Symposium ’50 jaar wet op de Stedenbouw (1962-2012)’ Presentatie: Bedenkingen bij de wet. Door Dirk Lindemans (jurist)

1. Departement RWO
Bedenkingen bij de wet van 29
maart 1962 houdende organisatie
van de ruimtelijke ordening en van
de stedenbouw
Dirk Lindemans
symposium 50 jaar wet op de Stedenbouw

2. Departement RWO
1. België geen nakomertje
• NL: eerste algemene stedenbouwwet in 1962, (na wederopbouw-
en welstandswetgeving in Woningwet 1901 en Wet nationaal plan
en streekplan 1950
• FR: verkavelingenwetten 1919 en 1924 ; Wet 1919 met plannen
van aanleg; Wet 1943: bouwvergunning. Nota E.C. Petit 1950
• GB: Housing, Town Planning etc. Act 1919, maar inhoudelijk:
welstandswetgeving tot zestiger jaren; Town and Country Planning
Act 1947 (hele territorium)
• D: Länder tot Bundesbaugesetz 1960; Wertbemittlungsverordnung
1961; Baunutzverordnung 1962, Planzeichenverordnung 1965
• LUX: eerste wet RO in 1974.
Symposium 50 jaar Wet op de Stedenbouw | 22 maart 2012 | Brussel, Vlaams Parlement

3. Departement RWO
Sir Ebenezer Howard
(1850 – 1928)
A peaceful Path to Real
Reform (1898)
Garden Cities Association
(1899)
Symposium 50 jaar Wet op de Stedenbouw | 22 maart 2012 | Brussel, Vlaams Parlement

4. Departement RWO
1. België geen nakomertje
BELGIË:
• Leopold II en aanleg in Brussel, Oostende en Antwerpen
• VBSG congressen Luik ( 1924) en Brussel (1925) met
wetsvoorstel VINCK (1931);
• Oorlogswetgeving: BW 1915; W 1919; B. 1940; BW 1946;
• Commissie in Londen;
• Gemengde Commissie RO in 1957;
• Eind 1962 waren er al 208 APA’s en 2079 BPA’s (op 2263
gemeenten).
Symposium 50 jaar Wet op de Stedenbouw | 22 maart 2012 | Brussel, Vlaams Parlement

5. Departement RWO
Leopold II / Tervurenlaan, Centraal Station A’pen
Koninklijk Paleis, Kasteel Laken,
Koninklijk Serres, Basiliek
Koekelberg, Justitiepaleis Brussel,
KMMA Tervuren, KMSK Brussel
en Antwerpen, Jubelpark,
Koninklijk Gaanderijen Oostende,
Maria Hendrikapark Oostende,
Zoo Antwerpen
Symposium 50 jaar Wet op de Stedenbouw | 22 maart 2012 | Brussel, Vlaams Parlement

6. Departement RWO
2. Beginselen en hoofdgedachten
8 (regerings)beginselen:
1) RO bezien vanuit esthetisch, sociaal en economisch oogpunt;
2) Alle gemeenten moeten onder de nieuwe wet vallen;
3) De plannen van aanleg moeten een zekere soepelheid hebben;
4) Gemeenten maken gem. plannen, het Rijk de streekplannen;
5) De wettelijke erfdienstbaarheden van algemeen nut geven geen
aanleiding tot schadevergoeding;
6) De bouwpolitie ressorteert in beginsel onder de gemeente;
7) Verkaveling onderworpen aan voorafgaande vergunning.
8) Alle gemeenten moeten een bouwverordening bezitten die aan de
goedkeuring van de Koning onderworpen is.
Symposium 50 jaar Wet op de Stedenbouw | 22 maart 2012 | Brussel, Vlaams Parlement

7. Departement RWO
2. Beginselen en hoofdgedachten
7 (commissie)hoofdgedachten:
1. RO van het grondgebied moet onder Rijkstoezicht staan;
2. De behoefte aan gewestplannen;
3. De ruimtelijke ordening is het werk van de gemeenschap;
4. De plannen van aanleg kunnen middel zijn tot onteigening .
5. Tegemoetkoming in de buitengewone schade veroorzaakt door
stedenbouwkundige maatregelen;
6. Eén enkele vergunning voor ieder bouw- of verkavelingsplan
7. Bij overtreding is de strafrechtbank bevoegd voor het uitspreken
van het herstel.
.
Symposium 50 jaar Wet op de Stedenbouw | 22 maart 2012 | Brussel, Vlaams Parlement

8. Departement RWO
1e winst: ruimere visie
Ontgroeien aan ‘welstandsbeleid’
– 19 en begin 20e eeuw: in alle landen was
stedenbouwbeleid = gezonde woningenbeleid.
– werd via wederopbouwbeleid in bepaalde gemeenten een
ordening van de bebouwde en onbebouwde ruimte
– Vanuit Frankrijk kwam de idee RO= sociaal, economisch en
(natuur)schoon.
– Wet van 1962 : heel het land onder RO
Symposium 50 jaar Wet op de Stedenbouw | 22 maart 2012 | Brussel, Vlaams Parlement

9. Departement RWO
2e winst: één vergunning
Een enkele vergunning:
– i.p.v. wederopbouwvergunning (= “centrale” vergunning
van Afgev. Minister (Commissaris-generaal)) +
gemeentelijke vergunning.
– Ook vergunning voor verkavelen (nieuw).
Maar: invoering “medebewind”: gemeenten en provincies
werken mee aan centraal gestuurde stedenbouw.
Symposium 50 jaar Wet op de Stedenbouw | 22 maart 2012 | Brussel, Vlaams Parlement

10. Departement RWO
3e winst: planschade
Vergoedingsregeling voor Erf. Openbaar Nut
– Voordien: EON (bouwbeperking) steeds zonder
vergoeding;
– RvS is te karig (negatieve adviezen buitengew. schade)
– Vergoeding ≠ geheel maar ‘billijk’
Symposium 50 jaar Wet op de Stedenbouw | 22 maart 2012 | Brussel, Vlaams Parlement

11. Departement RWO
4e winst: milieubewustzijn groeit
• Geen “milieunormen’ voor milieubescherming
(cfr. inventaris milieuwetgeving BBL)
• Gewestplannen waren eerste echte rem op expansie in
open ruimte: eerste milieurechtsgedingen op basis van
bestemmingen in gewestplannen.
Symposium 50 jaar Wet op de Stedenbouw | 22 maart 2012 | Brussel, Vlaams Parlement

12. Departement RWO
1e falen: niet gedragen
• Bevoegde ministers of staatssecretarissen waren meestal ook
bevoegd voor openbare werken of streekeconomie (1e
staatssecretaris voor RO in 1975 (G. Breyne (NL) A.Califice (F)).
• Lokale besturen tegen centralistisch ervaren RO via
gewestplannen.
• Gewestplannen verdacht van ‘gesjoemel’.
• Trage groei APA’s en BPA’s:
– 1962 tot 1965: 220 APA:+ 12; 2348 BPA’s: + 269 (opn 2263 gemeenten)
Symposium 50 jaar Wet op de Stedenbouw | 22 maart 2012 | Brussel, Vlaams Parlement

13. Departement RWO
2e falen: gebrekkige handhaving
• Handhaving zelden lokaal gedragen en centraal niet uitgerust
( KB 18/1/68 Dienst voor Toezicht op en Beteugeling van
overtredingen).
• Instandhoudingsmisdrijf (onbedoeld door wetgever?) reden
passiviteit?
• Administratief stakingsbevel onmogelijk (tot 1970), staking
enkel via rechter. (2008:1178; 2009: 1241)
• Wisselend bekeuringsgedrag: (1963 – 67): Lux. 86 pv’s;
Heneg. 120 pv’s; Brab. 126 pv’s ; Oost-Vl. 756 pv’s; Antw.
1525 pv’s. ( Vl. 1998–2009: +:- 2500 jaar )
Symposium 50 jaar Wet op de Stedenbouw | 22 maart 2012 | Brussel, Vlaams Parlement

14. Departement RWO
3e falen: concept centraal kader, lokaal
uitgewerkt niet gerealiseerd
• Bedoeling wetgever: centraal nationaal plan en
streekplannen; lokale BPA’s
• Realiteit:
– stroeve gewestplannen, met BPA’s die ‘desnoods’ mogen
afwijken (cfr. bep. groei APA-BPA)
– lintbebouwing t.g.v. overleg met landbouw voor
voorontwerpen gewestplannen (structuurplannen)
Symposium 50 jaar Wet op de Stedenbouw | 22 maart 2012 | Brussel, Vlaams Parlement

15. Departement RWO
4e falen: uitvoeringsbesluiten waren vaak
nuttiger en noodzakelijker dan de wet
• Wet zelf legt weinig beperkingen op: grote
beoordelingsbevoegdheid – slechts via uitvoeringsbepalingen
(koninklijke en ministeriële besluiten) waren beperkingen
effectief.
• Uitvoeringsbepalingen werden ook gebezigd voor vele
uitzonderingen en afwijkingen op gewestplanbestemmingen.
Symposium 50 jaar Wet op de Stedenbouw | 22 maart 2012 | Brussel, Vlaams Parlement

16. Departement RWO
5e falen: gebrekkige inspraak en
rechtsbescherming
• Probleem van openbare onderzoek bij gewestplanning
– Niet-publieke voorontwerpen gewestplannen
(structuurplannen)
– Info-avonden zeer beperkt
• Probleem van kenbaarheid gewestplanbestemmingen
– En termijn beroep RvS – rol ES (Veurne-Westkust en HVA)
Symposium 50 jaar Wet op de Stedenbouw | 22 maart 2012 | Brussel, Vlaams Parlement

17. Departement RWO
Conclusie
• Sterke wet maar zwakke toepassing?
Einde
Dank voor uw aandacht
Symposium 50 jaar Wet op de Stedenbouw | 22 maart 2012 | Brussel, Vlaams Parlement