκαλούμενης «ENBICREDITO»
• Άδειες (διακοπές, ασθένεια, οικογένεια, κ.λπ.)
• Όρια, πλαίσιο και κανόνες για το 2ο επίπεδο διαπραγμάτευσης (στην επιχείρηση)
• Μέγιστο υπερωριών κατά κεφαλήν
• Κανόνες για τις ατομικές απολύσεις
Το 2ο επίπεδο συλλογικών διαπραγματεύσεων και συλλογικών συμβάσεων εργασίας,
δηλ. οι συλλογικές συμβάσεις επιχείρησης και ομίλου, ρυθμίζουν ζητήματα όπως:
• Μεταβλητές αμοιβές: Προσαύξηση Επιχειρηματικής Παραγωγικότητας (γνωστό ως VAP,
value added premium)
• Αξιολόγηση επαγγελματικών επιδόσεων
• Ασφάλεια και Υγεία
22
23. Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις
• Σχέδια κατάρτισης
• Ομαδικές παροχές όπως :
• Πρόσθετη σύνταξη
• Ασφάλεια Υγείας και Ιατρικές παροχές
• Εισιτήρια για τα γεύματα
• Στεγαστικά δάνεια, λοιπά δάνεια, ιατρικές δαπάνες κ.λπ.
Το 2ο επίπεδο διαπραγμάτευσης επίσης, στα πλαίσια του μετασχηματισμού του ιταλικού
τραπεζικού τομέα, έχει εμπλουτιστεί με τη συζήτηση και την ανταλλαγή των ιδεών και
προτάσεων για ζητήματα όπως:
• Επαγγελματικά ζητήματα που λύνονται από τις μετακινήσεις ομάδων εργαζομένων
μεταξύ επιχειρήσεων,
• Επαγγελματικά ζητήματα σχετικά με τους πλεονάζοντες εργαζόμενους που εντάσσονται
στο «Fondo del Sostegno del Reddito» (το Ταμείο εισοδηματικής υποστήριξης)
• Προγράμματα κατάρτισης, βασικής και συνεχούς
• Σχέδια ευκαιριών προόδου σταδιοδρομίας
• Συστήματα αξιολόγησης κάθε εργαζομένου (εργασία και αποτελέσματα)
• Συστήματα κινήτρων (από το 2006 και μετά)
4. Ο ρόλος και η επιρροή των κλαδικών συνδικάτων.
Ο ρόλος και η επιρροή των κλαδικών συνδικάτων στο καλά δομημένο σύστημα των
συλλογικών διαπραγματεύσεων λειτουργούν μέσω της αντιπροσώπευσης των τραπεζικών
υπαλλήλων από 9 διαφορετικές συνδικαλιστικές ενώσεις που είναι παρούσες στον ιταλικό
τραπεζικό κλάδο, όπου η συνδικαλιστική πυκνότητα το 2008 υπολογίζεται στο 70%.
Οι δομές των συνδικαλιστικών ενώσεων διοργανώνονται σε εθνικό/περιφερειακό επίπεδο
και σε επίπεδο ομίλου/επιχείρησης και λειτουργούν με τους τοπικούς εσωτερικούς
ανά επιχείρηση αντιπροσώπους. Τα μέλη κάθε συνδικαλιστικής ένωσης εκλέγουν τους
αντιπροσώπους των συνδικάτων τους. Η παρουσία τομεακών συνδικάτων είναι επίσης
ισχυρή στο 2ο επίπεδο συλλογικών διαπραγματεύσεων για τη συλλογική σύμβαση εργασίας
ανά επιχείρηση ή όμιλο ειδικά σε περιπτώσεις αναδιαρθρώσεων επιχειρήσεων ή ομίλων.
Ο ρόλος τους αναπτύσσεται μέσω της διαπραγμάτευσης για ζητήματα όπως:
• Διαχείριση πλεονάζοντος προσωπικού συλλογικές συμφωνίες και κοινωνικά σχέδια,
• Ένταξη ομάδων πλεοναζόντων εργαζομένων στο «Fondo del Sostegno del Reddito»
(Ταμείο εισοδηματικής υποστήριξης)
• Ενδοομιλικές μετακινήσεις προσωπικού
• Κινητικότητα (σε τοπικό/περιφερειακό επίπεδο) και πολυπολικότητα, με την έννοια της
διάχυσης των δομών της επιχείρησης σε όλη την επικράτεια, προκειμένου να
αποφευχθεί η μονομερής και προς μια κατεύθυνση εδαφική κινητικότητα των
εργαζομένων
• Νέες επαγγελματικές ειδικότητες
• Προγράμματα κατάρτισης, βασικής και συνεχούς.
23
24. Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+
5. Οι σημαντικότερες προκλήσεις.
Ως σημαντικότερη πρόκληση, εκτός από τη διατήρηση του ρόλου των συνδικάτων στις
συλλογικές διαπραγματεύσεις και στην ρύθμιση των αλλαγών μέσω του κοινωνικού
διαλόγου, θεωρείται η εκπαίδευση - κατάρτιση των τραπεζικών υπαλλήλων και, επομένως,
η εκπαίδευση - κατάρτιση έχει γίνει ένα πρωτεύον θέμα στην εθνική συλλογική σύμβαση
εργασίας του τραπεζικού τομέα. Αυτό έχει οδηγήσει στην δημιουργία και λειτουργία της
διμερούς επιτροπής «Enbicredito» για τη συζήτηση και την έγκριση των επιχειρησιακών
σχεδίων κατάρτισης, καθώς επίσης και σε ρυθμίσεις για τα δικαιώματα κατάρτισης για
τέσσερις εβδομάδες στο πρώτο έτος απασχόλησης των νεοπροσληφθέντων, καθώς και
σε δικαίωμα για ένα ελάχιστο συνεχούς επιμόρφωσης 24 ωρών το χρόνο που αμείβονται
συνολικά και κανονικά από την τράπεζα. Περαιτέρω με τη συμφωνία συνδικαλιστικών
ενώσεων και επιχείρησης παρέχεται το δικαίωμα για 26 ώρες επιπλέον για εκπαίδευση εκ
των οποίων 8 είναι αμειβόμενες ενώ οι υπόλοιπες 18 δεν πληρώνονται. Υπάρχουν επίσης
ρυθμίσεις για τις δαπάνες κατάρτισης των εργαζομένων που ανακατανέμονται σε ομίλους
και επιχειρήσεις οι οποίες καλύπτονται από το «Fondo Di Sostegno del Reddito».
6. Ο επιθυμητός ρόλος για τον κοινωνικό διάλογο.
Στις διαρθρωμένες συλλογικές διαπραγματεύσεις και στον κοινωνικό διάλογο που
λειτουργεί στο ιταλικό τραπεζικό τομέα η περαιτέρω άσκηση και εφαρμογή του
δικαιώματος στην πληροφόρηση και στην διαβούλευση θεωρείται ως εργαλείο για την
ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του κοινωνικού διαλόγου στο επίπεδο επιχείρησης.
Η πληροφόρηση/διαβούλευση που παρέχεται στα συνδικάτα της επιχείρησης ή του ομίλου
στο επίπεδο της διοίκησης της εταιρείας μπορεί να βοηθήσει στην αποτελεσματική
ρύθμιση:
• Επιχειρησιακών σχεδίων για αναδιαρθρώσεις ή νέες στρατηγικές με ή χωρίς επιπτώσεις
στην απασχόληση των υπαλλήλων του τραπεζικού τομέα,
• Δικαιώματα προαίρεσης σε μετοχές,
• Στατιστικές πληροφορίες για τις προσλήψεις, την κατάρτιση, τις προαγωγές,
τα συστήματα κινήτρων και τις σχετικές δαπάνες και αμοιβές, τις ενδοεταιρικές
μετακινήσεις, την υπερωριακή απασχόληση, τα επαγγελματικά προβλήματα ανά περιοχή,
φύλο, επαγγελματική κατηγορία,
• Νέα σχέδια ασφαλούς εργασίας έναντι ατυχημάτων και εγκληματικών επιθέσεων
(ληστείες σε τράπεζες),
• Νέα κατανομή υποκαταστημάτων,
• Νέα σχέδια αναδιοργάνωσης,
• Πολιτικές προσλήψεων.
Τα επιπλέον δικαιώματα πληροφόρησης / διαβούλευσης που εφαρμόζονται από
επιχειρησιακές συνδικαλιστικές ενώσεις στην επιχείρηση και στα καταστήματα
μπορούν να αντιμετωπίσουν:
24
25. Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις
• Επαγγελματικά προβλήματα για μεμονωμένες ή μικρές ομάδες εργαζομένων,
• Επιπτώσεις των τοπικών ενδοεταιρικών μετακινήσεων,
• Προγραμματισμός υπερωριών,
• Τοπικά επαγγελματικά σχέδια υγείας και ασφαλείας,
• Πολιτικές προσλήψεων και έναρξη νέων καταστημάτων.
7. Οι θεματικές περιοχές όπου ο κοινωνικός διάλογος μπορεί να διαδραματίσει
έναν ρόλο.
Ο κοινωνικός διάλογος έχει έναν ρόλο να διαδραματίσει σε όλα τα παλαιά και νέα
ζητήματα που περιλαμβάνονται στην προαναφερθείσα σύνοψη της εμπειρίας κοινωνικού
διαλόγου στον ιταλικό τραπεζικό τομέα.
8. Εμπόδια στον κοινωνικό διάλογο.
Η FABI θεωρεί ότι για να αποφευχθούν οποιαδήποτε εμπόδια στον κοινωνικό διάλογο
οι εκπρόσωποι των εργαζομένων πρέπει να διατηρήσουν την στόχευσή τους
στο επαγγελματικό πεδίο σε ζητήματα σχετικά με την απασχόληση. Οι εργοδότες, λόγω
της χρηματοπιστωτικής κρίσης, αντιμετωπίζουν την ανάγκη να περικόψουν τις λειτουργικές
δαπάνες και ο ευκολότερος τρόπος και η πρώτη επιλογή είναι η περικοπή θέσεων
εργασίας. Κατά συνέπεια, η περικοπή των δαπανών με αυτόν τον τρόπο επιδρά ευθέως
στην κατάσταση της απασχόλησης των τραπεζικών υπαλλήλων.
Περαιτέρω, ο ατομικισμός είναι μια «ασθένεια» του συστήματος. Παραδείγματος
χάριν, υπάρχει η πρακτική της αμοιβής βάσει κινήτρων και της διοίκησης βάσει στόχων
(MBO), πρακτική που είναι ένας από τους λόγους που προκάλεσαν την τρέχουσα
χρηματοπιστωτική κρίση. Το αποτέλεσμα της αμοιβής βάσει κινήτρων ήταν ότι
οι εργοδότες είχαν το κίνητρο να πωλούν οτιδήποτε στον καθένα και αυτό προκαλεί
την καταστροφή που έχουμε αυτήν την περίοδο. Οι τράπεζες έχουν ενθαρρύνει τον
ατομικισμό. Κατά συνέπεια, υπάρχουν στην Ιταλία λιγότερα συνδικαλισμένα μέλη από
τα εμπορικά τμήματα ή τις υπηρεσίες private banking επειδή ανησυχούν και «προσέχουν»
λιγότερο καθώς αισθάνονται ότι κατέχουν θέσεις κλειδιά. Το ζήτημα πρέπει να γίνει
προτεραιότητα προς συζήτηση από τις συνδικαλιστικές ενώσεις στο τραπεζικό τομέα.
25
26. Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+
9. Μελλοντικές τάσεις στην αναδιάρθρωση και οι νέες προκλήσεις.
Η FABI βλέπει το νεοφιλελευθερισμό ως κύρια πρόκληση. Προς το παρόν δεν υπάρχει
καμία τάση προς το τραπεζικό σύστημα του «παλαιού καιρού», το οποίο είναι να γίνεται
αποταμίευση και τα χρήματα να αξιοποιούνται για επενδύσεις. Η τρέχουσα κρίση είναι
μια αποτυχία του νεοφιλελευθερισμού και η πρόκληση είναι να εγκαταλειφθεί αυτό
το πρότυπο. Ακόμα μερικά στελέχη μιλούν για την ανάγκη να δημιουργηθούν και νέα
τραπεζικά προϊόντα, χωρίς να αντιλαμβάνονται πως αυτά συσχετίζονται ως αιτία με
την χρηματοπιστωτική κρίση.
Η πρόκληση είναι πρώτον να αντιμετωπισθεί η κρίση σε εθνικό επίπεδο, αλλά υπάρχει
επίσης ανάγκη για ενέργειες από κοινού, ώστε να λυθεί το πρόβλημα και σε διεθνές
επίπεδο. Από την άποψη της παρέμβασης, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο,
η Παγκόσμια Τράπεζα και η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να διαδραματίσουν έναν ρόλο
στην κρίση, σε συνεργασία με τις συνδικαλιστικές ενώσεις. Βεβαίως πρόκειται για μια
σφαιρική διεθνή κρίση και υπάρχει ανάγκη να υπάρξει στενή συνεργασία μεταξύ
των συνδικαλιστικών ενώσεων.
26
27. Καλές Πρακτικές για τον Κοινωνικό Διάλογο στον Τραπεζικό Τομέα και Νέες Προκλήσεις
Ελλάδα
Το βασικό θέμα για την Ελλάδα είναι η πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι κλαδικές
συλλογικές διαπραγματεύσεις ως μέσα για τον αποτελεσματικό κοινωνικό διάλογο.
Αυτό εμφανίζεται να είναι ένα κοινό θέμα μεταξύ της Ελλάδας και της Πορτογαλίας.
1. Σημαντικές αλλαγές στην απασχόληση του Τραπεζικού κλάδου.
Ο ελληνικός τραπεζικός τομέας εισήλθε ήδη από το 1997 σε μια περίοδο γρήγορου
μετασχηματισμού. Αυτή είναι σαφώς μια διακριτή περίοδος από το πρόσφατο παρελθόν.
Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα λειτουργούσε μέχρι το 1987 υπό αυστηρό διοικητικό
έλεγχο. Είναι στην περίοδο 1987-97 που πέρασε από τους παραδοσιακούς κρατικούς
ελέγχους σε προσαρμογή προς τα ευρωπαϊκά και τα διεθνή πρότυπα ρύθμισης.
Η περίοδος από το 1997 είναι η περίοδος σημαντικών αναδιαρθρώσεων μέσω των
εξαγορών και των συγχωνεύσεων.
Ο ελληνικός τραπεζικός κλάδος εργασίες αναδιαρθρώνεται από τρεις παράγοντες:
πρώτον, η σύγκλιση (από την άποψη των υποκαταστημάτων - ο ελληνικός τραπεζικός
τομέας θεωρούνταν ως διαθέτων λιγότερα των αναλογούντων καταστημάτων, ATMs
ανά κατοίκους, ταχέως αυξανόμενη αγορά ως μερίδιο τραπεζικών εργασιών στο ΑΕΠ),
δεύτερον, ο ανταγωνισμός σε μια κατά ένα μεγάλο μέρος απορρυθμιζόμενη αγορά και με
την επιρροή της σε εξέλιξη ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, και τρίτον, της ιδιωτικοποίησης
των κρατικών τραπεζών. Μέχρι τώρα οι αναδιαρθρώσεις στον ελληνικό τραπεζικό τομέα
έχουν λάβει χώρα μέσω των ιδιωτικοποιήσεων και των συγχωνεύσεων- εξαγορών
με την ιδιοκτησία να παραμένει κυρίως σε «εθνικά» χέρια. Οι ιδιωτικοποιήσεις και
οι συγχωνεύσεις και οι εξαγορές, ακόμη και μεταξύ των δημόσια ελεγχόμενων τραπεζών,
είχαν ως συνέπεια την σημαντική αναδιάρθρωση του ελληνικού τραπεζικού τομέα.
Η διαδικασία αναδιάρθρωσης του ελληνικού τραπεζικού τομέα έχει επηρεαστεί από την
κυβερνητική επιλογή να εμπορευματοποιήσει τις τράπεζες που ήταν κρατικά ελεγχόμενες.
Σε αυτό το πλαίσιο, εγκαταστάθηκαν επαγγελματικές διοικήσεις που λειτουργούν πιο
ανεξάρτητα από ότι στο παρελθόν, και στους διορισμούς ανωτάτων στελεχών η ευθύνη
πέρασε στην γενική συνέλευση των μετόχων κάθε τράπεζας. Σε κάποιο βαθμό μετά από
το 2004, η διαδικασία αποστασιοποίησης του κράτους από τις ελεγχόμενες από το κράτος
τράπεζες ολοκληρώθηκε μέσω της πλήρους ιδιωτικοποίησης. Μόνο δύο τράπεζες
(η ΑΤΕ και το ΤΤ) έμειναν κάτω από το μερικό κρατικό έλεγχο.
27
28. Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DialogoS+
2. Τρόποι ρύθμισης των αλλαγών στον Τραπεζικό κλάδο.
Η διαδικασία αναδιάρθρωσης του ελληνικού τραπεζικού τομέα δεν είχε συνδεθεί με
καθαρές απώλειες θέσεων εργασίας. Συνολικά, δεν έχει υπάρξει κανένα ιδιαίτερο θεσμικό
πλαίσιο για την Ελλάδα σχετικά με τις συγχωνεύσεις και τις εξαγορές και, κατά κανόνα,
η νομοθεσία και οι οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ισχύουν. Αλλά οι συγχωνεύσεις και
οι εξαγορές δεν οδήγησαν σε απολύσεις πλεονάζοντος προσωπικού, για τρεις λόγους.
Κατ’ αρχάς, η παρέμβαση των συνδικάτων ήταν αποφασιστική και αποτελεσματική.
Δεύτερον, το ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν ήταν κορεσμένο και είχε
υπάρξει μια θετική πολιτική βούληση εξ μέρους της κυβέρνησης για την προστασία
της απασχόλησης. Τρίτον, η ύπαρξη των ισχυρών κανονισμών εργασίας στο επίπεδο
επιχείρησης περιορίζει τις δυνατότητες των ομαδικών απολύσεων. Έτσι, τα τελευταία
χρόνια έχει καταγραφεί συνολική αύξηση της απασχόλησης. Εντούτοις, μερικά τμήματα
των σχετικά μεγαλύτερης ηλικίας και λιγότερο ειδικευμένων υπαλλήλων έχουν επηρεαστεί
από τις αναδιαρθρώσεις.
3. Η σημασία των συλλογικών διαπραγματεύσεων.
Παρά την μείωση της συνδικαλιστικής πυκνότητας σε σχέση με τα μέσα της δεκαετίας
του ‘80, και την αντιπροσωπευτικότητας των συνδικάτων στην Ελλάδα, ο τραπεζικός
τομέας έχει παραμείνει ένας τομέας με την σχετικά υψηλότερη συνδικαλιστική πυκνότητα.
Η διαδικασία των ιδιωτικοποιήσεων και των αναδιαρθρώσεων στο τραπεζικό τομέα έχει
οδηγήσει σε συγκρούσεις και σε ισχυρή αντίθεση σε κυβερνητικές αποφάσεις για
τις συγχωνεύσεις και τις ιδιωτικοποιήσεις στο τραπεζικό τομέα κατά τα τέλη της δεκαετίας
του ‘90 και στην αρχή της δεκαετίας του 2000. Αλλά οι διαδικασίες κοινωνικού διαλόγου
μπορούμε να πούμε ότι επέζησαν στα πλαίσια των συγχωνεύσεων και των εξαγορών στις
κατά το παρελθόν δημόσια ελεγχόμενες τράπεζες. Αλλά κατά τη διάρκεια των τελευταίων
ετών, ιδιαίτερα μετά το 2004, ο κοινωνικός διάλογος αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις.
Το σύστημα των συλλογικών διαπραγματεύσεων στο τραπεζικό τομέα λειτουργεί από τις
αρχές δεκαετίας του ‘80 μέσω του συνδυασμού κλαδικής συλλογικής σύμβασης εργασίας
όπου η κλαδική ομοσπονδία OTOE έχει τον ρόλο του συμβαλλόμενου μέρους από την
πλευρά των εργαζομένων, και επιχειρησιακών συλλογικών συμβάσεων εργασίας όπου
τα επιχειρησιακά σωματεία έχουν τον πρωτεύοντα ρόλο. Αυτή η δομή των συλλογικών
διαπραγματεύσεων αμφισβητήθηκε από ορισμένους εργοδότες – εκπροσώπους τραπεζών
που τα τελευταία χρόνια, κυρίως από το 2005 όλο και περισσότερο αντιτίθενται στην
υπογραφή των κλαδικών συλλογικών συμβάσεων εργασίας με την OTOE.
28
