3. Ang salitang
heograpiya ay hango
sa wikang Greek na
geographia. Ang geo ay
nangangahulugang
“lupa” samantalang ang
graphein ay “sumulat”.
4. "Mahalagang malaman ang
tungkol sa pisikal na aspeto ng
daigdig dahil tahananito ng tao,"
wika ng isang manunulat.
Sumasang-ayon ka ba? Totoong
mahalaga ang kaalaman sa
heograpiya ng daigdig sapagkat
makatutulong ito upang lubos
nating maunawaan ang mga
5. Tulad ng ibang disiplina ng
Agham Panlipunan
(antropolohiya, sosyolohiya,
agham pampulitika, sikolohiya,
ekonomiks, atlinggwistika) ang
heograpiya ay lubos na
nakakaapekto sa mga tao at
pangyayaring nagaganap sa
6. Pansinin mo ang larawan ng ating daigdig.
Napakaganda, hindi ba? Bakitmahalagang pangalagaan
ng tao ang daigdig? Makapagbibigay ka ba ng ilang
katangian ng heograpiya ng daigdig? Subukan mong
magbigay ng tatlong katangian
7. Kung mapapagmasdan mo ang
kagandahan ng daigdig mula sa
kalawakan, marahil ay maiisip mo
na may malaking impluwensiya
ang pisikal na kaanyuan ng
daigdig sa paghubog ng
kabihasnan ng mga taong nakatira
dito. Tama ka. Ang heograpiya ay
hindi lamang tungkol sa pag-aaral
ng pisikal na katangian ng daigdig.
8. Sinasaklaw din sa pag-aaral
ng heograpiya ang pag-
unawa at pagbibigay-
paliwanag kung paanong ang
kapaligiran ay nakatutulong
sa paghubog ng kabihasnan
at sa mgaparaan ng
pamumuhay ng mga tao sa
9. Ang mga nakaraang pangyayari
at mga pagbabago sa daigdig o
kasaysayan aynaipaliliwanag
din sa pamamagitan ng pag-
unawa sa pisikal na katangian
ng mgabansa sa daigdig. Isang
halimbawa ang mga
Phoenician. Habang
namumuhay angsinaunang tao
10. naging magagaling namang
mandaragat ang mgaPhoenician
dahil ang lokasyon ng kanilang
lugar ay nakaharap sa
DagatMediterranean. Gayundin,
dahil sa mga ruta at daan sa
pagitan ng mga karagatan atmga
kontinente, ang mga
makapangyarihang bansa ay
nakapagpalawak ng kanilang
11. May malaking
impluwensiya sa kultura ng
tao ang kanilang
kinalalagyan saibabaw ng
daigdig. Halimbawa, dapat
magsuot ang mga Eskimo
sa Alaska ngmakakapal na
12. upang malabanan nila ang
lamig sa bahaging itong
daigdig. Kailangan namang
magsuot ng makakapal na
putong sa ulo ang mga
Indiansa mainit na lugar sa
Kapatagan ng Deccan at mga
tao sa Arabia upang
malabananang init dahil sa
13. Ang mga istilo ng mga bahay
sa pookna nagyeyelo kung
taglamig ay kakaiba sa mga
tahanan ng mga tao sa
tropikal na mgabansa.
Pangingisda ang
ikinabubuhay ng maraming
nakatira sa mga peninsula o
14. pakikipagkalakalan sa
ibayong dagat. Higit na
maunlad ang kabuhayan ng
mga bansang sagana sa likas
na yaman kaysa mga
bansang salat dito.May
kinalaman din ang
heograpiya sa paniniwala o
15. Naging mahalaga ang
heograpiya sa pagtatatag at
pagbagsak ng mga bansa.
Naging makapangyarihan ang
Carthage noong sinaunang
panahon dahil nasa teritoryonito
ang Dagat Mediterranean.
Subalit nang mapasakamay ng
mga Romano ang nabanggit na
16. bumagsak ang Carthage,
nawalan ito ng halaga sa
daigdig atnaging matatag
naman ang Imperyong
Roma. Mahalaga ang Dagat
Mediterranean sapagkat ito
ang nag-uugnay sa mga
bansa sa Europa, Asya, at
17. Ang mga bansang nakatuklas
ng ibang lupain sa ibang
kontinente, gaya ng Espanya
at Portugal noong ika-14 na
siglo, ay nakaungos sa ibang
bansa dahil sakaalaman sa
heograpiya at naging mga
mananakop at maunlad na
18. May mga bansa ring naging
maunlad dahil pinag- aralan nila
ang paggamit ng mga yamang-
likas ng kanilang teritoryo o kaya'y
tumuklas at gumamit ng mga
yamang-likas ng ibanglupain
upang manguna sa kalakalan at
mga gawaing pampulitika sa
buong daigdig, kagaya ng
Inglatera at Amerika.
20. Malaki ang kaugnayan ng heograpiya
sa mga pandaigdigang penomena
tulad ng El Niño, global warming,
greenhouse effect , bagyo,
sandstorm, tornado, lindol, tsunami,
La Niña at iba pa. May iba't ibang
epekto ang pagkakaiba-iba ng klima,
elebasyon,porma ng kalupaan,
katubigan, behetasyon o sistema ng
halaman, uri ng lupa, atmineral, tulad
21. 1. Ang porma o elebasyon ng lupa
ay nakakaimpluwensiya sa klima.
Naaapektuhan ngelebasyon ang
temperatura at patak ng ulan, ang
epektong tinatawag na rain-shadow
sa mga bulubundukin, ang
pababang pag-agos ng malamig na
hangin sagabi, mga ihip ng hangin
sa lambak at kabundukan, ang lakas
at direksyon ng hangin, at iba pa.
22. 2. Naaapektuhan din ng porma
at elebasyon ng lupa ang mga
katubigan. Ang presipitasyon,
distribusyon ng katubigan,
pagkawala ng tubig sa
mababang lugar, distribusyon
ng karagatan, ilog at mga lawa
ay nakasalalay sa taas o baba
23. 3. May epekto rin ang
porma ng lupa sa
behetasyon o sistema ng
halaman. Dahil saepekto
nito sa lupa at klima, iba-
iba ang uri ng mga
halamang tumutubo sa
24. 4. Kaiba ang lupa na nabubuo
sa malapit na bundok sa mga
kapatagan kaysa doon samalapit sa
dagat. Dahil dito, iba rin ang sistema
ng pagtatanim, at mga gawaing
pang-ekonomiya sa bawat lugar. Ang
mga lupang sagana sa mineral
aynakapagbibigay ng ginto, pilak,
tanso, at iba pang uri ng mineral na
magagamit at nagpapaunlad sa mga
25. Ang mga bulubunduking may
minahan ng mgaginto at
mineral ay matatag na
sandigan ng maunlad na
ekonomiya. Dahil
dito,maraming mga lupaing
mayaman sa mineral ang
nasakop noong panahon
ngkolonyalismo at
26. 5. Sa isang banda, ang
klima rin ay may malaking
epekto sa pag-iiba-iba
ngtemperatura, pagkatuyo o
pagkabasa ng lupa, at sa
pagkabuo at pagkasira nito.
Reponsable ang klima sa
sukat ng ulan at dami ng
27. Dahil sa klima, iba-iba ang uri
ng lupa sa maiinit at malalamig
na lugar. Iba-ibang
halamanang tumutubo sa iba’t
ibang lugar batay sa lamig o
init ng panahon. Dahil dyan,
iba’tiba rin ang uri ng mga
kalakal na ipinagbibili ng mga
bansa sa pandaigdigang
28. Mahalaga ang pag-aaral ng heograpiya sa
pag-aaral ng kasaysayan sapagkat may
kinalaman ito sa paghubog ng kabihasnan
at ng iba’tibang aspeto ng
kultura, pamahalaan, relihiyon, sining, eko
nomiya, atmaging ang hinaharap ng mga
tao at bansa sa daigdig.
Nakasalalay sa pangangalaga ng kalikasan
at ng heograpiya ang kaligtasan
ngsangkatauhan.
31. Ang Ilog Nile ay isang
pangunahing ilog sa kontinenteng
Africa. Tinatayang ito ang
pinakamahabang ilog sa Daigdig
na umaabot sa anim na libo anim
na raan at siyamnapu't limang
(6,650) kilometro. Nagmula ang
salitang "Nilo" ('nIl) mula sa
salitang Neilos, isang salitang
Griyego na nangangahulugang
32. Mayroong dalawang sangay ang
ilog na tinatawag nating Puting
Nilo at Asul na Nilo. Ayon sa mga
mananaliksik,sa Ilog Nilo
kumukuha ng malinis at
maaaring inumin na tubig ang
sinaunang sibilisyasyon ng
Ehipto (Egypt). Umaagos ang
ilog papalabas ng Aprika sa
33. Sa lambak ng ilog nile
unang nanirahan ang
mga Ehipsyano. Noong
unang panahon,
nahihirapan ang
sinumang nais
34. Ang Ehipto ay nagtataglay
ng likas na pananggalang sa
sinumang sumasalakay sa
pook at dahil dito, ang mga
nakatira rito ay walang
pagkakataong
makisalamuha sa iba’t ibang
35. Ang lupain at klima ng Ilog Nile ay
nakakaakiy at nagbibigay ng mga
pagkakataon sa pag-unlad ng mga
taong naninirahan dito. Iniaanod
ng mga tunaw na yelo buhat sa
matataas na bundok ang
matatabang lupa patungong Ilog
Nile. Sa pag-apaw ng ilog Nile,
kumalat sa lambak ang matabng
36. Natuklasan din tao ang
paggamit ng patubig at
ng imbakan ng tubig.
Ang klima ay mainit
ngunt angkop sa
pagtatanim ng ilang
37. Ang mabagal na daloy ng Ilog
Nile ang ginamit ng mga
Ehipsyano sa nabigasyon o
paglalakbay. Bunga rito, marami
sa kanila nag naging
mangangalakal. Ang kanilang
produkto ang dinala sa karatig na
pook at sa kanilang pagbabalik,
dala naman nila ang produktong
38. Pagsasaka ang
pangunahing
hanapbuhay ng
mga unang tao sa
Ehipto.
39. Mga alipin ang gumagawa sa bukid na
sinusubaybayan ng mga pinuno ng
pamahalaan ay mga sayantist. Sila ang
nagpasya kung ano ang itatanim at kung
anong bahagi ng bukirin ang angkop na
taniman. Ang mga inhinyero at sayantist
ng pamahalaan ang gumagawa ng
patubig. Dahil sa mga gawaing kaugnay
ng pagsasaka natuklasan ng mga
Ehipsyano ang mahalagang kaalaman
sa matematika, agham, paggawa at
40. Sa pagtatayo ng piramide at
mga palasyo, naging dalubhasa
ang mga Ehipsyano. Sumibol
ang mga artisano tulad ng
tagatibag ng bato, tagagawa ng
ladrilyo kantero, tagaukit at iba
pa. Umunlad din ang paggawa
ng mga sasakyang dagat at
paghahabi ng tela.
41. Dahil sa
impluwensiya ng
likas ng katangian ng
pook, ang lambak ng
ilog Nile ay naging
isa sa mga ugat ng
43. Ang ilog Tigris at Euphrates ay
nagmula sa bundok ng Armenia.
Magkaagapay na dumadaloy ang
ilog na ito sa gawing timog at
palabas sa Persian Gulf. Bumuo
ng malawak na latian at patag na
lupain ang mga ilog na ito, bago
nagsama papuntang dagat.
Tumubo rito ang maraming
44. May matabang lupain na
nababagay sa pagtatanim ang
lupain sa pagitan ng dalawang
ilog na ito. At tulad ng Egypt,
kailangan din ng pook ng
patubig; lambak ang lugar na ito
ngunit ito ay kakaiba dahil sa
kawalan ng mataas na burol na
nagbibigay proteksyon laban sa
45. Dahil dito, iba-iba’t uri ng
tao at tribu ang sumakop
at tumira sa kanilang
lupain. Sa kakulangan sa
bato, ang mga ladrilyo na
pinatuyo sa araw ang
kanilang ginamit sa
konstruksyon.
47. Ang kauna-unahang sibilisasyon
sa India ay nagsimula sa tabi ng
ilog Indus, batay sa mga
arkelohista. Ang ilog indus ay
nagmula sa mataas na bundok sa
hilaga. Ang ilog ay may apat na
sanga na dumadaloy sa patag,
malawak, at matabang lupain na
tinawag na Punjab. Ang unang tao
ay magsasaka at ang karaniwang
48. Ayon sa pag-aaral,
nagtataglay sila ng
kagamitan na yari sa
bronse at luad. Ang mga
seal ay yari sa bato at
may hugis hayop gaya ng
rhinoceros at tigre.
49. Noong 1150 BCE, ang
nabanggit na kabihasnan ay
nagwakas. Ipinalalagay ng
marami na ang mga gusali sa
mga bayan at lungsod ay
nasunog, at ang iba naman ay
naniniwalang sila ay nilusob at
sinakop ng mga Aryan na
51. May naniniwala na ang
mga unang tao sa Tsina
ay nagmula sa ilog
Huang-Ho sa gawing
hilaga at ang iba nay
galing sa timog. Sila ay
nanirahan sa matabang
53. Ang teritoryo ng
Phoenician ay
isang mahaba at
makitid na lupain
sa pagitan ng mga
55. Ang kalakalan ng Phoenicia
ay sari-saring produkto na
nagmula sa dagat. Dinala
nila ito sa Spain at sa iba
pang bahagi ng mundo.
Umaangkat sila ng mga
kagamitan gaya ng krystal,
palayok, at pinggan.
56. Naging mahusay na karpintero ang
mga Phoenician. Gumagawa sila
ng mwebles mula sa mga kahoy
na nagmula sa kabundukan. Mga
bihasa rin silang artisan. Dahil sa
mga produktong kanilang
ikinakalakal, tinawag silang mga
“Traders of Antiquity.” At dahil sa
paglipat-lipat nila sa iba’t ibang
pook, napayaman nila nag kultura.
58. Ang lokasyon , topograpiya, at
klima ay mga salik ng kapaligirang
pisikal sa daigdig. Ang topograpiya
ay ng mga bansa ay may epekto
sa pamumuhay ng mga tao. Iba’t
ibang sistema o pamamaraan ng
kanilang pamumuhay, lalo pa ang
mga tao ay naninirahan sa
kabundukan, kapatagan, talampas,
lambak, at disyerto.
60. Kakaunti ang naninirahan dito
dahil sa hirap ng buhay.
Pangunahing suliranin ay
transportasyon at kommunikasyon,
sapagkat hiwalay ito sa
kabayanan. Mahirap ang
pagsasaka at ang mga bundok ay
sagabal sa pagdaan ng ulan at
hangin, subalit ang mga ito ay
61. Ang bundok ang
pinagmumulan ng mga likas
na yaman na umaagapay
naman sa pag-unlad ng
bansa. Ang pagtotroso,
pagmimina at pagpapastol
ay ilan lamang sa mga
pinagkakakitaan ng tao na
62. Sa Pilipinas, ang
bundok ng Sierra
Madre at Cordillera
ang sumasangga at
nagpapahina sa mga
dumarating na bagyo.
64. Dito naninirahan ang malaking
populasyon ng daigdig. Ito ay
malawak, mayaman, at kapaki-
pakinabang sa pamumuhay ng mga
tao sa buong panahon. Pagsasaka
at pagpapastol ang karaniwang
gawain ng mga tao dito. Kadalasan
ay hindi kinakikitaan ng suliranin
ang tansportasyon at
komunikasyon sa kapatagan.
66. Mainam din na panirahan ito.
Matatagpuan sa kalapit ng mga
bundok at lumilinang sa mga
gawaing pagsasaka at industriya.
Halimbawa ng talampas tulad ng
Piedmont Plateau at Swiss Plateau
ay ginawang panirahan ng mga
tao at ang kanilang hanapbuhay ay
pagsasaka at pakikipagkalakalan.
68. Kaunti ang naninirahin dito dahil sa
matinding init na nararanasan sa
lugar na ito. Ang tao ay hindi
makatagal mamuhay rito. Ang
matinding init at kawalan ng ulan
ang dahilan ng hindi pagtira ng
mga tao sa disyerto. Bukod dito,
ang hangin sa ibabaw ay tuyo.
Mahirap din ang transportasyon at
69. Mahalaga rin ang klima sa
pagtiyak kung saan at kung
paano mamumuhay ang
mga tao. Ang klima ay ang
pangkalahatang kalagayan
ng panahon. Binubuo ito ng
temperatura, halumigmig, at
hangin.